ویدئویی که روایت رسمی جنگ را زیر سؤال برد | چرا لحظه انفجار پدافند تبریز منتشر شد؟
رویداد۲۴| خبرگزاری دانشجو با انتشار ویدیویی از «لحظه انفجار اتاق عملیات پدافندی ایران در جنگ ۱۲ روزه» جنجال به پا کرده است؛ ویدئویی که نه تنها علت و ضرورت انتشار آن مشخص نیست، بلکه به‌جای ایجاد همبستگی، لایه‌ای تازه از پرسش‌ها، انتقاد‌ها و حتی تمسخر‌ها را در دو سوی طیف سیاسی برانگیخته است. این‌بار مسئله فقط «یک تصویر» نیست؛ موضوع اصلی، چرایی انتشار چنین محتوایی در این مقطع زمانی است؛ محتوایی که نه زمان مشخصی دارد، نه محل آن رسماً تأیید شده و نه معلوم است از نظر امنیتی اصلاً باید منتشر می‌شد یا خیر.
واکنش‌ها؛ از انتقاد تا تمسخر
ویدئو مورد اشاره نشان می‌دهد چند نفر از کارکنان پدافند تا لحظه اصابت موشک اسرائیلی در اتاق عملیات باقی می‌مانند. همین صحنه، روایت‌های متضادی ایجاد کرده است. کاربران نزدیک به اپوزیسیون این وضعیت را مصداق واضح ضعف سیستم دفاعی و نظامی ایران دانسته و مشغول تمسخر هستند. در سوی دیگر، اما کاربران موسوم به «ارزشی» نیز منتقد انتشار ویدئو شده‌اند. آنها می‌پرسند دلیل انتشار فیلم لحظه انهدام یک نقطه حساس نظامی چیست و چگونه چنین محتوایی اساساً از محدوده امنیتی به بیرون راه یافته است. کاربری مثل «عماد» با کنایه نوشته است: «به قید قرعه یک دلیل موجه برای انتشار صحنه انهدام اتاق عملیات پیدا کنید؛ صلواتی اهدا می‌شود.»
برخی فعالان رسانه‌ای و کاربران دیگر نگاه منتقدانه به این قضیه دارند. مثلا بهنام قلی‌پور، فعال رسانه‌ای، نوشت: «به فیلم دقت کنید؛ تا زمانی که صدای نخستین موشک را نشنیدند، نفهمیدند که حمله شده است. رادار پشم!» این دست واکنش‌ها نشان می‌دهد انتشار ویدئو به‌جای تقویت روایت رسمی از جنگ، فرصتی تازه برای زیر سؤال بردن عملکرد دفاعی کشور را فراهم کرده است.
تلاش برای قهرمان‌سازی یا شکست رسانه‌ای
در این میان سایت فردا، رسانه نزدیک به قالیباف، مسیر دیگری رفت و سعی کرد از این واقعه قهرمان‌سازی کند. این رسانه ویدیو را منتشر کرده و نوشته است: «کارکنان پدافند با اینکه می‌دانند مورد هدف قرار می‌گیرند، مرکز را خالی نکرده و درحال انجام مأموریت هستند.».
اما حتی این رویکرد هم با انتقاداتی روبه‌رو است؛ منتقدان می‌گویند اگر هدف این بوده که رشادت نیرو‌ها نمایش داده شود، چرا باید صحنه نابودی اتاق عملیات همراه با تصاویر چهره‌ها منتشر شود؟ آیا نمی‌شد روایت حرفه‌ای‌تری ارائه کرد که هم شأن نیرو‌ها محفوظ بماند و هم اطلاعات طبقه‌بندی‌شده لو نرود؟
پرسش اصلی: هدف از انتشار چه بود؟
انتقاد‌های گسترده نشان می‌دهد افکار عمومی یک سوال جدی و اساسی دارد؛ این ویدئو دقیقاً با چه هدفی منتشر شد؟
اگر هدف نشان دادن «فداکاری و ایثار» بوده که ظاهرا نتیجه عکس حاصل شده است، زیرا توجه عمده کاربران، بر ضعف پدافند و ناکارآمدی سامانه‌ها جلب شده است. اگر هدف «روایت‌سازی جنگ ۱۲ روزه» بوده نیز انتشار ناگهانی آن پس از هفته‌ها، هیچ کمک رسانه‌ای به روایت رسمی نکرده و حتی بر شکاف تحلیل‌ها را افزوده است. اگر هم هدف «اطلاع‌رسانی» بوده، چرا بدون توضیح درباره طبقه‌بندی تصاویر و بدون اعلام رسمی لوکیشن و زمان، فایل منتشر شده؟
این پرسش‌ها زمانی جدی‌تر می‌شود که بدانیم فیلم، ظاهراً از پایگاه هوایی تبریز است؛ یعنی نقطه‌ای که جزئیات امنیتی آن باید به‌دقت محافظت شود. انتشار ویدئوی نابودی یک اتاق عملیات پدافندی- حتی اگر قدیمی باشد- می‌تواند پیامد‌های امنیتی داشته باشد؛ این نقدی است که بسیاری از کاربران، حتی حامیان سخت حاکمیت، آن را مطرح کرده‌اند.
انتشار این ویدئو، سود داشت یا زیان؟
در شرایطی که از جنگ ۱۲ روزه چند ماه گذشته، اما سایه جنگ از سر کشور رفع نشده و همچنان نشانه‌های نگرانی از بروز درگیری‌های مجدد در رسانه‌ها و میان مردم به وضوح مشاهده می‌شود، انتشار این ویدئو نه تنها کمکی به افزایش انسجام ملی که نیاز اساسی کشور در این مقطع زمانی است، نکرده بلکه مجالی شد برای ایجاد ابهامات جدید و طرح پرسش‌های تازه. آیا این فیلم بخشی از یک پروژه رسانه‌ای برای ساختن قهرمان است؟ آیا یک اشتباه رسانه‌ای بوده که بدون هماهنگی منتشر شده؟ آیا هدف، منحرف کردن افکار عمومی از موضوعات دیگر روز بوده است؟ یا صرفاً یک رقابت رسانه‌ای میان مجموعه‌های نزدیک به نهاد‌های مختلف؟
پاسخ هرچه باشد، یک نکته قطعی است: این ویدئو بیش از آنکه به نفع روایت رسمی باشد، زمینه‌ای برای تشدید انتقاد‌ها فراهم کرد. واکنش‌های گسترده و عمدتاً انتقادی نشان می‌دهد که افکار عمومی- صرف‌نظر از گرایش سیاسی- حساسیت زیادی نسبت به انتشار تصاویر امنیتی دارد.
در نهایت، به نظر می‌رسد اهمیت این ویدئو نه در محتوا، بلکه در پیامد‌های رسانه‌ای‌اش است: نمونه‌ای از اینکه چگونه یک تصمیم عجولانه در انتشار محتوا، می‌تواند همزمان به اعتبار رسانه منتشرکننده، روایت رسمی جنگ و حتی امنیت اطلاعاتی لطمه بزند.
