پشت پرده ولخرجی نظامی اروپا به روایت اکونومیست | روسیه تبدیل به یک «تهدید جنگی مستقیم» برای اروپا شده است
به گزارش اقتصادنیوز، دولتهای اروپایی در یک تنگنای تاریخی قرار دارند؛ آنها از سویی با تهدیدهای روسیه و از سوی دیگر، با غیرقابل اعتماد بودن دولت آمریکا مواجهاند. شواهد نشان میدهد که این دولتها دستکم، روی به جدی گرفتن تهدیدها آوردهاند.
اکونومیست نوشت: در ماه مه، کمیسیون اروپا برنامهای را به نام SAFE (اقدام امنیتی برای اروپا) راهاندازی کرد؛ صندوقی ۱۵۰ میلیارد یورویی که به کشورهای عضو اتحادیه اروپا وامهایی کمبهره برای سرمایهگذاریهای دفاعی ارائه میدهد. این صندوق منابع مالی برای برطرف کردن برخی از بارزترین شکافهای نظامی اروپا و همچنین تقویت ظرفیت صنعتی از طریق خریدهای مشترک میان کشورهای اتحادیه را فراهم میکند. بسیاری با نگاهی بدبینانه از عدم استقبال کشورها میگفتند، اما با پایان مهلت ثبتنام وام در ۳۰ نوامبر، ۱۹ کشور درخواست خود را ثبت کرده بودند و ظرفیت صندوق کاملا پر شده بود. کشور لهستان بهتنهایی تقاضای ۴۳.۷ میلیارد یورو داشته است.
اقتصادنیوز: احیای تروئیکای اروپایی به شدت با سرنوشت سیاسی این سه رهبر گره خورده است. سه رهبری که به واسطه ضعف در مدیریت داخلی و تهدید مزمن خارجی به یکدیگر نزدیک شدهاند. نکته جالب این است که هر سه به لحاظ شخصیتی کاملا با یکدیگر متفاوت هستند.
برنامه SAFE یکی از دو ستون اصلی طرح اتحادیه اروپا برای تقویت هزینههای دفاعی است؛ طرحی که در ابتدا مسلحسازی دوباره اروپا نام داشت، اما اکنون آمادگی ۲۰۳۰ خوانده میشود. ستون دیگر این برنامه، بند فرار ملی است که به کشورهای عضو اجازه میدهد تا طی چهار سال آینده هزینههای دفاعی را تا سقف ۱.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش دهند، بدون آنکه ناقض قوانین کسری بودجه اتحادیه اروپا باشند. تاکنون ۱۶ کشور، از جمله آلمان، به این بند پیوستهاند.
نگرانیها از میزان تعهد آمریکا به امنیت منطقه
در نشست ناتو در ماه ژوئن، اعضای اروپایی ائتلاف متعهد شدند که تا سال ۲۰۳۵ هزینههای دفاعی خود را از ۲ درصد به ۳.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی در بودجه هستهای نظامی افزایش دهند، و ۱.۵ درصد دیگر نیز برای زیرساختهای مرتبط با دفاع درنظر بگیرند. از آن زمان، احساس فوریت انجام این روند بیشتر شده است، این درحالی است که همزمان نگرانیها درباره میزان تعهد آمریکا به امنیت اروپا نیز افزایش یافته است. انتظار میرود که در گزارشی که پنتاگون درباره نحوه پراکندگی و استقرار نیروهایش در سراسر جهان منتشر خواهد کرد، این پیشنهاد که تعداد نیروهای آمریکایی در اروپا کاهش یافته و بخشی از نیروها و تجهیزات به منطقه آسیا–اقیانوسیه منتقل شوند، مطرح شود.
به بیان سادهتر، آمریکا اکنون از اروپا میخواهد تا هزینه تسلیحاتی را که برای اوکراین میفرستد بپردازد. همچنین مذاکرات اخیر صلح نیز روشن کردند که تمایل دونالد ترامپ برای پایاندادن به جنگ به هر طریقی، امنیت اروپا را به خطر میاندازد.
روسیه درحال افزایش توان نظامی است
در همین حال، روسیه به اقتصاد جنگی خود شتاب بخشیده و زمان رسیدن به نقطهای که بتواند به تهدیدی مستقیم برای اروپا تبدیل شود را کوتاهتر کرده است. طبق برآورد مؤسسه بینالمللی مطالعات راهبردی لندن، این زمان ممکن است حتی زودتر از سال ۲۰۲۷ فرا برسد. «بستیان گیگرایش»، مدیرکل این مؤسسه هشدار میدهد که اگرچه اقتصاد روسیه تنها حدود یکدهم اقتصاد اروپاست، اما از نظر قدرت خرید، در سال جاری به اندازه کل ناتو در اروپا هزینه نظامی کرده است. او میگوید: مقاومت اوکراین پنجرهای محدود را باز کرده است تا اروپا خود را بهروز کند، نگرانی این است که با پایان جنگ، این پنجره بسته شود.
هزینه بالای جایگزینی تجهیزات آمریکایی
تجهیزات آمریکایی که اروپا برای سالها به آنها تکیه کرده بود، اکنون باید با وزارتخانههای دفاعی اروپایی جایگزین شود؛ با این تفاوت که تجهیزات آمریکایی بسیار گستردهتر بوده و شامل اطلاعات هوایی و فضایی، نظارت و شناسایی؛ توانایی جابهجایی استراتژیک هوایی؛ حملات دقیق دوربرد زمینپایه؛ و ظرفیت محاسبات ابری عظیم مقیاس بود.
بنابراین، تعجبی ندارد که هزینه جایگزینی توانمندیهای غیرهستهای آمریکا که در ناتو به کار گرفته میشد، حدود یک تریلیون دلار برآورد شده است.
چک لیست فوریتی اروپا
اما اینها تنها بخشی از فهرست کارهای ضروری اروپا هستند. کمیل گران، معاون پیشین دبیرکل ناتو و مدیر انجمن اروپایی صنایع هوافضا، امنیت و دفاع معتقد است که نخستین اولویت اروپا باید افزایش پشتیبانی از اوکراین باشد، بهویژه از طریق سامانههای موشکی دوربرد و قابلیتهای پدافند هوایی که اکنون که آمریکا از آن عقبنشینی کرده است.
دومین ضرورت، احیای یگانهای رزمی اروپا است. ناتو به یک سامانه یکپارچه پدافند هوایی در سراسر اروپا نیاز دارد که بتواند با همه تهدیدها، از موشکهای هایپرسونیک گرفته تا پهپادهای تهاجمی، مقابله کند. رقمگذاری چنین پروژه پیچیدهای دشوار است، اما مارک روته دبیرکل ناتو، خواستار افزایش ۴۰۰ درصدی ظرفیت پدافند هوایی شده است.
سومین اولویت در این فهرست پرهزینه، جایگزینی توانمندیهایی است که اروپا همچنان برای آنها به آمریکا وابسته است. کمیل گران معتقد است که همه این موارد طی دهه آینده قابل انجام هستند. هزینه دفاعی اروپا از سال ۲۰۲۲ تاکنون در سطح اسمی ۵۰ درصد افزایش یافته است. او انتظار دارد این رقم طی پنج سال آینده به سالانه ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد یورو برسد که حدود ۳۰ درصد آن صرف خرید تجهیزات خواهد شد، رقمی که میتواند از پس هزینههای سنگین این فوریتها بربیاید.
زمان اهمیت دارد
با این حال، سرعت افزایش مخارج بسیار تعیینکننده است. اسپانیا و ایتالیا که تهدید روسیه را کمتر جدی میدانند، احتمالا از این روند عقب خواهند ماند. بریتانیا و فرانسه نیز که با محدودیتهای مالی دستوپنجه نرم میکنند، برای رسیدن به سطح ۳ درصد در پنج سال آینده با دشواری روبهرو خواهند شد. در عوض، لهستان سال آینده ۴.۸ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف تجهیزات دفاعی میکند و کشورهای ثروتمند شمال اروپا بهسرعت به سطح ۳.۵ درصد نزدیک میشوند. آلمان، که بودجه دفاعیاش از سال ۲۰۲۱ تقریبا دو برابر شده در تلاش است که تا سال ،۲۰۲۹ به رقم ۳.۵ درصد، معادل با ۱۹۵ میلیارد دلار برسد. فریدریک مرتس وعده داده است که ارتش آلمان به نیرومندترین ارتش متعارف اروپا تبدیل خواهد شد.
قوانین اروپا پیچیده و محدودکننده است
درحالی که اروپا نیازمند خرید و تولید سریعتر سلاح است، اما سازوکارهای تدارکاتی آن هنوز کند و پیچیدهاند. صنعت دفاعی اروپا میگوید در حال سرمایهگذاریهای بزرگ است، اما پس از سالها تحلیل رفتن، حالا باید از حالت کارگاهی و کمتیراژ به تولید انبوه واقعی برسد.
از سال ۲۰۲۲ تاکنون، حدود نیمی از قراردادهای دفاعی اروپا به شرکتهای اروپایی رسیده است، اما بخش بزرگی از خریدها هنوز از آمریکا انجام میشود، بهویژه جنگندههای اف35 که این وابستگی نیز باید کاهش یابد.
مشکل عمده اروپا اینجاست که حتی اگر همین امروز هم ثبت سفارش کند، تحویل بعضی از سیستمهای پراهمیت بین دو تا سه سال طول میکشد.
به همین دلیل، وزارتخانههای دفاعی اروپا باید به دنبال سادهسازی مقررات خرید تجهیزات و استفاده از رویکرد توسعه تدریجی باشند؛ یعنی ساخت سامانههای خوب قابل ارتقا بهجای تمرکز بر سیستمهای فوقپیشرفته و دیررس.
با اینحال، مقررات همچنان پیچیده هستند؛ برای مثال در آلمان، هر قرارداد بالای ۲۵ میلیون یورویی باید تأیید پارلمان را داشته باشد. این امر درباره کشورهایی مثل هلند و ایتالیا نیز صدق میکند.
صورت مسئله روشن است
موضوع کاملا روشن است؛ اروپا باید هزینههای دفاعی خود را مطابق تعهدات ماه ژوئن افزایش دهد؛ سازوکارهای تدارکات دفاعی خود را اصلاح کند؛ وابستگی به آمریکا را کاهش دهد و سطح همکاریها را برای بازدهی بیشتر با هزینه کمتر، بالا ببرد.
در این میان، تعداد کمی از دولتهای بزرگ اروپایی به مردم درباره ضروریت افزایش قابلیت دفاعی و تقدم آن بر رفاه اجتماعی توضیح میدهند. در چنین شرایطی، احزاب راست افراطی متمایل به روسیه، تهدیدی بزرگ را در سراسر اروپا ایجاد کردهاند.
بنابراین، اروپا بدون تردید توان مالی، فناوری و صنعتی لازم را دارد، اما پرسش اصلی این است که آیا اراده سیاسی کافی برای انجام آن را هم دارد؟
