مغز انسان چه زمانی بالغ می شود؟
یک تحقیق جدید که در مجله معتبر Nature Communications منتشر شده، نگاه ما به رشد مغز را کاملاً تغییر داده است. طبق یافتههای این پژوهش، مغز انسان تا سن ۳۲ سالگی به بلوغ کامل نمیرسد و در طول زندگی، پنج مرحله متفاوت و مهم از تحول را پشت سر میگذارد.
این کشف جدید نهتنها تصور قبلی ما درباره بلوغ ذهنی را زیر و رو میکند، بلکه نشان میدهد مغز در دورههایی خاص از زندگی، حساستر و آسیبپذیرتر است؛ از مشکلات یادگیری در کودکی گرفته تا بیماریهای دوران سالمندی مثل زوال عقل.
پنج مرحله اصلی رشد مغز از نوزادی تا سالمندی
طبق گفته پژوهشگران دانشگاه کمبریج، ساختار و ارتباطات عصبی مغز در سنین ۹، ۳۲، ۶۶ و ۸۳ سالگی وارد مراحل تازهای میشوند. این نقاط عطف، مرز بین پنج دوره مهم رشد مغز در طول عمر ما هستند.
۱) از تولد تا ۹ سالگی؛ دوران شکوفایی اتصالهای عصبی
در این سالها، مغز کودک با سرعتی باورنکردنی رشد میکند.
- میلیاردها اتصال عصبی جدید شکل میگیرد.
- مسیرهای اضافی هرس میشوند.
- هم ماده سفید و هم ماده خاکستری در حال افزایش هستند.
در همین دوره است که قشر مغز به بیشترین ضخامت و چینخوردگی میرسد؛ ویژگیهایی که برای پردازش اطلاعات ضروریاند.
۲) نوجوانی تا حدود ۳۲ سالگی؛ طولانیتر از آنچه تصور میکردیم
یکی از شگفتیهای این مطالعه، طولانی بودن دوره نوجوانی از نگاه مغز است.
ماده سفید در این دوران رشد میکند و اتصالات بین بخشهای مختلف مغز کارآمدتر و سریعتر میشوند. پژوهشگران میگویند این مرحله به طور میانگین تا ۳۲ سالگی ادامه دارد؛ یعنی زمانی که مغز بالاخره به ثبات نسبی میرسد.
۳) اوایل دهه سی زندگی؛ نقطه عطف بزرگسالی
حدود ۳۲ سالگی، مغز وارد مرحلهای میشود که researchers آن را «قویترین نقطه عطف توپولوژیک» نامیدهاند.
در این دوره:
- ساختار مغز به بالاترین میزان ثبات میرسد.
- تغییرات رشدی کاهش مییابد.
- مهارتهای شناختی معمولاً در بهترین حالت هستند.
این ثبات تا حدود ۶۶ سالگی ادامه پیدا میکند.
۴) حدود ۶۶ سالگی؛ شروع پیرشدن زودهنگام
از این سن به بعد، مغز وارد مرحلهای میشود که در آن:
- ماده سفید کاهش مییابد.
- سرعت انتقال اطلاعات کمتر میشود.
- خطر مشکلات شناختی و بیماریهایی مثل فشار خون بالا افزایش مییابد
۵) حدود ۸۳ سالگی؛ اتصالات کمتر، تکیه بر شبکههای حیاتی
در آخرین مرحله، مغز بیش از همیشه به برخی مسیرهای اصلی متکی میشود. دادههای این بازه محدودتر است، اما نشان میدهد سیستم عصبی تلاش میکند با تمرکز روی مسیرهای حیاتی، عملکرد خود را حفظ کند.
این یافته ها چرا مهم اند؟
به گفته پژوهشگران کمبریج، درک این مراحل میتواند به تشخیص دلایل مشکلات یادگیری در کودکی، تفاوتهای رشد شناختی و بیماریهای مرتبط با سالمندی کمک بزرگی کند. این اطلاعات همچنین مسیر پژوهشهای آینده در زمینه توجه، حافظه، زبان و رفتار را روشنتر میکند.
