مصرف تنقلات در کودکان
نکات مهم:
- به چه خوراکی‌هایی تنقلات گفته میشه؟
- چرا کودکان به تنقلات علاقه دارند؟
- اثرات مثبت و منفی مصرف تنقلات در کودکان
- ارتباط مصرف تنقلات در کودکان با ابتلا به بیماری ها
- چه میزان مصرف تنقلات برای کودکان مجازه؟
- راهکارهای کاهش مصرف تنقلات در کودکان
همه چیز درباره مصرف تنقلات در کودکان
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۴۰ درصد کودکان ۶ تا ۹ سال در دنیا به صورت منظم تنقلات صنعتی مصرف می‌کنن. این عدد در ایران حتی بالاتر هم رفته؛ پژوهش‌های وزارت بهداشت نشان داده که بیش از ۶۵ درصد دانش‌آموزان ایرانی حداقل یک‌بار در روز تنقلات ناسالم مثل چیپس یا پفک مصرف می‌کنن. در ادامه مقاله بیشتر درباره‌ی این موضوع می‌خوانیم .
به چه خوراکی‌هایی تنقلات گفته میشه؟
به طور کلی، تنقلات به خوراکی‌هایی گفته میشه که بیشتر برای سرگرمی یا رفع گرسنگی موقت استفاده می‌شن، نه به‌خاطر ارزش غذایی. تحقیقات نشان داده که بیش از ۷۰ درصد تنقلاتی که کودکان مصرف می‌کنن، در گروه «پرکالری و کم‌ارزش غذایی» قرار می‌گیرن.
دسته‌بندی اصلی:
- تنقلات شور: چیپس، پفک (حاوی چربی ترانس و نمک بالا)
- تنقلات شیرین: شکلات، آب‌نبات، بیسکویت (با قند اضافه زیاد)
- تنقلات فرآوری‌شده: اسنک‌ها و محصولات گوشتی خشک
- تنقلات سالم: خشکبار، میوه خشک، مغزها
چرا کودکان به تنقلات علاقه دارند؟
طبق مطالعات روانشناسی تغذیه، ۸۰ درصد کودکان زیر ۱۰ سال به‌طور طبیعی جذب طعم‌های شیرین و شور می‌شن. علاوه بر آن:
- طعم و رنگ مصنوعی باعث تحریک مراکز پاداش مغز میشه.
- تبلیغات تلویزیونی روی انتخاب خوراکی‌ها اثر می‌ذاره؛ اکثر کودکان بعد از دیدن تبلیغات غذایی درخواست خرید آن محصول رو می‌کنن.
- الگوی خانواده هم خیلی تأثیرگذاره؛ وقتی پدر و مادر زیاد سراغ تنقلات می‌رن، احتمال مصرف کودک تا ۳ برابر بیشتر میشه.
اثرات مثبت و منفی مصرف تنقلات در کودکان
بسته به نوع تنقلات مصرفی در کودکان که سالم یا فاقد ارزش باشه اثرات مثبت و منفی دیده میشه:
۱. اثرات مثبت
برخی از تنقلات سالم مثل خشکبار یا میوه خشک می‌تونن نیاز کودکان به ویتامین‌ها و فیبر رو تأمین کنن. مثلاً مصرف روزانه ۳۰ گرم بادام یا گردو، خطر چاقی در کودکان رو تا ۲۰ درصد کاهش می‌ده.
۲. اثرات منفی
اما بخش عمده‌ی تنقلات که فاقد ارزش غذایی هستن اثرات منفی جدی دارن:
- چاقی: طبق پژوهش‌های انجام‌شده در ایران، حدود ۲۳ درصد کودکان ۷ تا ۱۲ سال دچار اضافه‌وزن یا چاقی هستن که یکی از دلایل اصلی آن، مصرف زیاد تنقلات پرکالری است.
- کاهش اشتها: وقتی کودکان قبل از وعده‌ی غذایی اصلی چیپس یا شکلات می‌خورن، میزان دریافت سبزیجات و پروتئین روزانه‌شون تا ۳۰ درصد کمتر میشه.
- مشکلات گوارشی: وجود روغن‌های هیدروژنه در پفک و چیپس می‌تونه باعث یبوست و دردهای شکمی بشه.
- کاهش تمرکز: تحقیقات نشان داده مصرف قند ساده (مثل آب‌نبات و شکلات) سطح انرژی رو سریع بالا می‌بره ولی به سرعت افت شدید انرژی ایجاد می‌کنه؛ این موضوع باعث بی‌حوصلگی و افت تمرکز در مدرسه میشه.
- مشکلات دندانی: طبق آمار انجمن دندانپزشکی ایران، حدود ۸۰ درصد پوسیدگی‌های دندانی کودکان به خاطر مصرف مداوم تنقلات شیرین است.
ارتباط مصرف تنقلات در کودکان با ابتلا به بیماری ها
یک مطالعه‌ی ۱۰ ساله در آمریکا نشان داد کودکانی که روزانه بیش از ۲ بار تنقلات شیرین و شور مصرف می‌کنن، در بزرگسالی ۲ برابر بیشتر در معرض دیابت نوع ۲ قرار می‌گیرن.
همچنین، کودکانی که در رژیم غذایی‌شون تنقلات پرنمک زیاده، احتمال ابتلا به فشار خون بالا در نوجوانی ۴۰ درصد بیشتره.
چه میزان مصرف تنقلات برای کودکان مجازه؟
سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کنه قند افزوده در رژیم غذایی کودک نباید بیشتر از ۱۰ درصد کالری روزانه باشه. برای یک کودک ۶ ساله با نیاز حدود ۱۲۰۰ کالری، این یعنی حداکثر ۱۲۰ کالری (تقریباً برابر با ۱ تکه شکلات کوچک یا نصف بسته بیسکویت).
در ایران، اما میانگین دریافت قند از تنقلات در کودکان حدود ۲۰ درصد کالری روزانه است؛ یعنی دو برابر حد مجاز!
راهکارهای کاهش مصرف تنقلات در کودکان
در ادامه راهکارهای مفیدی رو ارائه دادیم که با کمک آن‌ها مصرف تنقلات در کودکان خودتون رو کمتر کنین:
۱. جایگزین‌های سالم
- ذرت بو داده خانگی (بدون روغن زیاد)
- میوه‌های تازه و خشک
- مغزها مثل بادام، گردو، فندق
- بیسکویت خانگی با آرد کامل
مطالعات نشان داده که جایگزین کردن تنقلات سالم، می‌تونه مصرف قند و چربی اشباع کودکان رو تا ۳۵ درصد کاهش بده.
۲. آموزش و فرهنگ‌سازی
وقتی کودکان دلیل مضرات مصرف تنقلات رو بدونن، راحت‌تر همکاری می‌کنن. مثلاً در یک تحقیق مدرسه‌ای، آموزش تغذیه سالم به مدت ۶ ماه باعث شد مصرف چیپس بین کودکان ۴۰ درصد کمتر بشه.
۳. کنترل محیط خانه
زمانی که والدین خرید تنقلات ناسالم رو محدود کنن، مصرف کودکان تا ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کنه.
۴. نقش الگوی والدین
اگر والدین خودشون کمتر سراغ خوراکی‌های ناسالم برن، احتمال تقلید کودک هم خیلی کمتر میشه.
حرف آخر
مصرف تنقلات در کودکان یکی از دغدغه‌های جدی در بهداشت عمومی محسوب میشه. آمارها نشان می‌دن که میزان مصرف در ایران و جهان بالاتر از حد مجازه و این روند مستقیماً به افزایش چاقی، مشکلات دندانی و بیماری‌های مزمن آینده ربط داره.
راهکار اصلی، ترکیبی از آموزش، تغییر محیط خانه و مدرسه و جایگزین کردن تنقلات سالم میشه. با مدیریت درست، هم میشه کودکان رو از لذت خوراکی‌ها محروم نکرد و هم سلامت جسمی و روانی‌شون رو تضمین کرد.
