دیپلماسی فشرده فیدان در تهران؛ از مرز و انرژی تا پرونده هستهای و سایه جنگ در منطقه
رویداد۲۴| سفر امروز هاکان فیدان به تهران، بنا بر روایت رسمی، «در چارچوب رایزنیهای مستمر با کشورهای همسایه» انجام شده است. اما وزن پیامهایی که دو طرف در کنفرانس خبری رد و بدل کردند نشان میدهد این سفر چیزی فراتر از یک دیدار روتین بوده؛ سفری در زمانهای که منطقه در آستانه بازترسیم بلوکها و مرزهای امنیتی قرار دارد. او با عباس عراقچی همتای ایرانی خود دیدار کرد و رایزنیهایی نیز با مسعود پزشکیان و محمدباقر قالیباف خواهد داشت.
پیامهای اولیه تهران: تمرکز بر تهدید مشترک و سنگینی بحران غزه
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه، پیش از آغاز دیدارها تأکید کرد که وضعیت منطقه «نگرانکننده» است و نسلکشی در غزه، تجاوزات اسرائیل به لبنان و سوریه و نقض گسترده حقوق بشر، محور ثابت گفتوگوها خواهد بود. تهران تلاش دارد این سفر را در چارچوب یک هماهنگی منطقهای برای مواجهه با تهدیدات مشترک نمایش دهد؛ تهدیداتی که ایران از آن با عنوان «خطر علیه کل بشریت» یاد میکند.
در چنین فضایی، استقبال رسمی از فیدان در تهران آمیخته با این پیام بود که دو کشور- علیرغم اختلافات مزمن در پروندههایی مثل سوریه و قفقاز - در برابر بحرانهای بزرگتر به همکاری نزدیکتر نیاز دارند.
فیدان در تهران چه گفت؟ | از مرز و تجارت تا انرژی و هستهای
وزیر خارجه ترکیه که در ماههای اخیر تحرکات منطقهای خود را افزایش داده، در تهران تصویری از یک همکاری چندلایه ارائه کرد. گسترش دروازههای مرزی و حملونقل، گفتوگو درباره توسعه تجارت و انرژی، از جمله گاز و برق، حمایت از لغو تحریمهای «نابحق» علیه ایران و تأکید بر حل موضوع هستهای ایران از راه گفتوگو محورهای مورد توجه او بود.
فیدان در یک جمله کلیدی که میتواند در تهران مورد توجه ویژه قرار گیرد، گفت: «برای حل موضوع هستهای ایران هر کاری بتوانیم انجام میدهیم.»
این جمله نشان میدهد آنکارا تلاش دارد دستکم در سطح دیپلماتیک، نقشی فعال در باز کردن قفل پرونده هستهای ایفا کند؛ نقشی که ترکیه از سالهای پیش و در پرونده توافق تهران (۲۰۱۰) نیز سابقهاش را دارد.
افتتاح کنسولگری وان؛ گامی کوچک، اما نمادین
فیدان از افتتاح قریبالوقوع سرکنسولگری ایران در وان خبر داد و گفت اگر عراقچی به وان برود، خود او نیز در مراسم شرکت میکند. این پیام ساده، نشاندهنده تلاش دو طرف برای تقویت روابط استانی و مرزی است؛ جایی که بخش مهمی از تجارت و رفتوآمد انسانی دو کشور جریان دارد.
عراقچی: از قفقاز تا پ. ک. ک و خطوط آهن
وزیر خارجه جدید ایران نیز نشان داد دستورکار تهران برای همکاری با ترکیه مفصلتر شده است. عراقچی گفت تجارت رو به رشد است، اما «با هدف فاصله داریم» و از آمادگی ایران برای توسعه انرژی و اتصال خطوط راهآهن سخن گفت.
او درباره مسائل منطقهای نیز صریح بود و تاکید کرد: منبع اصلی تهدید علیه سوریه، اسرائیل است. عراقچی گفت که ایران با خلع سلاح پ. ک. ک موافق است، اما بر خلع سلاح همه گروههای تروریستی تأکید دارد.
به گفته وزیر خارجه ایران در قفقاز به دنبال ثبات با مشارکت کشورهای منطقه و بدون مداخلات فرامنطقهای است.
این مواضع نشاندهنده تلاش تهران برای همزمانی دو کار سخت است: حفظ روابط نزدیک با ترکیه در مبارزه با تروریسم و امنیت مرزها، و در عین حال جلوگیری از تغییرات ژئوپلیتیک در قفقاز که ممکن است منافع ایران را تهدید کند.
یک سفر، چند پیام
از مجموعه پیامهای رد و بدلشده آشکار است که فیدان با پروندهای پر از مسائل دوجانبه و منطقهای وارد تهران شد؛ از انرژی و تجارت تا بحران غزه، لبنان، سوریه، روسیه و اوکراین. تهران هم از این فرصت برای طرح دوباره مواضع خود در قفقاز، تحریمها و پ. ک. ک استفاده کرد.
اگرچه روابط ایران و ترکیه همواره ترکیبی از رقابت و همکاری بوده، اما در شرایط کنونی منطقه به نظر میرسد دو کشور در حال حرکت به سمت نوعی همگرایی اضطراری هستند؛ همگراییای که با تهدید مشترک اسرائیل، بحران قفقاز و تداوم جنگ اوکراین تقویت شده است.
در مجموع میتوان سفر فیدان به تهران را میتوان یکی از مهمترین رایزنیهای ماههای اخیر میان دو کشور دانست؛ سفری که هم پیامهای اقتصادی داشت و هم امنیتی، هم نشانهای از نگرانی مشترک بود و هم تلاش برای مدیریت رقابتها. فیدان اعلام کرد «ترکیه در کنار ایران بوده و خواهد بود» و عراقچی گفت «افقهای روشنتری در انتظار روابط است».
اما روشنترین پرسش همچنان باقی است: این نزدیکی دیپلماتیک تا چه حد میتواند بر بحرانهای منطقه - از غزه تا قفقاز- واقعاً اثرگذار باشد؟
