شکاف در اتحاد دیرینه؛ ترامپ چرا نتانیاهو را کنار گذاشت؟
در پایان سفر پرهیاهوی ترامپ به خلیج فارس، نه «معامله بزرگ»، بلکه مجموعه‌ای از توافق‌های اقتصادی و نظامی حاصل شد. هم‌زمان، ترامپ با تغییراتی آشکار در سیاست‌های خاورمیانه‌ای خود، از گفت‌وگو با ایران، لغو تحریم سوریه و آتش‌بس با حوثی‌ها سخن گفت؛ تحولاتی که با بی‌توجهی به اسرائیل و دوری روزافزون از نتانیاهو همراه بود. شکاف راهبردی میان واشنگتن و تل‌آویو اکنون به‌وضوح در حال گسترش است.
فرارو– ایشان تارور تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل روزنامه واشنگتن پست
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، با پایان تور خاورمیانه‌ای دونالد ترامپ، از «معامله بزرگ» پرهیاهویی که قرار بود نویدبخش صلح در یکی از پرتنش‌ترین مناطق جهان باشد، خبری نشد. به‌جای آن، مجموعه‌ای از توافق‌های کوچک اما هدفمند حاصل شد.
بازگشت با چمدان‌های پر از قرارداد؛ ترامپ، تاجر باقی مانده است
رئیس‌جمهور آمریکا، پس از دیدار با سه پادشاهی نفت‌خیز و بانفوذ عربی یعنی عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی با دست پر به واشنگتن بازمی‌گردد؛ کارزار دیپلماتیکی که با امضای زنجیره‌ای از قراردادهای تجاری و سرمایه‌گذاری، عمدتاً به ابتکار و پیگیری شخص ترامپ به سرانجام رسید. این قراردادها شامل فروش گسترده تسلیحات، هواپیما و فناوری‌های پیشرفته از جمله تراشه‌های هوش مصنوعی به این کشورها بود؛ معامله‌هایی پرسود برای شرکت‌های آمریکایی. ترامپ نیز در سخنرانی‌های پیاپی خود، بی‌محابا از «موفقیت» این کشورهای ثروتمند و حکومت‌های سلطنتی مطلقه‌شان تمجید کرد.
در سفری که بیش از آن‌که رنگ و بوی دیپلماسی ژئوپلیتیک داشته باشد، به نمایش قدرت تجارت شباهت داشت. دونالد ترامپ در سخنانی کوتاه، از آمادگی برای گفت‌وگو با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور سخن گفت و دست خود را به‌سوی تهران دراز کرد. هم‌زمان، از توافقی برای آتش‌بس با حوثی های یمن خبر داد؛ گرچه همین چندی پیش مجوز اجرای یک کارزار هوایی یک‌میلیارددلاری علیه آن‌ها را صادر کرده بود؛ حملاتی که عملاً در مهار توانمندی حوثی‌ها برای هدف‌گیری اسرائیل یا تهدید مسیرهای کشتیرانی در دریای سرخ ناکام ماند.
اما شاید غافلگیرکننده‌ترین بخش این سفر برای بسیاری از مقام‌های واشنگتن، اعلام تصمیم ترامپ مبنی بر لغو تحریم‌ها علیه سوریه بود؛ حرکتی سرنوشت‌ساز که به‌وضوح در جهت تقویت دولت انتقالی تازه‌کار این کشور تعبیر شد. رئیس‌جمهور آمریکا همچنین در موضع‌گیری‌ای بی‌سابقه، میراث سیاست‌های مداخله‌گرانه ایالات متحده در منطقه را به‌صراحت مورد انتقاد قرار داد.
زنگ خطر در تل‌آویو؛ ترامپ دیگر گوشش به نتانیاهو بدهکار نیست
مجموعه این سیگنال‌ها، زنگ هشدار را در اسرائیل به صدا درآورد. پیش از آغاز سفر ترامپ، هم رسانه‌های اسرائیلی و هم شماری از مقامات این رژیم، با لحنی گلایه‌آمیز هشدار داده بودند که رئیس‌جمهور آمریکا عملاً نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو رهبر راست‌گرای اسرائیل و متحد دیرین واشنگتن در دوران نخست ریاست‌جمهوری‌اش را نادیده گرفته است. این در حالی بود که نتانیاهو در دوره اول ترامپ بارها از حمایت بی‌دریغ کاخ سفید برخوردار شده بود و در کانون بسیاری از تصمیمات سیاست خارجی آمریکا قرار داشت.
اما در دور دوم ریاست‌جمهوری، به‌نظر می‌رسد که چشم‌انداز ترامپ برای خاورمیانه دیگر الزامی به هم‌سویی با دیدگاه بنیامین نتانیاهو ندارد. نخست‌وزیر اسرائیل، بی‌تردید از برخی مواضع اخیر ترامپ از جمله اعلام تمایل به گفت‌وگو با تهران، آتش‌بس یک‌جانبه با حوثی‌ها و چرخش به‌سوی سوریه دل‌خوشی نداشته است. هرچند ترامپ به توافق‌نامه‌های ابراهیم اشاره‌ای گذرا کرد؛ اما این توافقات، دیگر در کانون اولویت‌های سیاست خارجی او در منطقه قرار نداشتند. برای اسرائیل، رؤیای «عادی‌سازی»، حالا به‌تدریج رنگ می‌بازد و جای خود را به واقعیت تلخ «حاشیه‌نشینی» می‌دهد.
خانواده‌های گروگان‌ها: نتانیاهو، جان اسرای اسرائیلی را قربانی سیاست کرده است
در همین حال، ارتش اسرائیل حملات خود به نوار غزه را با شدتی کم‌سابقه ادامه داده است. بنا بر ادعای مقامات نظامی این رژیم، این بمباران‌ها زیرساخت‌ها و مواضع نظامی حماس را هدف قرار داده‌اند؛ اما در عمل، طی روزهای اخیر ده‌ها غیرنظامی جان خود را از دست داده‌اند. تنها در روز پنج‌شنبه، بر اساس گزارش گروه‌های محلی، بیش از ۱۰۰ نفر در حملات اسرائیل کشته شدند.
رئیس یکی از بیمارستان‌های شمال غزه به خبرنگاران گفته است که تنها در یک مورد، جسد ۲۰ کودک را که روز چهارشنبه در جریان حملات کشته شده بودند، تحویل گرفته‌اند. در این میان، وضعیت انسانی در غزه به‌شدت بحرانی باقی مانده است: از هر پنج نفر، یک نفر در معرض قحطی و گرسنگی شدید قرار دارد؛ آن‌هم در شرایطی که محاصره همه‌جانبه اسرائیل وارد ماه‌های متوالی خود شده است.
اوایل هفته، بنیامین نتانیاهو با صراحت اعلام کرد که «هیچ راهی» برای توقف جنگ اسرائیل در غزه وجود ندارد و تأکید کرد که این عملیات تا «نابودی کامل حماس» ادامه خواهد یافت. این موضع‌گیری قاطع، به‌روشنی تلاش‌های دیپلماتیک در دوحه قطر را برای ازسرگیری گفت‌وگوهای صلح میان طرف‌های درگیر، به‌حاشیه راند و تضعیف کرد. در پی این اظهارات، خانواده‌های گروگان‌های اسرائیلیِ بار دیگر به انتقاد شدید از نخست‌وزیر پرداختند و او را متهم کردند که منافع سیاسی خود و حفظ ائتلافش با جناح راست افراطی را به رنج و جان اسرای اسرائیلی گرفتار در غزه ترجیح می‌دهد.
جی‌استریت: برای نتانیاهو، ترامپ جدید یک کابوس واقعی است
روز دوشنبه، دونالد ترامپ آزادی «ادان الکساندر»؛ شهروند اسرائیلی-آمریکایی و آخرین گروگان آمریکایی آزادشده از سوی حماس را مورد ستایش قرار داد و در شبکه‌های اجتماعی خود، این اقدام را «گامی با حسن نیت» از سوی حماس توصیف کرد. با این حال، در پیام‌های منتشرشده از سوی کاخ سفید، نشانه‌هایی از بی‌صبری فزاینده نسبت به بنیامین نتانیاهو به چشم می‌خورد؛ رهبری که بسیاری در واشنگتن او را مانعی جدی در مسیر دستیابی به یک آتش‌بس پایدار می‌دانند. هم‌زمان، برخی از متحدان راست‌گرای افراطی نتانیاهو، بی‌پرده خواستار بیرون‌راندن گسترده فلسطینیان از غزه و اشغال دائمی این منطقه شده‌اند.
با این‌حال، دونالد ترامپ همچنان از طرح غیرمتعارف خود برای تصرف و بازسازی نوار غزه عقب ننشسته است. او در اظهاراتی خطاب به خبرنگاران اعلام کرد: «غزه سال‌هاست که به سرزمین مرگ و ویرانی تبدیل شده. اما من برای غزه ایده‌هایی دارم که فکر می‌کنم واقعاً خوب هستند: ایجاد یک منطقه آزاد. بگذارید ایالات متحده وارد عمل شود و غزه را به یک منطقه آزادی واقعی تبدیل کند.»
با هر نتیجه‌ای که از این تحولات به‌دست آید، یک نکته بیش از پیش آشکار شده: شکاف میان دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو به‌طرز محسوسی در حال گسترش است. ایلان گلدنبرگ، معاون ارشد و مدیر سیاست‌گذاری در سازمان لیبرال «جی‌استریت» در یادداشتی ایمیلی نوشت: «برای نتانیاهو، که در دوره نخست ترامپ با تکیه بر حمایت کاخ سفید سیاست‌هایش را بر مبنای خواسته‌های شهرک‌نشینان افراطی پیش می‌برد، مواجهه با ترامپ نسخه دوم باید شوکی سهمگین باشد.» گلدنبرگ تاکید کرد: «در حالی‌که ترامپ اکنون در میان دوستان ثروتمند خلیجی‌اش غرق در قراردادها و موفقیت‌های اقتصادی است، وقتی به اسرائیلِ بنیامین نتانیاهو و [رهبر راست‌افراطی] ایتامار بن‌گویر نگاه می‌کند، چیزی جز دردسر نمی‌بیند.»
این «دردسرها»، از نگاه تیم ترامپ، شامل جنگی بی‌پایان در غزه، رهبری سیاسی در اسرائیل است که به‌نظر می‌رسد به‌طور سیستماتیک قصد تخریب هرگونه مسیر مذاکره با ایران را دارد و دولتی که حاضر نیست کوچک‌ترین امتیاز سیاسی برای ادغام واقعی در نظم منطقه‌ای بدهد. در چنین شرایطی، نگاه معامله‌محور ترامپ و اشتیاق او برای ایفای نقش صلح‌ساز، مستقیماً در تضاد با مسیر و برنامه‌های نتانیاهو قرار گرفته است.
اسرائیل، در چشم ترامپ: نه متحد، بلکه یک «دارایی ملکی» در خاورمیانه
دنیس راس، دیپلمات باسابقه آمریکایی و فرستاده پیشین ویژه در امور خاورمیانه، در گفت‌وگو با جری شی، چنین تحلیل می‌کند: «آنچه امروز شاهد آن هستیم، این است که ترامپ تصویری بسیار مشخص از منافع ایالات متحده دارد و این منافع، اولویت نخست اوست. او ماهیت این منافع را نه از زاویه ژئوپلیتیکی یا امنیتی، بلکه صرفاً از منظر اقتصادی، مالی و تجاری تعریف می‌کند.» دنیس راس در ادامه می‌گوید: «به‌گمانم ترامپ چنین می‌اندیشد: ما هر سال ۴ میلیارد دلار کمک نظامی به اسرائیل می‌دهیم همین کافی‌ست برای حمایت.»
در اسرائیل، تحلیلگران با نگرانی به پیام‌هایی که از سفر اخیر دونالد ترامپ به خاورمیانه مخابره شده، چشم دوخته‌اند. عودد آیلام، مقام ارشد پیشین اطلاعاتی، در یادداشتی در روزنامه «اسرائیل هیوم» نوشت: «در جهان‌بینی ترامپ، اسرائیل الزاماً یک متحد راهبردی به معنای کلاسیک آن بر پایه ارزش‌های مشترک نیست، بلکه بیشتر شبیه به یک «مشتری ممتاز» یا حتی یک «دارایی ملکی در خاورمیانه» دیده می‌شود.» او هشدار داد که «باید به تغییرات عمیقی که در درون حزب جمهوری‌خواه و حلقه اطرافیان ترامپ در حال رخ دادن است، توجه کرد آیلام تأکید کرد: «اسرائیل باید درک کند که ترامپِ ۲۰۲۵، یک موجودیت سیاسی کاملاً متفاوت است و جمهوری‌خواهان دیگر آن حزبی نیستند که ما با آن آشناییم.»
