هوسه، نمادی از فرهنگ مردم عرب خوزستان / استقبال متفاوت از سفیر ژاپن در آبادان (+فیلم)
عصرایران ؛ عبدالباری بنی کعب - سفیر ژاپن در سفر به آبادان، با هوسه و شعرخوانی مورد استقبال قرار گرفت. یکی از کارکنان انتظامات شهرداری آبادان، برای وی هوسه خواند و سپس از حاضران آنهایی که بلد بودند هوسه کوچکی برای سفیر رفتند.
وقتی فیلم هوسه در اینستاگرام و شبکه های اجتماعی منتشر شد برخی تعجب کردند چرا که بسیاری درباره آیین هوسه و رسم شعر خوانی هوسه اطلاعی ندارند.
در ابتدا باید شهردار و شهرداری آبادان را ستود چرا که زمینه را برای آشنایی سفیر ژاپن با یکی از نمودهای فرهنگی محلی و فولکلور خوزستان فراهم کردند. به ویژه برای کشور ژاپن که مردمش به سنتی بودن و پایبندی به آداب و سنن و فرهنگ کهن، شهره اند. ضمن اینکه نیروهای انتظامات شهرداری اگر در دیگر شهرها به خشونت و درگیری و کتک کاری معروف شده اند اما از انتظامات شهرداری آبادان، صدای شعر و شاعری به گوش رسید.
آیین شعرخوانی هوسه یکی از مظاهر شکوهمند فرهنگ مردم عرب خوزستان است. در میان مردم عرب اهواز و خوزستان رسم بر این است که به هنگام استقبال از میهمانی با جایگاه بالا و ارزشمند برای او هوسه می خوانند.
آشنایی با شعرخوانی هوسه از این باب مهم است که ناآشنایی ها، موقعیت های ناخوشایندی را خلق کرده است چرا که میهمانی که چنین اسقبالی از او می شود هم باید با احترام و سکوت و شنیدن شعرخوانی، پاسخ دهد و قدردانی کند.
به عنوان مثال، یکی از وزیران در دولت های سابق، به هنگام سفر به شوش خوزستان، با استقبال و شعرخوانی هوسه روبه رو شد اما به دلیل بی اطلاعی، احتمالا گمان می کرد در حال شعار دادن است پس در رفتاری از سر ناآگاهی شعرخوانی هوسه را نادیده گرفت و بی توجه به حرکت خود ادامه داد و صحنه ای توهین آمیز و زشت را به جا گذاشت.
اشاره به این نکته هم مهم است که با وجود همه محدودیت ها و فشارهای شدیدی که از سوی حکومت های پهلوی اول و دوم بر فرهنگ و زبان مردم عرب ایران وارد شد اما بعد از دهها سال، همچنان سنت شعر سرایی و شعر گویی در میان این مردم پابرجاست و شعر و شعرا از جایگاه بالایی در میان مردم برخوردارند. تا جایی که برای استقبال از میهمانان عالی مقام و بسیار عزیز، هدیه ای به ارزشمندی شعر در قالب هوسه تقدیم می شود.
از پیران و میانسالان تا جوانان و نوجوانان می توان استعدادهای شعر نویسی و شعرخوانی را یافت که به هنگام هوسه ها، تحسین همگان را به دنبال دارند.
هوسه شامل شعر رباعی (دو بیتی) است که مصرع چهارم از سوی حضار تکرار می شود وهمزمان، دست و پاها را نیز تکان می دهند و به پای کوبی نیز می رسد.
شعر هوسه نیز دو قسم است. اشعار تکراری که تنها نام میهمان را جایگزین می کنند و دیگر کلمات ثابت هستند. و دوم اشعاری که به تناسب موقعیت و مقام و منزلت میهمان، ویژه برای او، سراییده می شود و جدید است. در اصل برای او شعر جدیدی نوشته می شود و براساس شرایط و ویژگی های فرد میهمان، کلمات این دو بیتی از سوی شاعر خلق می شود تا در روز موعود به هنگام استقبال، خوانده شود.
گاه شاعر و شعر خوان یکی اند و گاه این دو جدایند. ابتدا شاعری، شعر را می سراید و سپس نفر دومی که به حافظه قوی، زبان فصیح و سلیس و صدای بلند و خوش معروف است در مراسم استقبال در وصف میهمان می خواند و هوسه ادا می شود.
هنگام هوسه، حاضران در سکوت، به کلمات رباعی گوش می دهند تا با پس از رسیدن به مصرع چهارم، همراه با هوسه خوان آن را تکرار می کنند. هر چقدر مراسم هوسه بزرگتر و مهم تر و شرکت کنندگان، بیشتر باشند این آیین، قدرتمندتر برگزار می شود و پای کوبی ها نیز بیشتر دیده می شود و صحنه زیباتری خلق می شود.
هوسه و شعرخوانی هوسه علاوه بر استقبال از میهمانان عالی مقام، در دیگر مناسبت ها هم دیده می شود. از جمله در جشن ها و خوشحالی ها و عروسی ها، به وقت غم و اندوه جمعی و سوگواری ها و تشییع جنازه ها و مراسم های یادبود فرد درگذشته معروف به فاتحه یا فاتحه خوانی، به وقت بروز مشکلات سخت و وقوع اتفاقات ناگوار چون سیل و جنگ.
البته کارکرد هوسه در هر کدام، متفاوت است اما در هر سه تبلوری از بیان حس مشترک است. هوسه های مردم عرب خوزستان به هنگام سیل سال 98 یکی از ماندگارترین ها بود. این بخشی از میراث ناملموس فرهنگ مردم عرب اهواز است که سینه به سینه تاکنون حفظ شده است.
به قول عبدالنبی قیم نویسنده و تاریخ پژوه، "هوسه عالى ترين تجلى احساسات و عواطف انسان عرب اهوازى است."
او در باب جزئیات هوسه می نویسد:
قدمت و منشأ هوسه، ريشه در اعماق تاريخ دارد و عمرى به درازى عمر شعر دارد. از برجسته ترين ويژگى هاى هوسه، شكل جمعى آن است كه به آن زيبايي و جلوه خاصى مى بخشد. هر چه تعداد شركت كنندگان در هوسه بيشتر باشد، شكوه و جلال هوسه و عظمت آن بيشتر مى شود. هوسه بر خلاف بسيارى از انواع هنر و نمايش هاى هنرى ، يك كار انفرادى نيست بلكه يك كار جمعى است.
هوسه سرا كه يا شاعر است يا استعداد شعر سرايي دارد، در حالى كه با ندايي تك كلمه اى و يا " نخوة" افراد گرداگرد خود را به سكوت و توجه دعوت مى كند، رباعي خود را با صداى بلند و با ريتم خاص بيان مى كند. هوسه سرايي كار هر كس نيست ، هم بايد شاعر و يا داراي قريحه شاعرى باشد و هم بايد بيان او بهترين باشد. در چنين حالتى، حضار همه سراپا گوش هستند تا اين كه هوسه سرا به مصرع آخر برسد.
جان كلام و چكيده سخن ، در همين مصرع آخرنهفته است. با خواندن مصرع آخر، حضار آن مصرع را نه يک بار بلكه چندين بار بر زبان مى رانند و در حالى كه پاى بر زمين مى كوبند و اوج احساسات و عواطف خود را به نمايش مى گذارند، در حلقه اى گرداگرد، هوسه سرا ، مصرع مزبور را تكرار مى كنند. تكرار مصرع آخر و پاي كوبي را اصطلاحاً "يزله" مى گويند.
گاهى نيز هوسه سرا به منظور ايجاز و يا عدم ايجاد وقفه در شور و هيجان يزله كنندگان يا در حالتى كه آن ها قصد طى مسافتى را دارند، فقط مصرع آخر را هوسه سرا ، سر مى دهد و يزله كنندگان آن را تكرار مى كنند.
آنچه به هوسه زيبايي و عظمت مى بخشد، هلهله و غريو شادى زنان است كه از يك طرف عزم و اراده يزله كنندگان را دو چندان مى كند و از طرف ديگر، ديگران را به وجد و شوق مى آورد.
پیشنهادی باخبر
تبلیغات
