به گزارش خبرگزاری ایمنا، در روزهای اخیر، دونالد ترامپ با طرح ادعاهایی کمسابقه درباره ونزوئلا، فضای سیاسی آمریکای لاتین را در وضعیت جدیدی از تنش قرار داده است.
وی در سخنانی اعلام کرد که «حریم هوایی بالای ونزوئلا باید بسته تلقی شود» و حتی برای نیکولاس مادورو، رئیسجمهور قانونی ونزوئلا، «مهلت» ترک کشور تعیین کرد. این اظهارات که رنگوبوی تهدید مستقیم دارد، با واکنش سریع و انتقادی کاراکاس و طیف گستردهای از بازیگران منطقهای مواجه شد.
فشارهای چندلایه علیه ونزوئلا
ونزوئلا طی سالهای گذشته تحت شدیدترین تحریمهای اقتصادی، مالی و نفتی قرار داشته است؛ اقداماتی که به محدودیتهای جدی در بهرهبرداری از بزرگترین ذخایر اثباتشده نفت جهان انجامیده است. در کنار فشار اقتصادی، موج گسترده مهاجرت، مشکلات ساختاری اقتصاد و محدودیتهای بانکی، چشمانداز داخلی این کشور را پیچیدهتر کرده است.
از سوی دیگر، همکاریهای راهبردی ونزوئلا با کشورهایی همچون روسیه، چین و ایران، ابعاد امنیتی و ژئوپلیتیکی پرونده این کشور را گستردهتر کرده و هر اقدام آمریکا را به سطح یک بحران منطقهای و بینالمللی ارتقا داده است.
پرسش اصلی: ادعای ترامپ بر چه مبنایی استوار است؟
از منظر حقوق بینالملل، هیچ کشور خارجی حق ندارد بهصورت یکجانبه در مورد حریم هوایی یک دولت مستقل تصمیمگیری کند. اعمال چنین محدودیتی تنها در صورت تصویب شورای امنیت سازمان ملل یا درخواست دولت ذیربط مشروعیت پیدا میکند. طرح ادعای «بسته شدن حریم هوایی ونزوئلا» فاقد هرگونه پشتوانه حقوقی و بینالمللی است و بیشتر در قالب اعمال فشار سیاسی، عملیات روانی و بهرهبرداری انتخاباتی قابل ارزیابی است.
به بیان دیگر، سخنان رئیسجمهور آمریکا نه یک موضع حقوقی، بلکه یک اقدام سیاسی بیپایه است که تلاش دارد فضای داخلی ونزوئلا و آرایش قدرت منطقهای را تحت تأثیر قرار دهد.
پیامدهای منطقهای و داخلی
تحلیلها نشان میدهد تهدیدهای علنی واشنگتن میتواند دو پیامد عمده به همراه داشته باشد:
افزایش تنش در آمریکای لاتین
بسیاری از کشورهای منطقه، از جمله دولتهای همپیمان آمریکا، نسبت به هرگونه مداخله نظامی یا تحمیل تصمیمات یکجانبه هشدار دادهاند. افزایش تنش میتواند ثبات سیاسی و اقتصادی قاره را با چالش روبهرو کند.
تقویت انسجام داخلی در ونزوئلا
تجربه تاریخی ثابت کرده است که تهدیدهای خارجی غالباً به تقویت وحدت ملی در مقابل مداخلهگری منجر میشود. در نتیجه، فشارهای واشنگتن نهتنها لزوماً جایگاه دولت کاراکاس را تضعیف نمیکند، بلکه ممکن است به تقویت حمایت اجتماعی از آن بینجامد.
سناریوهای محتمل پیشرو
- تشدید تحریمها و فشار اقتصادی
انتظار میرود آمریکا تلاشهای خود را برای محدودسازی بیشتر شبکههای مالی و حملونقل ونزوئلا ادامه دهد.
- حفظ گزینه تهدید نظامی در سطح رسانهای
گرچه نشانههای روشنی از تصمیم عملی نظامی وجود ندارد، اما واشنگتن در پی استمرار فشار روانی است.
- گسترش پیوندهای راهبردی ونزوئلا با متحدان شرقی
هر میزان افزایش فشار خارجی، احتمالاً موجب تعمیق همکاری کاراکاس با مسکو، پکن و تهران خواهد شد.
توان نظامی ونزوئلا چطور است؟
به نظر میرسد ونزوئلا از نظر نیروی انسانی، ساختار دفاعی قابل توجهی دارد، اما با چالشهایی همچون فرسودگی بخشی از تجهیزات، مشکلات تعمیر و تأمین قطعات روبهرو است. ناوگان هوایی و دریایی نیازمند نوسازی است، اما ظرفیت همکاری با شرکای خارجی وجود دارد. قدرت واقعی کشور در ترکیب توان نظامی با پشتیبانی مردمی و سیاسی است.
البته مدتی پیش منابع رسمی در مسکو و کاراکاس تأیید کردند، اولین محمولههای تسلیحات پیشرفته روسی، شامل سامانههای دفاع هوایی Pantsir F-۱ و Buk-M۲E و هزاران موشک دوشپرتاب Igla-S، به ونزوئلا تحویل داده شده است و این اقدام همزمان با تهدید مسکو به ارسال تسلیحات استراتژیکتر مانند موشکهای هایپرسونیک و بروز اختلاف در کابینه جنگی ترامپ، معادلات نظامی منطقه را پیچیدهتر کرده است.
چرا دفاع از حاکمیت ونزوئلا اهمیت دارد؟
دفاع از حاکمیت ونزوئلا به معنای دفاع از اصل بنیادینی در نظم بینالملل است: اصل عدممداخله و احترام به استقلال کشورها. چشمپوشی از این اصول میتواند در آینده هر کشوری را در معرض اقدامات یکجانبه قرار دهد. نقض این اساس، نظم حقوقی بینالملل را تضعیف و راه را برای بحرانهای گستردهتر و بیثباتی منطقهای هموار میکند.
به گزارش ایمنا، اظهارات اخیر دونالد ترامپ درباره بستن حریم هوایی ونزوئلا هیچگونه مبنای قانونی یا مشروعیت بینالمللی ندارد. این مواضع بیشتر جنبه سیاسی و روانی داشته و در خدمت فشار بر دولت کاراکاس است.
با این حال، تجربه نشان داده است که مسیر حل بحران ونزوئلا نه از طریق تهدید و فشار نظامی، بلکه از راه گفتوگو، میانجیگری منطقهای و کاهش تنشهای اقتصادی میگذرد. احترام به حاکمیت ونزوئلا و پرهیز از اقدامات یکجانبه، لازمه حفظ ثبات در آمریکای لاتین و نظم بینالملل است.
