محمدکاظم سجادپور، استاد روابط بین‌الملل:
از تحولات جهانی فهم تاریخی نداریم/سیاست خارجی کشور آلوده به نگاه «مانوی» خیر و شر است
استاد روابط بین‌الملل گفت: در ایران به نگاه‌های «مانوی» به روابط بین‌الملل عادت شده است و حتی ممکن است به نوعی در برخی موارد به سیاستگذاری هم منجر شده باشد اما واقعیت این است که سیاست خارجی کشور در عرصه عملی نیازمند فکر همکاری بوده و است.
محمدکاظم سجادپور، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه در نشست بررسی کتاب «نگرشی نو به تاریخ روابط بین‌الملل» نوشته و تالیف «حسین سلیمی» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی این کتاب با توجه به واقعیات روابط بین‌الملل امروز پرداخت.
به گزارش ایرنا، مشروح سخنرانی «محمدکاظم سجادپور» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه به شرح زیر است:
اهمیت تاریخ در روابط بین‌الملل بسیار بالاست؛ زیرا بدون توجه به تاریخ، فهم مناسبات بین‌المللی امکان‌پذیر نیست. یک استعاره جالب در این زمینه وجود دارد و معتقد است آنچه شما از جوامع بین‌الملل به شمول جوامع بین‌المللی، محلی و ملی، می‌بیینید مثل آن بخش از کوه‌های یخی است که در قطب شمال، می‌بینید؛ یک نهم آن‌ها برآمدگی‌های روی سطح زمین هستند و ۹ دهم آن زیر یخ و آب پنهان است و آن بخش پنهان تاریخ است. بدون فهم تاریخ امکان شناخت فرد، جوامع و روابط بین‌الملل وجود ندارد.
متاسفانه با وجود اینکه ما یک ملت تاریخی هستیم، توجه به تاریخ و مسائل و فهم تاریخی با اهمیتی که تاریخ و کارهای علمی مربوط به آن دارد، برابری نمی‌کند. لذا اهمیت تاریخ باید جدی گرفته شود. در رشته روابط بین‌الملل، طی دو دهه گذشته رشته‌ای به نام «تاریخ بین‌المللی» (International History) شکل گرفته و در برخی دانشگاه‌های معتبر جهان، مانند دانشگاه ژنو و چند مرکز دیگر، در مقطع دکترا ارائه می‌شود.
همچنین برخی دانشگاه‌ها، دوره‌های کارشناسی ارشد این رشته را ارائه می‌دهند. رشته‌های جدید دیگری نیز شکل گرفته‌اند که صرفاً به دولت‌ها توجه ندارند. همچنین برخی رشته‌ها به تاریخ تحولات اقتصاد بین‌المللی، برای مثال تاریخ کنش و واکنش‌های اقتصادی و تاثیر آن روابط بین‌الملل بر مسائل مرتبط می‌پردازند. این رشته‌ها اهمیت تاریخ را به‌روشنی نشان می‌دهند و بر این نکته تأکید دارند که ریشه‌ها و سابقه جایگاه مهمی در فهم روابط بین‌الملل دارند.
بن‌مایه تاریخ روابط بین‌الملل و توری که سلیمی اشاره کردند، مهم است. باید تاریخ را تنها به‌صورت وقایع نبینیم؛ بلکه باید معنا و اندیشه را نیز در آن درک کنیم. استنباط من این است که اندیشه و فکر و رفت‌و آمد این فکر با واقعیت و نهاد، حائز اهمیت است که این نهادسازی مبتنی بر اندیشه و این اندیشه مبتنی بر واقعیات بوده است و برخلاف نظریاتی که همه چیز را صرفاً مبتنی بر قدرت مادی یا نظامی در تاریخ جهان نگاه می‌کنند، اندیشه‌هایی که به این تحولات منجر شده مهم است و نگاه اندیشه محور با یک چارچوب فکری و تحلیلی باید مورد بررسی قرار گیرد.
روابط بین‌الملل را چه از منظر تحلیلی و چه عملی، نمی‌توان تنها با نگاه به قدرت‌های مادی یا نظامی بررسی کرد و به دیگر ابعاد توجه نداشت. به‌عنوان مثال، در حال حاضر همه تحت تاثیر شخصی شدن سیاست در جهان، به دلیل اقدامات دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده هستند اما همزمان نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل حتی با وجود مخالفت ترامپ و محافظه‌کاران همچنان به کار خود ادامه خود ادامه می‌دهند و حتی خود ترامپ هم برای تصویب طرح غزه خود محتاج سازمان ملل و شورای امنیت این سازمان است.
یا مثال دیگر در افریقای جنوبی است که شاهد برگزاری اجلاس کشورهای گروه ۲۰ بودیم که ترامپ آن را بایکوت کرد و حتی برای تحویل ریاست دوره‌ای که این بار بر عهده آمریکاست یک دیپلمات دون‌پایه رفت. با این همه گروه بیست به کار خود را ادامه داد و بیانیه نهایی کنفرانس را در ۱۲۲ ماده به تصویب اعضا رساند. این موضوع بسیار جالب بود که با وجود اینکه آمریکا از پایه اصلی گروه ۲۰ بود، نمی‌تواند این گروه را رها کند.
سازمان‌های بین‌المللی به ویژه سازمان‌های فنی و تکنیکی به قدری مهم هستند که هیچ کشوری، حتی ایالات متحده با همه مخالفتهای خود نه تنها این سازمان‌ها را ترک نکرده بلکه نمی‌تواند ترک کند. برای مثال سازمان هوانوردی بین‌المللی از این دست است.
این سازمان‌ها از نظر تحلیلی و عملی اهمیت بسیاری دارند و برای ایران نیز مهم هستند، در ایران به نگاه‌های «مانوی» به روابط بین‌الملل عادت شده است (روابط بین‌الملل را به شکل دوگانه، سیاه و سفید، خیر و شر می‌بینیم) و حتی ممکن است به نوعی در برخی موارد به سیاستگذاری هم منجر شده باشد اما واقعیت این است که سیاست خارجی کشور در عرصه عملی نیازمند فکر همکاری بوده و است و جالب است بدانیم اولین سازمان بین‌المللی که ایران به آن پیوست، «سازمان بین‌المللی تلگراف» در سال ۱۸۶۵ در دوره ناصرالدین شاه، بود و نیاز ایران به همکاری‌های تلگرافی، کشور را به سمت عضویت در این سازمان سوق داد.
این سازمان هنوز فعال است و امروز با تغییر نام فعالیت می‌کند و شماره تلفن‌های کشوری توسط همین سازمان تصویب شده است و این سازمان‌ها برای ایران اهمیت بسیار بالایی دارد.
