روایت رئیس سابق موساد از دوستی نزدیک با پوتین و مجوز مسکو برای حمله به کاروانهای ایران در سوریه و عراق | خاطرات یوسی کوهن قسمت سوم
رویداد۲۴ | از یوسی کوهن بهعنوان یکی از تهاجمیترین و عملیاتیترین روسای تاریخ موساد یاد میشود، دوران ریاست او بر موساد بین سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ را دوران «بازگشت به اصول کلاسیک» توصیف میکند؛ اصولی که برتری اطلاعات انسانی را بر ابزارهای فنی صرف ترجیح میدهد. کوهن در سراسر کتابش که به تازگی با عنوان «شمشیر آزادی؛ اسرائیل، موساد و جنگهای مخفی» منتشر شده، ایران را بهعنوان «هدف عمده» و «میدان نبرد اصلی» موساد در دوران مدیریت خود معرفی کردهاست. کوهن مدعی است که پیش از رسیدن به ریاست موساد مدتی را به عنوان مامور این آژانس جاسوسی در ایران زندگی کرده است.
این کتاب که لحنی قاطع و عاری از تعارفات مرسوم دارد، ایران را یک «تهدید وجودی» میخواند؛ تهدیدی که مقابله با آن، توجیهگر هر اقدام پنهانی، از جمله خرابکاری، نفوذ و آنچه کوهن «حذف هدفمند» مینامد، است. رویداد۲۴ در سه گزارش مهمترین و جنجالیترین بخشهای کتاب را برای مخاطبان خود ترجمه و خلاصه کرده است.
این گزارش، سومین بخش از کتاب خاطرات رئیس سابق موساد است؛ روایتی از دوستی یوسی کوهن با پوتین و مجوزی که مسکو برای حمله به منافع ایران در خاک سوریه و عراق به اسرائیل داد.
رفاقت یوسی کوهن با ولادیمیر پوتین
کوهن بخش قابل توجهی از کتاب خود را به دیپلماسی پنهان و روابط خود با رهبران جهان، به مذاکره با این رهبران پیرامون مسئلهی ایران، اختصاص میدهد. یکی از جالبترین بخشهای کتاب شرح کوهن از ارتباط و دوستی صمیمانهاش با ولادیمیر پوتین است. کوهن ادعا میکند رفاقتش با پوتین بر اساس یک اصل ساده و در عین حال بسیار قدرتمند بنا شده است: احترام متقابل دو «همکار».
کوهن اولین ملاقات خود با پوتین را، زمانی که بهعنوان مشاور امنیت ملی نتانیاهو به کرملین رفته بود، به یاد میآورد. نتانیاهو در حال معرفی رسمی او بود: «آقای رئیسجمهور، این مشاور امنیت ملی جدید ما، آقای یوسی کوهن است که معاونت کل موساد را نیز بر عهده داشت».
یوسی کوهن با اشاره به نتانیاهو سخنانش را اینطور ادامه میدهد: «او [نتانیاهو]میخواست سوابق مرا شرح دهد که متوجه لبخند کنایهآمیزی بر لبان میزبانمان شدم. ما چشم در چشم شدیم و درکی ناگفته را به اشتراک گذاشتیم که، به شیوههای متفاوت خودمان، محصول دنیایی از اسرار فاش نشده و نوعی حیلهگری بودیم... با کسب اجازه، سخن نتانیاهو را قطع کردم و گفتم: «آقای نخستوزیر، نیازی به معرفی من وجود ندارد. ایشان همهچیز را درباره من میدانند. رویداد۲۴، خنده غریزی پوتین همه را راحت کرد و لحن رابطه کاری ما را تعیین کرد. از آن زمان، به دلیل سوابق مشترکمان در جامعه اطلاعاتی، او مرا کُلِگا (Kolléga)، به معنای همکارمان، خطاب میکند.»
این تعریف متقابل از «همکار»، به کوهن اجازه داد تا از کانالهای دیپلماتیک سنتی عبور کند. او فاش میکند که نتانیاهو اغلب او را به تنهایی برای ماموریتهای حساس به مسکو میفرستاد: «چند سال بعد، زمانی که مسئولیت موساد را بر عهده گرفتم، نخستوزیر از من خواست تا درخواست ملاقاتی خصوصی با پرزیدنت پوتین... بدون همراهی مقامات معمول، داشته باشم. وقتی پرسیدم چرا خودش نمیرود... پاسخ داد: «آنها به من گوش نخواهند داد» ... پرزیدنت پوتین نیز درخواستم را پذیرفت و پیامی فرستاد که «البته، باید بیایی، تو یک کُلِگا هستی».
تحلیل کوهن از پوتین؛ استراتژیست قهار
بیشتر بخوانید:
کوهن در کتابش تحلیلی روانشناختی نیز از پوتین ارائه میدهد و تحلیلهای رایج غربی را که او را صرفا «انسانی شرور» میدانند، رد میکند. او پوتین را محصول تاریخ پرآشوب روسیه میداند؛ تاریخی مملو از تهاجمات؛ از مغولها تا ناپلئون و هیتلر. کوهن مینویسد: «به نظرم او [پوتین]یک شطرنجباز است، یک استاد بزرگ با توانایی ذاتی در بهرهبرداری از ضعف غرب. او با دقت تماشا میکند و چندین حرکت جلوتر را فکر میکند.»
به گزارش رویداد۲۴، کوهن معتقد است که پوتین جنگ اوکراین را نه بهعنوان یک اقدام امپریالیستی، بلکه بهعنوان یک اقدام دفاعی استراتژیک علیه گسترش ناتو میبیند. او حتی به مقاله سال ۲۰۲۱ پوتین درباره «وحدت تاریخی و معنوی» روسها و اوکراینیها اشاره میکند تا نشان دهد که اگرچه از نظر غرب اقدامات پوتین محکوم است، اما دارای عقلانیت و منطقی درونی و ذاتی است.
دستاوردهای استراتژیک: معامله بر سر سوریه و ایران
مهمترین بخش رابطه کوهن و پوتین، معامله بر سر سوریه بود. در حالی که ایران و روسیه هر دو برای حفظ رژیم بشار اسد میجنگیدند، اسرائیل نگران «مسیر انتقال تسلیحات» ایران بود که از تهران، بهواسطهی عراق و سوریه، به لبنان و به دست حزبالله میرسید. اسرائیل قصد حمله به این کاروانها داشت، اما خطر برخورد مستقیم با نیروهای روسی و پدافند هوایی پیشرفته آنها (S-۳۰۰ و S-۴۰۰) موجب نگرانی اسرائیلیها بود.
کوهن ماموریت یافت تا این تضاد منافع را حل کند: «من به کرملین سفر کردم تا به تفصیل توضیح دهم که چرا و چگونه باید به آن مسیر ضربه بزنیم، زیرا سلاحها به دست سپاه پاسداران ایران در داخل سوریه و حزبالله در لبنان میرسید. پوتین نیز منطق مرا دنبال کرد و پیشنهاد داد هر بار که قصد حمله داریم، معاونان ستاد مشترک هر از طرفین یک خط قرمز [ارتباطی]برای هماهنگی باز کنند.»
موافقت پوتین با درخواست کوهن، یک موفقیت دیپلماتیک-نظامی عظیم بود و کوهن آن را، علاوه بر مجوز حمله در سوریه، همچنین مجوز نبرد در در عراق توصیف میکند. این «چراغ سبز» پوتین، که اساسا به اسرائیل اجازه میداد به منافع متحد دیگرش (ایران) در خاک متحد سومش (سوریه) حمله کند، نشاندهنده عمق رابطه «کُلِگا» و اولویتبندی استراتژیک پوتین بود.
چالش با آمریکا: «دوستان روسی شما»
رابطه نزدیک کوهن با مسکو، باعث ایجاد تنش با واشنگتن، بهویژه در دوران دولت اوباما شد.رویداد۲۴، کوهن خاطرهای را از سوزان رایس، مشاور امنیت ملی اوباما، نقل میکند: «سوزان رایس... با طعنه چنین سخنی گفت: «یوسی، حال دوستان روسیتان چطور است؟» من پاسخ دادم: «آنها دوستان من نیستند. من برای دفاع از اسرائیل و انجام وظایف خود، با آنها کار میکنم».
کوهن استدلال میکند که این شکل از پراگماتیسم (عملگرایی)، برای بقای اسرائیل ضروری بود. او پوتین را رهبری میبیند که اگرچه بیرحم است، اما میتوان با او «معامله» کرد، بهخصوص اگر احترام متقابل (مانند آنچه بین دو افسر اطلاعاتی وجود دارد) حفظ شود.
کوهن تضاد خود را با دولت اوباما آشکار کرده و دولت اوباما را با دولت ترامپ قیاس کرده و مینویسد: «من در سال ۲۰۱۵ به پرزیدنت اوباما در مورد خطرات توافق هستهای ایران گفتم و او پاسخ داد: یوسی، تو عمیقا در اشتباهی. ضمنا، همین صحنه با پرزیدنت ترامپ... تکرار شد. من به او گفتم که این توافق (برجام) «بسیار اشتباه» است. او پاسخ داد: «کاملا درست میگویی. این بدترین توافق تاریخ است».
کوهن رابطهاش با مایک پمپئو (رئیس سازمان سیا و سپس وزیر خارجه) را «برادرانه» و «همکاری تمام و کمال» توصیف میکند. کوهن فاش میکند همکاری وی با ترامپ به قدری عمیق بوده که یکبار ماموریتی را «به درخواست شخص پرزیدنت ترامپ» و بدون حضور و کسب اجازه از نخستوزیر اسرائیل، پذیرفته و با موفقیت انجام رسانده است.
شاهکار پنهان: انفجار پیجرها در لبنان
بیشتر بخوانید: حمله سایبری یا بزرگترین بمبگذاری تاریخ جهان؟ | همه آنچه درباره حادثه انفجار پیجرهای حزب الله در لبنان باید بدانید
کوهن در فصول متاخر کتابش به عملیات انفجار پیجرها و بیسیمهای حزبالله در سپتامبر ۲۰۲۴ میپردازد و، به نقل از رسانهها، آن را «شاهکار یوسی کوهن» میخواند. او مستقیما دخالت خود در این عملیات را تایید میکرده و مینویسد: «من مستقیما در تدارکات طولانیمدت آن در مقام مدیر موساد نقش داشتم... این جنگ سایبری و نفوذ فناورانه در بیست سال گذشته... به اوج خود رسیده بود... میتوان دید که آنها به دنبال چه هستند؛ هنگامی که نیاز دشمن شناسایی شد، میتوان مخفیانه آن را برآورده کرد. سپس میتوان تجهیزاتی را با انواع شگفتیهای ناخوشایند عرضه کرد... این شوک... دشمن را از نظر ذهنی تحقیر میکند...»
