عفونتهای زنان؛ علائم، علل و روشهای درمان
عفونتهای دستگاه تناسلی زنان، که اغلب تحت عنوان «عفونتهای واژن» یا «واژینیت» شناخته میشوند، از شایعترین مشکلات سلامت زنان هستند. این عفونتها میتوانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند، اما با آگاهی مناسب دربارهی علائم، علل و راهکارهای درمان و پیشگیری، قابل مدیریت هستند.
در این مقاله، ابتدا انواع رایج عفونتهای زنان را بررسی میکنیم، سپس علائم و علل هر یک را توضیح میدهیم و در ادامه جدیدترین و علمیترین روشهای درمان و پیشگیری را بررسی میکنیم. هدف این است که خواننده، با اطلاعات دقیق و علمی، بتواند در صورت بروز علائم به موقع اقدام کند و در گفتوگو با پزشک یا مراقب سلامت، تصمیمی آگاهانه بگیرد.
انواع شایع عفونتهای زنان
عفونتهای زنان میتوانند انواع مختلفی داشته باشند. مهمترین و پرتکرارترین انواع عبارتاند از:
- واژینوز باکتریایی.
- عفونت قارچی واژن
- تریکومونیازیس یک عفونت انگلی، میکروبی منتقلشونده جنسی است.
- انواع "واژینیت غیرعفونی"، ناشی از تغییرات هورمونی، حساسیت پوستی، استفاده از مواد شیمیایی معطر یا تحریکگر، لباس غیرمناسب و غیره است.
هر کدام از این انواع ممکن است علائم مشترک یا متفاوتی داشته باشند؛ بنابراین تشخیص دقیق توسط متخصص زنان و زایمان یا مراقب سلامت اهمیت زیادی دارد.
علائم کلی و شایع عفونتهای واژن کدام است؟
اگرچه علائم ممکن است بسته به نوع عفونت متفاوت باشند، چند علامت شایع وجود دارد که باید به آنها توجه کرد:
- خارش و سوزش در ناحیه واژن و ولووا ( اطراف ورودی واژن).
- تغییر در ترشحات واژن؛ افزایش حجم، تغییر رنگ یا بو، بافت غیرطبیعی (مثلاً ترشح ضخیم و سفید مانند "پنیر دلمهای" در عفونت قارچی).
- درد یا سوزش هنگام ادرار.
- درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی.
- قرمزی، تورم یا حساسیت در ناحیهی خارجی واژن.
- در برخی موارد بوی نامطبوع، تغییرات ماهیتی ترشح، یا علائم التهابی مانند درد لگن خصوصاً در عفونتهای پیچیدهتر مشاهده شده است.
اگر این علائم را تجربه میکنید، مهم است که سریعاً با پزشک مشورت کنید؛ چون درمان مناسب به نوع عفونت بستگی دارد.
علل و عوامل مؤثر در ایجاد عفونتهای واژن کدامند؟
چند عامل مهم وجود دارد که خطر ابتلا به عفونت را افزایش میدهند:
- عدم تعادل فلور طبیعی واژن: در حالت طبیعی در واژن ترکیبی از باکتریهای مفید و قارچ وجود دارد که همدیگر را کنترل میکنند. تغییر در این تعادل، مثلاً به دلیل مصرف آنتیبیوتیک، میتواند باعث رشد بیش از حد قارچ یا باکتری شود.
- تغییرات هورمونی: بارداری، مصرف قرصهای ضدبارداری یا تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی میتواند محیط داخل واژن را تغییر دهد و احتمال عفونت را بالا ببرد.
- دیابت کنترلنشده یا دیگر بیماریها یا شرایطی که سیستم ایمنی را تضعیف میکنند. این شرایط رشد قارچ یا باکتری را تسهیل میکند.
- استفاده از برخی داروها و درمانها: آنتیبیوتیکهای گسترده، داروهای کورتونی یا درمانهایی که سیستم ایمنی را تضعیف میکنند، میتوانند تعادل طبیعی واژن را بر هم بزنند.
- عوامل محیطی و بهداشتی: استفاده از لباس زیر تنگ یا غیرنخی، لباس مرطوب (مثل ماندن با مایو یا لباس ورزشی مرطوب)، استفاده از اسپری، دوش یا محصولات معطر برای شستوشوی واژن، استفاده مکرر از تامپون یا پد معطر، دوش واژینال، همه اینها میتوانند محیط را برای رشد میکروب یا قارچ مساعد کنند.
- رابطه جنسی با چندین شریک یا شریک جدید: مخصوصاً در برخی انواع عفونت مثل باکتریایی یا انگلی، احتمال عفونت را افزایش میدهد.
درک این عوامل به زنان کمک میکند تا با تغییر سبک زندگی و رعایت بهداشت فردی، ریسک ابتلا را کاهش دهند.
تشخیص عفونت؛ چرا باید به پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص دقیق نوع عفونت اهمیت زیادی دارد چرا که درمان هر نوع متفاوت است. هنگام مراجعه، پزشک یا ماما ممکن است:
- دربارهی علائم، سابقه پزشکی، مصرف دارو یا بارداری سوالاتی از شما پرسیده شود.
- معاینه فیزیکی انجام دهد.
- از ترشحات واژن نمونه بگیرد و آن را زیر میکروسکوپ یا در کشت آزمایشگاهی بررسی کند.
- در صورت نیاز آزمایش خون یا آزمایشهای دیگر برای بررسی قند خون (مثلاً در افراد دیابتی) یا آزمایش مخصوص سیستم ایمنی بگیرد.
تشخیص درست کمک میکند درمان مؤثر و متناسب با نوع عفونت انتخاب شود و از عود یا عوارض جدیتر جلوگیری شود.
روشهای درمان عفونتهای زنانه
بسته به نوع عفونت، قارچی، باکتریایی، انگلی یا غیرعفونی، روش درمان متفاوت است. در ادامه روشهای معمول و علمی برای هر نوع را بررسی میکنیم:
درمان عفونت قارچی
- داروهای ضد قارچ: معمولاً به شکل کرم، شیاف یا قرص است، که داخل واژن یا روی ناحیه خارجی استفاده میشوند.
- در برخی موارد، داروی دهانی تجویز میشود. البته در دوران بارداری معمولاً درمانهای موضعی ترجیح داده میشوند.
- ادامه درمان تا پایان دوره، حتی اگر علائم بهبود پیدا کردند، مهم است تا عفونت کاملاً ریشهکن شود.
درمان عفونت باکتریایی (واژینوز باکتریایی)
- آنتیبیوتیک: معمولاً داروهایی به صورت قرص یا ژل یا کرم، برای چند روز تجویز میشوند.
- اجتناب از تحریککنندهها: مثل درز استفاده از اسپریهای معطر، دوش واژینال، صابونهای معطر و لباس زیر تنگ یا مرطوب دقت کنید.
درمان عفونت انگلی یا مقاربتی
- داروهای ضد انگل یا آنتیبیوتیکهای مناسب معمولاً تجویز میشوند (مثلاً مترونیدازول برای تریکوموناس).
- توصیه میشود شریک جنسی هم مورد بررسی و درمان قرار گیرد تا امکان انتقال و عود کاهش یابد.
درمان "واژینیت غیرعفونی و تحریکزا"
- حذف عوامل تحریککننده: مثل صابون معطر، دوش واژینال، محصولات معطر، پد یا تامپون معطر، لباس زیر تنگ یا غیرنخی.
- استفاده از لباس زیر نخی و تنفسپذیر، خشک نگه داشتن ناحیه و رعایت بهداشت شخصی ضروری است.
- در بعضی موارد، اگر تغییرات هورمونی یا خشکی پس از یائسگی دخیل باشد، ممکن است درمان هورمونی یا کرم موضعی تجویز شود، (مثلاً استفاده از کرم استروژنی)، البته تحت نظر پزشک باید باشد.
پیشگیری و نکات مهم بهداشتی
پیشگیری از عفونتهای واژن به اندازه درمان مهم است. برخی توصیههای علمی عبارتاند از:
- استفاده از لباس زیر نخی و خشک و اجتناب در استفاده از لباس تنگ یا مرطوب مهم است.
- خودداری از دوش واژینال، اسپریها یا صابونهای معطر برای شستوشوی واژن.
- تغییر مرتب پد یا تامپون در دوران قاعدگی و استفاده از محصولات بهداشتی بدون عطر.
- پس از استفاده از سرویس بهداشتی، از جلو به عقب پاک کردن برای جلوگیری از انتقال باکتری از مقعد به واژن تأثیر دارد.
- خشک و تمیز نگه داشتن ناحیه تناسلی، پس از شنا یا فعالیت بدنی، لباس مرطوب را بهسرعت تعویض کنید.
- کنترل بیماریهای زمینهای مثل دیابت و در صورت بارداری یا مصرف داروهای هورمونی، مشورت منظم با پزشک بسیار اهمیت دارد.
- داشتن یک شریک جنسی ثابت یا رعایت ایمنی در روابط جنسی، به ویژه در مواردی که عفونت مقاربتی یا باکتریایی مطرح است.
کی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر لازم است سریعاً با متخصص زنان و زایمان یا مراقب سلامت تماس بگیرید:
- اگر علائم شدید هستند، خارش و سوزش شدید، درد زیاد، ترشح غیرمعمول (خوندار، بدبو، رنگ غیرطبیعی) یا درد لگن پیگیری لازم است.
- اگر عفونت مکرر دارید (چهار بار یا بیشتر در سال)، ممکن است نیاز به بررسی دقیقتر باشد.
- اگر باردار هستید و علائم عفونت ظاهر شدهاند.
- اگر دارو مصرف میکنید (مثل آنتیبیوتیک یا داروهای تضعیفکنندهی سیستم ایمنی) و بعد از درمان باز هم عفونت عود میکند.
- اگر تب، درد لگن، درد هنگام ادرار یا خونریزی غیرطبیعی دارید، ممکن است عفونت پیچیدهتر یا انتشار آن به بخشهای دیگر دستگاه تناسلی افزایش داشته باشد.
تشخیص و درمان بهموقع میتواند از عوارض جدیتر جلوگیری کند و سلامت دستگاه تولیدمثل را حفظ نماید.
جمعبندی
عفونتهای زنان، به ویژه در بخش واژن، مشکلی رایج اما اغلب قابل درماناند. با شناخت دقیق انواع عفونت، علائم و عوامل خطر و با رعایت بهداشت فردی و پیشگیری، بسیاری از این عفونتها قابل اجتناباند. اگر هم دچار عفونت شدید، درمان مناسب (بسته به نوع آن) میتواند به بهبود سریع و پیشگیری از عود کمک کند. مهم این است که با اطلاعات علمی، با اجتناب از خوددرمانی غیرعلمی و در صورت لزوم مراجعه به پزشک، سلامت خود را جدی بگیرید.
منابع:
