از به آغوش کشیدن الجولانی تا موضع گیری جنجالی؛ پلن ترامپ برای غرب آسیا چیست؟
به گزارش اقتصادنیوز، امواج میدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد: موضع گیری دونالد ترامپ در عربستان سعودی و دیدارش با رئیس‌جمهور سوریه، موجی از محکومیت را از سوی ایران به دنبال داشته است. تهران، مواضع ادعایی ترامپ درباره ایران را «فریبکارانه» خوانده و برخی از چهره‌های سیاسی ایران، رویکرد رئیس جمهوری آمریکا و در آغوش کشاندن بنیان‌گذار شاخه القاعده در سوریه را به سخره گرفته اند.
واکنش تهران به رویکرد معاملاتی ترامپ—و استقبال گسترده از آن در منطقه—می‌تواند نشانه‌ای از گمانه زنی ها در باب پیکربندی جدید غرب آسیا باشد.
روایت رسانه های ایران از تور منطقه ای ترامپ
به ادعای این وبگاه، سخنرانی ادعایی ترامپ در ریاض در تاریخ ۱۳ مه (۲۴ اردیبهشت)، واکنش‌های تندی را از سوی مقام‌های ایرانی و رسانه‌ها در پی داشت. رئیس‌جمهور آمریکا مدعی شد که در صورت توافق، تحریم‌ها برداشته خواهد شد، اما در صورت شکست رایزنی ها، سیاست «فشار حداکثری» ادامه خواهد یافت.ترامپ همچنین از لغو تحریم‌ها علیه سوریه خبر داد و ریاست احمد الشرع بر دولت سوریه را «فرصتی برای عظمت دوباره این کشور» توصیف کرد.روز بعد، ترامپ در نشستی که با میانجیگری ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، برگزار شد با جولانی دیدار کرد—کسی که سابقاً یکی از رهبران القاعده بوده و زمانی در عراق در بازداشت نیروهای آمریکایی قرار داشته است.همزمان عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، سخنان ترامپ را «فریبکارانه» خواند و به رسانه‌های دولتی گفت: «آمریکا با تحریم‌ها و تهدیدهای نظامی، مانع پیشرفت ایران شده است».او ایالات متحده را متهم کرد که در حالی که این بازیگر ایران را تهدید اصلی منطقه معرفی می‌کند، جنایات جنگی اسرائیل در غزه و حملاتش به سوریه را نادیده می‌گیرد. سخنگوی دولت، فاطمه مهاجرانی، با لحنی کنایه‌آمیز به نقل یک بیت شعر قدیمی پرداخت تا شایستگی ترامپ برای نقد حکومت ایران را زیر سؤال ببرد.
در این میان محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در کنفرانس پارلمانی سازمان همکاری اسلامی در اندونزی گفت که ترامپ «در توهم زندگی می‌کند» و واقعیت‌های منطقه را نمی‌بیند. او تأکید کرد که گروه‌های مقاومت حامی ایران، از پشتیبانی مردمی برخوردارند.روزنامه «کیهان» نیز حملات تندتری را متوجه ترامپ کرد و خواستار عذرخواهی رئیس‌جمهور آمریکا پیش از هرگونه ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای شد.در مطلبی دیگر، کیهان رویکرد ترامپ را که از یک سو بر مذاکره تاکید داردو از سوی دیگر بر تهدید و فشارمتناقض خواند. این روزنامه همچنین دولت‌های میزبان ترامپ در خلیج فارس را به «پرداخت رشوه و باج» متهم کرد و آن‌ها را «گاوهای شیرده» آمریکا نامید.روزنامه «فرهیختگان» بر انگیزه‌های مالی تمرکز کرد و کاریکاتوری از ترامپ منتشر کرد که در بیابان، با خوشحالی مشغول شمردن پول‌های سعودی است.روزنامه «همشهری» نیز به طنز نوشت: «رئیس‌جمهور آمریکا با کسی دیدار می‌کند که تا همین اواخر، جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری‌اش تعیین شده بود».روزنامه «جام‌جم» نیز ترامپ را به «بلعیدن ثروت کشورهای عربی خلیج فارس» متهم کرد و گزارش داد که در جریان این سفر منطقه‌ای، قراردادهای عظیم تسلیحاتی امضا شده‌اند. این روزنامه روابط آمریکا با هم‌پیمانان عربی را «استثماری» توصیف کرد.
غرب آسیا در آستانه فصلی تازه
رسانه «هم‌میهن» رویکردی معتدل‌تر داشت و تحلیلی ارائه داد از اینکه کشورهای منطقه چگونه می‌توانند در برابر دیپلماسی معاملاتی ترامپ، موضع‌گیری کنند.این رسانه نوشت که سفر ترامپ هم خطرات و هم فرصت‌هایی برای ثبات منطقه‌ای به همراه دارد.در شبکه‌های اجتماعی ایران نیز واکنش‌ها دو دسته بوده‌اند.عبدالله گنجی، روزنامه‌نگار ، در توییتر/ایکس نوشت: «سران عرب فقط برای گرفتن عکس یادگاری با ترامپ، به ریاض شتافتند.» او افزود: «این عکس به آن‌ها احساس هویت و اهمیت می‌دهد».او در پست دیگری، درباره دیدار ترامپ و الشرع نوشت: «تروریست دیروزی با دشداشه، امروز با کت‌وشلوار، سیاستمدار محترم شده. ارباب همان ارباب است، فقط لباسش عوض شده».همزمان علیرضا تقوی‌نیا، مفسر محافظه‌کار، با لحنی طعنه‌آمیز پرسید: «وقتی رهبر القاعده دیروز، امروز با رهبر دنیای آزاد دست می‌دهد، هنوز هم کسی هست که فکر کند آمریکا مدافع ارزش‌های لیبرال است؟»در مقابل، صداهای اصلاح‌طلب لحن متفاوت تری داشتند.یکی از کاربران نوشت: «حتی یک تروریست قاتل مثل [الشرع] هم فهمیده باید برای منافع کشورش با آمریکا تعامل کند، اما محافظه کاران خیر».
ایران با وجود انتقاد از جنبه معاملاتی روابط خلیج فارس با آمریکا، در عین حال کوشیده از غریزه معامله‌گر ترامپ فرصت سازی کند.در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، حسن روحانی (رئیس‌جمهور وقت ایران) تلویحاً از آمادگی برای توافقات اقتصادی گسترده در صورت لغو تحریم‌ها سخن گفت و ایران را بازار سودآور برای شرکت‌های آمریکایی معرفی کرد. در ماه‌های اخیر، همزمان با آغاز مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای با آمریکا، مقامات ایرانی با اشاره به «فرصت‌های تجاری تریلیون دلاری» در صورت توافق، سعی کرده‌اند آمریکا را به سمت معامله جذب کنند.اما مواضع ادعایی اخیر ترامپ در ریاض—ترکیبی از تهدید و پیشنهاد—نشان می‌دهد که نگاه او به ایران همچنان معاملاتی است.علاوه بر این، دیدار ترامپ با الشرع—تروریست پیشین و رئیس‌جمهور فعلی سوریه—نشان می‌دهد که آمریکا آماده مشروعیت‌بخشی به بازیگرانی است که پیش‌تر «غیرقابل پذیرش» تلقی می‌شدند، مشروط بر آن‌که با منافع آمریکا همسو شوند.این نزدیکی به معنای چرخش سوریه به‌سوی بازسازی با حمایت کشورهای عربی خلیج فارس است، که احتمالاً دسترسی ایران به مسیرهای تجاری در سوریه را کم رنگ خواهد کرد.برای ایران، این تحولات ممکن است ضرورت دستیابی سریع به توافق با آمریکا را دوچندان کند—پیش از آن‌که چینش منطقه‌ای جدید، موقعیت تهران را تحت تاثیر قرار دهد.به ادعای این وبگاه، اگر آمریکا واقعاً به‌سوی عادی‌سازی روابط با سوریه پیش برود، نفوذ منطقه‌ای ایران می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد. هرچند، اگر توافق هسته‌ای جدید میان تهران و واشنگتن حاصل شود، بخشی از این وضعت ممکن است جبران گردد.در صورت شکل‌گیری اجماع داخلی در ایران برای دستیابی به توافق، مسیر آینده بستگی دارد به اینکه آیا جمهوری اسلامی ایران می‌تواند خشم کنونی را به اهرم چانه‌زنی تبدیل کند—و از به‌حاشیه‌رفتن در نظم جدید منطقه‌ای جلوگیری کند یا خیر.در نهایت، سفر ترامپ به کشورهای عربی، اختلاف مسیرهای بازیگران منطقه‌ای را برجسته می‌سازد: کشورهای عربی خلیج فارس با بهره‌گیری از نفوذ اقتصادی خود، سیاست آمریکا را شکل می‌دهند، در حالی‌که ایران میان مقاومت ایدئولوژیک و نیاز عملی به رفع تحریم‌ها باید یک گزینه را انتخاب کند.
