گفتار درمانی در منزل؛ بهترین تمرینهای خانگی برای بهبود گفتار کودکان
- اولین قدم گفتار درمانی در منزل؛ ایجاد محیط غنی زبانی
- آیا تقویت مهارتهای شنیداری در گفتار کودک موثر است؟
- تمرینهای تقویت عضلات گفتاری از طریق تقویت دهان، زبان و لب
- تکنیک مدلدهی برای گفتار درمانی چگونه است؟
- تکنیک گسترش دادن برای تقویت جملهسازی
- کتابخوانی هدفمند از مهمترین ابزارهای گفتاردرمانی است.
- بازیدرمانی؛ یادگیری با بازی ۱۰ برابر اثرگذارتر است!
- تمرینهای تخصصی برای مشکلات مختلف گفتاری
- ساخت روتین روزانه برای گفتار درمانی در منزل
- خطاهای رایج والدین که پیشرفت کودک را کند میکند کدام است؟
- چه زمانی باید به گفتاردرمانگر مراجعه کرد؟
- جمعبندی
وقتی والدین متوجه میشوند کودکشان دیرتر از همسالانش حرف میزند، برخی کلمات را اشتباه تلفظ میکند یا جملات را بهسختی میسازد، طبیعی است که نگران شوند. اما خبر خوب اینکه بخش قابلتوجهی از این مشکلات را میتوان با گفتار درمانی در منزل برطرف کرد.
خانه برای کودک همانجایی است که احساس امنیت دارد، راحتتر ارتباط برقرار میکند و موقعیتهای طبیعی گفتگو بیشتر وجود دارد. درست به همین دلیل متخصصان گفتاردرمانی همیشه توصیه میکنند که "بخش مهمی از روند درمان باید در خانه انجام شود".
در این مقاله کاملترین و کاربردیترین تمرینها، تکنیکها و اصول گفتار درمانی در منزل را بهصورت علمی و قابل اجرا برای والدین توضیح میدهیم. این تمرینها مناسب کودکان ۲ تا ۸ سال هستند و برای بیشتر مشکلات زبانی و گفتاری قابل استفادهاند.
اولین قدم گفتار درمانی در منزل؛ ایجاد محیط غنی زبانی
یکی از بزرگترین اشتباهات والدین این است که فکر میکنند کودک با آموزش مستقیم شروع به حرفزدن میکند. درحالیکه واقعیت این است که محیط بیشترین نقش را دارد.
چه محیطی مناسب رشد گفتار کودک است؟
- محیطی پر از توصیف
- محیطی همراه با تعامل
- محیطی پر از پرسشهای باز
- محیطی با مکالمه روزمره
کودک در محیطی که مدام با او صحبت میشود، مغزش الگوهای زبانی را ذخیره و هنگام آمادهشدن، آنها را بازسازی میکند. در نتیجه اتفاقی که میافتد کم کم راحتتر صحبت میکند.
چند روش کاربردی برای ساخت محیط غنی زبانی
- همه کارهای روزانه را با صدا توصیف کنید. مثال: «داریم کفش میپوشیم… یکی برای پای راست، یکی برای پای چپ… اینا بنددارن…»
- از جملات کوتاه و قابل تقلید استفاده کنید.
- پرسشهای باز بپرسید تا کودک مجبور شود بیشتر توضیح بدهد. مثال: «فکر میکنی امروز چی میخوای نقاشی کنی؟»
- به کودک برای شروع به صحبت کردن فرصت بدهید. بعضی وقتها کودک فقط نیاز دارد چند ثانیه بیشتر فکر کند.
آیا تقویت مهارتهای شنیداری در گفتار کودک موثر است؟
کودک قبل از اینکه صحبت کند، باید بتواند صداها را پردازش، تشخیص و تحلیل کند. مشکلات شنیداری یکی از شایعترین دلایل تأخیر گفتار هستند.
انجام یکسری تمرینهای شنیداری به این موضوع کمک میکنند. تمرینهای حرفهای شنیداری که در خانه قابل انجاماند:
- تشخیص صداها: چند شیء (مثل قاشق، کاغذ، کلید) را پشت کودک به صدا درآورید و از او بخواهید صداها را تشخیص بدهد.
- بازی حدس حیوان: صدای حیوانات را پخش کنید تا کودک حدس بزند که صدای چه حیوانی است.
- بازی تقلید ریتم: با دست یک ریتم بزنید و مثل انجام یک بازی از کودک بخواهید تا آن ریتم را تکرار کند.
- صدای آرام و بلند: کلمات را با شدتهای مختلف بگویید و از کودک بخواهید کلمات با شدت مختلف را تشخیص دهد و نام ببرد.
- تشخیص محل صدا: در سمت چپ، راست، بالا یا پایین صدا تولید کنید و از کودک بخواهید بدون اینکه ببیند تشخیص دهد صدا از کدام سمت آمده است.
تمرین شنیداری باعث افزایش تمرکز، تقویت پایههای گفتار و بهبود تلفظ میشود. در نتیجه پایه اصلی تمرینهایی است که به گفتار کودک شما بسیار کمک میکند.
تمرینهای تقویت عضلات گفتاری از طریق تقویت دهان، زبان و لب
تولید صحیح صداها نیاز به قدرت عضلانی و هماهنگی در ناحیه دهان و صورت دارد، پس لازم است که این نواحی را در کودک تقویت کنید.
تمرینهای گفتاردرمانی حرفهای برای انجام در منزل:
- پف کردن گونهها و نگه داشتن هوا ۵ به مدت 5 ثانیه کمک کننده است.
- درآوردن زبان و حرکت آن به سمت چپ و راست نیز مفید است.
- جمعکردن لبها مثل بوسه و بعد بازکردن گسترده آن به تقویت عضلات کمک میکند.
- سوت زدن با انواع سوتهای کودکانه برای کودک یکجوری تمرین نفس گیری هنگام حرف زدن است.
- دمیدن در نی یا بادکنک (با احتیاط برای زیر ۳ سال) کمککننده است.
- خوردن غذاهای جویدنی برای تقویت فک نیز برای تقویت عضلات صورت مفید است.
این تمرینها برای کودکانی که در تلفظ حروف «س، ش، ر، ل، چ، ق» مشکل دارند بسیار مفید هستند.
تکنیک مدلدهی برای گفتار درمانی چگونه است؟
این بخش یکی از مهمترین بخشهای گفتاردرمانی است. وقتی کودک کلمهای را اشتباه میگوید، بهجای تصحیح مستقیم، باید طرز صحیح بیان آن کلمه را به او نشان دهید.
تکنیک گسترش دادن برای تقویت جملهسازی
این تکنیک برای کودکانی مفید است که کلمه میگویند اما جملهسازی ندارند.
مثال: کودک میگوید: «توپ»، شما بهتر است بگویید: «آره این توپ آبیه.» یا «توپ اینجاست.»
با این روش کودک یاد میگیرد جملهها را کامل کند.
کتابخوانی هدفمند از مهمترین ابزارهای گفتاردرمانی است.
کتاب بهترین وسیله برای تقویت زبان است چون هم تصویر دارد، هم داستان دارد و هم فرصت مکالمه ایجاد میکند.
در هنگام کتابخوانی برای کودکان بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- کتاب را آرام و با مکث بخوانید.
- از کودک سؤال بپرسید: «این چیه؟ چه رنگیه؟ چهکار میکنه؟» یا حتی در مورد چیزی که دریافت کرده و فهمیده از او سوال بپرسید.
- از کودک بخواهید صداها را تقلید کند.
- از کتابهای تکرارپذیر و ریتمدار استفاده کنید.
کتابخوانی اصولی یکی از قویترین روشهای گفتار درمانی در منزل است، پس آن را جدی بگیرید.
بازیدرمانی؛ یادگیری با بازی ۱۰ برابر اثرگذارتر است!
کودکان از طریق بازی سریعتر یاد میگیرند. تمام تمرینهای گفتاردرمانی را میتوان داخل بازیهای روزمره جای داد، با استفاده از بازی هم کودک بازی میکند و خسته نمیشود و هم غیر مستقیم گفتارش بهتر میشود.
بازیهای پیشنهادی:
- عروسکبازی
- وانمود کردن (فروشگاه، دکتر، آشپزخانه)
- پازل
- لگو
- ماشینبازی
- نقش بازیهای داستانی
این بازیها برای هر کودکی جذاب هستند و شما میتوانید، در هر بازی چند کلمه یا جمله جدید وارد کنید تا کودک در حین بازی آنها را یاد بگیرد.
تمرینهای تخصصی برای مشکلات مختلف گفتاری
درمان برای کودکانی که دیر حرف میزنند.
- استفاده از جملات کوتاه
- تکرار زیاد کلمات کلیدی
- استفاده از شعر و موسیقی
- نامگذاری اشیا در خانه
- استفاده از پرسشهای انتخابی
- تقویت تقلید صداها
درمانهایی برای بهبود مشکلات تلفظی کودکان
برای حرف «س» و «ش»
- صدای مار (سسسس)
- فوت کردن با نی
- قرار دادن زبان پشت دندانها
- کشیدن لبها به حالت لبخند
برای حرف « ر»
- حرکت سریع زبان روی سقف دهان
- تکرار کلمات « رررر »، « ری ری »، « رارا »
- خوردن خوراکیهایی که زبان را تحریک میکنند (مثل کشمش)
برای بهبود لکنت خفیف
- با کودک آرام و شمرده صحبت کنید.
- سعی کنید صبر داشته باشد و وسط حرف کودک نپرید.
- در هر صورتی از تلاشهایی که کودک انجام میدهد، تمجید کنید.
- بازیهای تنفسی برای تمرین تنفس بهتر او انجام دهید.
- استفاده از ریتم آرام در جملات هنگامی که با کودک حرف میزنید.
ساخت روتین روزانه برای گفتار درمانی در منزل
ثبات مهمتر از هر چیز دیگری است. برنامه نمونه روزانه که میتونید هر روزه برای تمرین با کودک انجامش دهید:
- ۱۰ دقیقه گفتاردرمانی در بازی
- ۱۰ دقیقه کتابخوانی
- ۵ دقیقه تمرین شنیداری
- تمرین عضلات دهان سه روز در هفته
- مکالمه آزاد در طول روز
خطاهای رایج والدین که پیشرفت کودک را کند میکند کدام است؟
- مقایسه کودک با همسنها
- تصحیح مستقیم اشتباهات گفتاری
- عجله داشتن برای نتیجه
- صحبتکردن بیشازحد والدین
- استفاده از موبایل و تلویزیون بدون محدودیت
- ندادن فرصت فکر کردن به کودک
چه زمانی باید به گفتاردرمانگر مراجعه کرد؟
در شرایط زیر مراجعه ضروری است:
- کودک در ۲ سالگی باشد و کمتر از ۵۰ کلمه بگوید.
- کودک در ۳ سالگی باشد و هنوز در جملهسازی مشکل داشته باشد.
- کودک توانایی درک دستورات ساده را نداشته باشد.
- مشکل شدیدی در تلفظ بسیاری از صداها در کودک تشخیص داده شود.
- کودک لکنت شدیدی داشته باشد.
- با تمرینهای خانگی که گفته شد در او پیشرفتی مشاهده نشود.
- در کودک علاوه بر مشکلات گفتاری مشکلات همراه دیگری مثل تاخیر حرکتی یا اجتماعی داشته باشد.
جمعبندی
گفتار درمانی در منزل یک روش کاملاً علمی، مؤثر و قابل اجرا برای والدین است و اگر با اصول درست، تمرینهای جذاب و استمرار روزانه انجام شود، میتواند پیشرفت قابلتوجهی در گفتار کودک ایجاد کند. کافی است کمی زمان، صبر و خلاقیت به خرج دهید تا تمرینها برای کودک جذاب و شبیه بازی باشند.
منابع:
