نه مصر، نه شیلی؛ قدیمی‌ترین مومیایی‌های دنیا، ۱۰ هزار سال پیش در چین با دود خشک شدند
پژوهش جدیدی نشان می‌دهد قدیمی‌ترین شواهد مومیایی‌کردن عمدی انسان‌ها در جهان مربوط به جنوب‌شرق آسیا است و در آنجا مردم ۱۰ هزار سال پیش اجساد نیاکان خود را با دود خشک می‌کردند. این مومیایی‌ها هزاران سال پیش از آنکه مومیایی‌کردن در شیلی و مصر رایج شود، ساخته می‌شدند.
به‌گزارش لایوساینس، محققان با بررسی ده‌ها قبر باستانی در چین، فیلیپین، لائوس، تایلند، مالزی و اندونزی دریافتند که بسیاری از اسکلت‌ها در وضعیت جنینی بسیار جمع‌شده دفن شده‌اند و پیش از دفن، برای مدت طولانی در معرض دود قرار گرفته‌اند.
شیاو-چون هانگ، پژوهشگر ارشد دانشگاه ملی استرالیا و نویسنده اصلی مطالعه، می‌گوید: «فرایند دوددادن احتمالاً معنای مذهبی، فرهنگی یا معنوی داشته و فقط به منظور کندکردن فساد بدن انجام نمی‌شده است.»
محققان از مدت‌ها پیش به این موضوع فکر می‌کردند که چرا در دفن‌های ۴۰۰۰ تا ۱۲ هزار سال پیش در چین و جنوب‌شرق آسیا، اسکلت‌ها به شکل غیرطبیعی و بسیار جمع‌شده یا «هایپرفلکس» دفن شده‌اند. در سال ۲۰۲۲، اسکلت مشابهی که در پرتغال یافت شده بود، به عنوان مدرکی از مومیایی‌کردن تفسیر شد؛ زیرا بیش از حد فشرده و احتمالا بسته شده بود تا بازوها و پاها بتوانند با تجزیه‌ی بدن، فراتر از حد طبیعی خود حرکت کنند.
اما در بسیاری از دفن‌های جنوب‌شرق آسیا، محققان شواهدی از سوختگی روی اسکلت‌ها یافتند که در قبر رخ نداده بود و نشان می‌دهد این کار نوعی مراسم آیینی بوده و شامل آتش و دود می‌شده است.
- قدیمی‌ترین مومیایی‌های جهان به مصری‌ها تعلق ندارد05 اسفند 02مطالعه '3
- در فرایند مومیایی کردن چه بر سر چشم‌ها می‌آمد؟25 روز قبلمطالعه '3
- رایحه ابدیت؛ دانشمندان عطر مومیایی باستانی را بازسازی کردند17 شهریور 02مطالعه '3
برای بررسی دقیق، پژوهشگران از پرتو ایکس و طیف‌سنجی فروسرخ استفاده کردند تا ببینند آیا استخوان‌ها در معرض حرارت قرار گرفته‌اند یا خیر. بسیاری از اسکلت‌ها آثار حرارت کم و دوده داشتند، نه سوختن کامل مانند خاکسپاری با آتش. این شواهد نشان می‌دهد روش خاص تدفین با دود احتمالاً در جوامع پیشاکشاورزی جنوب چین و جنوب‌شرق آسیا رایج بوده است.
جالب اینکه هنوز هم در برخی مناطق جنوب‌شرق آسیا مومیایی‌های دود داده‌شده ساخته می‌شوند. پژوهشگران در سال ۲۰۱۹ به استان پاپوآ اندونزی سفر و مشاهده کردند که مردم دانی و پومو، اجساد نیاکان خود را با بستن محکم و قراردادن روی آتش دود می‌دهند تا کاملاً سیاه شوند. براساس این نمونه‌ها، محققان نتیجه گرفتند که اجساد باستانی پس از مرگ محکم بسته و به مدت طولانی روی آتش کم‌حرارت دود داده می‌شدند.
هنوز هم در برخی مناطق جنوب‌شرق آسیا مردم مومیایی‌های دود داده شده می‌سازند
هرچند اجساد مورد بررسی فقط استخوان بودند و پوست، گوشت یا مو حفظ نشده بود، محققان آن‌ها را مومیایی می‌دانند؛ زیرا به‌طور عمدی با دود خشک شده‌اند. هانگ می‌گوید: «تفاوت اصلی این مومیایی‌ها با نمونه‌های معمول این است که در ظروف بسته نگهداری نمی‌شدند و فقط چند دهه تا چند صد سال دوام می‌آوردند.» در هوای گرم و مرطوب جنوب‌شرق آسیا، دوددادن احتمالاً مؤثرترین روش برای حفظ بدن‌ها بوده است.
اینکه چگونه شکارچیان و گردآورندگان باستانی متوجه شدند دوددادن بدن انسان آن را حفظ می‌کند، معمایی جذاب و قابل تامل است. ممکن است این روش به‌طور تصادفی یا به عنوان بخشی از مراسم آیینی کشف شده باشد، یا ابتدا برای گوشت حیوانات استفاده شده و سپس به انسان‌ها تعمیم یافته باشد. نکته‌ی واضح این است که روش مورد بحث حضور مشاهده‌پذیر متوفی درمیان زندگان را طولانی‌تر می‌کرد و نشانگر عشق، یاد و وفاداری انسان‌ها به نیاکانشان بود.
مومیایی‌ها و مهاجرت‌های اولیه انسان‌ها
مومیایی‌های مورد بحث ممکن است مدل «دو لایه» مهاجرت اولیه به جنوب‌شرق آسیا را نیز تأیید کنند. طبق این مدل، شکارچیان و گردآورندگان باستانی حدود ۶۵ هزار سال پیش به منطقه آمدند و با کشاورزان عصر نوسنگی که ۴ هزار سال پیش به آن منطقه رسیدند، تفاوت داشتند. این شکارچیان ممکن است روش تدفین با دود را ابداع و نسل‌های بعدی ساکنان جنوب‌شرق آسیا، مانند دانی و پومو، از این سنت پیروی کرده باشند.
دود دادن احتمالاً معنای مذهبی، فرهنگی یا معنوی داشته و فقط برای کند کردن فساد بدن انجام نمی‌شده است
آیوی هوی-یوآن یه، مردم‌شناس زیستی دانشگاه فناوری نان‌یانگ که در مطالعه شرکت نداشت، گفت یافته‌های جدید از مدل دو لایه حمایت می‌کند و با الگوهای مهاجرت، پراکندگی و تعامل انسان‌های اولیه در آسیا همخوانی دارد.
اگر اسکلت‌هایی که در حالت‌های بسیار جمع‌شده در جنوب‌شرق آسیا پیدا شده‌اند، واقعاً مومیایی‌هایی باشند که با دود خشک شده‌اند، پس روش مومیایی‌کردن با دود بسیار قبل‌تر از آنچه تاکنون کشف شده و در مناطق بیشتری نسبت به آنچه پیش‌تر فکر می‌کردیم، استفاده می‌شده است.
محققان نتیجه گرفتند که منشأ روش مومیایی‌کردن با دود ممکن است به اوایل مهاجرت انسان‌های مدرن از آفریقا به جنوب‌شرق آسیا و حتی تا ۴۲ هزار سال پیش بازگردد و نشان‌دهنده پیوستگی زیستی و فرهنگی طولانی در این منطقه باشد.
پژوهش در ژورنال PNAS منتشر شده است.
