از کجا بفهمیم مشکل نازایی داریم؟
- اختلال در چرخه قاعدگی
- پریودهای خیلی کم یا خیلی زیاد
- دردهای شدید قاعدگی
- درد یا فشار لگنی مزمن
- ترشحات غیرطبیعی
- درد هنگام رابطه جنسی
- ترشحات شیری از سینه
- افزایش وزن ناگهانی یا مقاومت به کاهش وزن
- ریزش موی شدید یا تغییرات رشد مو
- مشکلات پوستی (آکنه مداوم یا تیره شدن پوست)
- کمکاری یا پرکاری تیروئید
- ناباروری بدون علامت
ناباروری در زنان معمولاً زمانی مطرح میشه که یک زن پس از ۱۲ ماه رابطه منظم بدون جلوگیری باردار نشه. هرچند خیلی وقتها بدن قبل از این دوره هم علائمی را نشان میده که میتونه زنگ خطر اولیه باشه. شناخت این نشانهها کمک میکنه اختلالها زودتر تشخیص داده بشن و روند درمان هم سریعتر و مؤثرتر پیش بره. در ادامه مهمترین علائم بالینی و تغییرات بدن که ممکنه نشانه ناباروری باشن را بررسی میکنم.
اختلال در چرخه قاعدگی
یکی از رایجترین و مهمترین علائمی که میتونه به ناباروری ربط داشته باشه، نامنظمی پریودهاست. چرخه قاعدگی طبیعی معمولاً بین ۲۱ تا ۳۵ روزه، اما وقتی تخمکگذاری با مشکل مواجه میشه، فاصله دورهها زیاد یا خیلی کم میشه. برای مثال، زن ممکنه یک ماه پریود بشه و ماه بعد خبری از خونریزی نباشه. این وضعیت معمولاً نشاندهنده اختلال هورمونی یا مشکلات تخمدان مثل سندرم تخمدان پلیکیستیک است. نامنظمی چرخهها همچنین میتونه نشانه عملکرد ناکافی تیروئید یا پرولاکتین بالا باشه که هر دو میتونن روی باروری اثر بگذارن و مانع تخمکگذاری مؤثر بشن.
پریودهای خیلی کم یا خیلی زیاد
تغییر در حجم خونریزی قاعدگی یکی دیگر از نشانههایی هست که نباید نادیده گرفته بشه. خونریزی خیلی کم ممکنه به معنی کمبود هورمون استروژن، تخمکگذاری ناکارآمد یا نازک شدن مخاط رحم باشه. از طرفی، خونریزی خیلی زیاد یا طولانی میتونه نشان بده که زن فیبروم، پولیپ رحمی یا اختلالات انعقادی داره. این مشکلات معمولاً با ایجاد التهاب یا تغییر در ساختار رحم، شرایط لانهگزینی و باروری رو سختتر میکنن. اگر حجم خونریزی به حدی باشه که زن مجبور بشه مرتب نوار بهداشتی عوض کنه یا لختههای درشت دفع کنه، معمولاً پزشکان توصیه میکنن وضعیت سریع بررسی بشه.
دردهای شدید قاعدگی
گرچه درد قاعدگی در بسیاری از زنان طبیعی تلقی میشه، اما دردهای بسیار شدید یا ناتوانکننده میتونه نشانه مشکلات جدیتری مثل آندومتریوز باشه. در آندومتریوز، بافتهای مشابه آندومتر خارج از رحم رشد میکنن و باعث دردهای عمیق لگنی، درد هنگام رابطه، و حتی درد هنگام دفع میشن. آندومتریوز یکی از علل مهم ناباروری در زنانه و ممکنه بدون درمان پیشرفت کنه و به چسبندگی و انسداد در ارگانهای تناسلی منجر بشه. اگر دردهای هر ماه شدیدتر بشن، معمولاً پزشکان احتمال اندومتریوز یا آدنومیوز رو بررسی میکنن، چون هر دو بیماری میتونن روی کیفیت تخمکگذاری و لانهگزینی اثر بگذارن.
درد یا فشار لگنی مزمن
وجود درد مزمن در ناحیه لگن که به قاعدگی محدود نیست، ممکنه نشاندهنده عفونتهای لگنی درماننشده، چسبندگیهای بعد از جراحی، یا بیماریهای التهابی زنان باشه. عفونتهای طولانیمدت مثل PID میتونن به لولههای فالوپ آسیب بزنن، باعث ایجاد بافت اسکار بشن و مسیر حرکت تخمک رو مختل کنن. این وضعیت علاوه بر کاهش احتمال بارداری، خطر بارداری خارجرحم رو هم بالا میبره. درد لگنی دائمی که بیشتر از چند ماه طول بکشه معمولاً نیاز به بررسی کامل همراه با سونوگرافی و آزمایش داره تا علت اصلی مشخص بشه.
ترشحات غیرطبیعی
ترشحات واژینال طبیعی معمولاً بدون بو، بدون خارش و شفاف هستن. اما اگر ترشحات بوی بد، رنگ غیرطبیعی، همراه با خارش یا سوزش داشته باشن، ممکنه ناشی از عفونتهای قارچی، باکتریایی یا مقاربتی باشه. بعضی از این عفونتها اگر درمان نشن، میتونن به لولههای فالوپ برسن و التهاب ایجاد کنن. التهاب مداوم در طول زمان به انسداد لولهها یا کاهش کیفیت محیط تناسلی منجر میشه و شانس باروری رو پایین میاره. بنابراین تغییر ناگهانی در ترشحات واژن باید جدی گرفته بشه، مخصوصاً اگر همراه با درد پایین شکم یا تب باشه.
درد هنگام رابطه جنسی
درد هنگام نزدیکی (دیسپارونی) یکی از علائمی است که خیلی از زنان نادیده میگیرن، اما میتونه مستقیماً به مشکلاتی مربوط بشه که روی ناباروری تأثیر دارن. آندومتریوز، آدنومیوز، کیست تخمدان، التهابهای لگنی یا خشکی شدید واژن همگی ممکنه باعث درد بشن. این درد نهتنها کیفیت رابطه جنسی را کاهش میده، بلکه در برخی موارد خودش نشانه وجود اختلال ساختاری یا التهابی در دستگاه تناسلی است. وقتی بیمار از درد عمیق لگنی هنگام رابطه شکایت میکنه، پزشکان معمولاً احتمال آندومتریوز را بررسی میکنن که یکی از رایجترین عوامل ناباروری در زنان جوانه.
ترشحات شیری از سینه
ترشح شیر از پستان بدون بارداری یا شیردهی که بهش گالاکتوره میگن، معمولاً نشاندهنده سطح بالای هورمون پرولاکتین است. بالا بودن پرولاکتین باعث اختلال در تخمکگذاری و بینظمی پریودها میشه و میتونه باروری رو کاهش بده. این مشکل اغلب ناشی از اختلالات غده هیپوفیز، مصرف برخی داروها یا استرسهای هورمونی طولانیمدته. اگر این علائم همراه با سردرد یا مشکلات بینایی باشه، بررسیهای دقیقتری لازم میشه تا وضعیت غده هیپوفیز ارزیابی بشه.
افزایش وزن ناگهانی یا مقاومت به کاهش وزن
تغییرات وزن، مخصوصاً افزایش وزن ناگهانی یا سختی در کاهش وزن، ممکنه با سندرم تخمدان پلیکیستیک مرتبط باشه. PCOS یک اختلال هورمونی شایع هست که با تخمکگذاری نامنظم، افزایش آندروژنها و انسولین بالا شناخته میشه. اضافهوزن در این بیماران معمولاً همراه با رشد موهای زائد، آکنه و ریزش موی الگوی مردانه دیده میشه. این شرایط هورمونی میتونه چرخه قاعدگی رو مختل کنه و احتمال باروری را پایین بیاره. کنترل وزن و تنظیم انسولین یکی از مسیرهای اصلی درمان برای بهتر شدن وضعیت باروری در این بیماران محسوب میشه.
ریزش موی شدید یا تغییرات رشد مو
اختلال در هورمونهایی مثل تیروئید، استروژن و آندروژنها معمولاً باعث ریزش موی شدید، نازک شدن موها یا افزایش موهای زائد در صورت و بدن میشه. این تغییرات هورمونی میتونن به اختلال در چرخه تخمکگذاری هم منجر بشن. برای مثال، کمکاری و پرکاری تیروئید هر دو میتونن چرخه ماهانه را نامنظم کنن و کیفیت تخمکگذاری را کاهش بدهند. همچنین زنان مبتلا به PCOS معمولاً بهدلیل افزایش آندروژنها دچار رشد موی زائد میشن و این موضوع یکی از نشانههای مهم اختلالات مرتبط با ناباروری است.
مشکلات پوستی (آکنه مداوم یا تیره شدن پوست)
آکنههای شدید و مداوم یا تیرگی پوست در نواحی گردن و زیربغل معمولاً به مقاومت انسولین و سطح بالای آندروژنها مربوطه. این تغییرات پوستی اغلب در زنانی دیده میشه که اختلالات هورمونی مثل PCOS دارن. آندروژنهای بالا علاوه بر ایجاد مشکلات پوستی، مانع رشد طبیعی فولیکولهای تخمک میشن و روند تخمکگذاری را مختل میکنن. بنابراین تغییرات پوستی غیرعادی میتونن نشانه ظریفی از مشکلات زمینهای باشن که به ناباروری منتهی میشن.
کمکاری یا پرکاری تیروئید
هورمونهای تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و عملکرد هورمونی بدن دارن. کمکاری تیروئید میتونه باعث پریودهای سنگین و نامنظم بشه، در حالیکه پرکاری تیروئید معمولاً با پریودهای کمحجم و کوتاه همراهه. هر دو حالت میتونن باعث اختلال در تخمکگذاری یا کاهش ذخیره تخمدان بشن. اگر علائمی مثل خستگی شدید، تغییرات وزن، تپش قلب یا حساسیت به سرما و گرما همراه با بینظمی پریود وجود داشته باشه، احتمال مشکلات تیروئید مطرح میشه.
ناباروری بدون علامت
نکته مهم اینه که برخی زنان هیچ نشانه واضحی ندارن اما همچنان در بارداری مشکل پیدا میکنن. برای مثال، ممکنه زن چرخههای منظم داشته باشه اما ذخیره تخمدانش کم باشه. یا ممکنه لولههای فالوپ در اثر عفونتهای قدیمی آسیب دیده باشن اما هیچ علامت فعالی وجود نداشته باشه. به همین دلیل بعد از یک سال تلاش برای بارداری بهتره ارزیابی کامل توسط متخصص انجام بشه حتی اگر هیچ علامت قابل توجهی وجود نداشته باشه.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هرکدام از علائم زیر دیده بشه، معمولاً توصیه میشه فرد زودتر از ۱۲ ماه برای بررسی به متخصص زنان مراجعه کنه:
- چرخههای کاملاً نامنظم یا قطع طولانی پریود
- درد شدید لگنی یا درد غیرطبیعی هنگام رابطه
- خونریزیهای خیلی زیاد یا خیلی کم
- سابقه عفونت لگنی یا جراحیهای شکمی
- علائم تیروئید مثل خستگی شدید یا تغییرات وزن
- ترشح غیرطبیعی از سینه
- نشانههای واضح PCOS مثل آکنه شدید و رشد موی زائد
تشخیص زودهنگام معمولاً باعث درمان سادهتر و افزایش شانس بارداری میشه.
منابع
