به گزارش مشرق، در حالی که طی ماههای اخیر عوامل بنیادی مانند رشد نرخ ارز و انتظارات تورمی زمینه افزایش قیمت طلا و سکه را فراهم کرده بود، موج تازهای از نوسانات شکل گرفته که این بار بیش از هر چیز ریشه در هیجانات روانی و رفتارهای سفتهبازانه دارد.
تحلیلگران اقتصادی تأکید میکنند که این نوسانات، بیش از آنکه بر پایه عرضه و تقاضای واقعی بنا شده باشند، نتیجه شایعات و فعالیتهای سفتهبازانه است. بر اساس گزارشهای اخیر، حباب سکه امامی به حدود ۷ میلیون تومان رسیده و قیمت هر قطعه سکه طرح جدید از ۱۲۹ میلیون تومان عبور کرده است.
این وضعیت، زنگ خطری برای سرمایهگذاران عادی است؛ ورود بدون ارزیابی دقیق به این بازار میتواند منجر به از دست رفتن بخش قابل توجهی از داراییها شود، بهویژه در شرایطی که هر لحظه امکان عرضههای هدفمند بانک مرکزی با هدف بازگشت تعادل به بازار طلا و ارز وجود دارد.
بازار ارز و فلزات گرانبها در ایران، تحت تأثیر مستقیم تحولات ارزی و قیمتهای جهانی قرار دارد. گزارشها نشان میدهد که افزایش تقاضای هیجانی، همراه با شایعات در کانالهای غیررسمی مانند تلگرام، قیمتها را از ارزش ذاتیشان دور کرده است.
برای نمونه، محمد کشتیآرای، نایبرئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، توضیح داد که رشد اخیر قیمتها بیشتر به دلیل جهش نرخ دلار در بازار غیررسمی و افزایش تقاضای فصلی است، نه کمبود فیزیکی کالا. او تأکید کرد: با توجه به سوابق بازار و تجربهای که هم مردم و هم فعالان عرصه دادوستد کسب کردهاند، دیگر در مواقع هیجانی وارد بازار نمیشوند.
از سوی دیگر، تحلیلهای جهانی حاکی از آن است که قیمت اُنس طلا در بازارهای بینالمللی، تحت تأثیر تنشهای ژئوپلیتیکی و انتظارات کاهش نرخ بهره فدرال رزرو، به سطوح جدیدی صعود کرده است. بر اساس دادههای اخیر، اُنس جهانی طلا با افزایش ۱۵۰ دلاری به بیش از ۴۲۰۰ دلار رسیده که این امر بازار داخلی را نیز تحت التهاب قرار داده است.
در ایران، این روند با عوامل داخلی مانند نگرانیهای بودجهای و جریان نقدینگی محبوس ترکیب شده و بخش زیادی از قیمت فعلی سکه را به حباب بیپشتوانه تبدیل کرده است. با محاسبه قیمت جهانی طلا، دلار آزاد واقعی و کارمزد ضرب، مشخص میشود که بخش قابل توجهی (حدود ۶۰ درصد) از حباب فعلی، ناشی از فعالیتهای سفتهبازانه و معاملات فردایی در کانالهای تلگرامی است؛ معاملاتی که فاقد شفافیت و گردش واقعی وجوه هستند و نرخها را بر اساس سازوکارهای نامشخص کشف میکنند.
ذخایر قوی بازارساز؛ ضامن تعادل
یکی از نکات کلیدی در تحلیل بازار، عدم وجود کمبود فیزیکی طلا و سکه است. ذخایر بانک مرکزی ایران در وضعیت مطلوبی قرار دارد و بر اساس اظهارات مقامات، این نهاد در سال گذشته از نظر خرید طلا، جزو پنج بانک مرکزی برتر جهان بوده است.
محمدرضا فرزین، رئیسکل بانک مرکزی، اخیراً اعلام کرد که ذخایر طلای کشور در یک سال گذشته ۳۷ درصد رشد کرده و مازاد تراز تجاری ۲۶.۸ میلیارد دلاری، امکان خریدهای گسترده از بازارهای جهانی را فراهم آورده است. علاوه بر این، کشف ذخایر جدید طلا در معدن شادان خراسان جنوبی – با حدود ۷.۹۵ میلیون تن سنگ معدن اکسیدی و ۵۳.۱ میلیون تن سولفیدی – توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، پشتوانه بلندمدتی برای بازار ایجاد کرده است.
این ذخایر عظیم به بانک مرکزی امکان مداخله سریع میدهد. علاوه بر این، طرحهای پیشفروش و حراج سکه، مانند حراج اخیر حدود یک میلیون قطعه، بخشی از این استراتژی است که پیشتر نیز بازار را به سمت ثبات هدایت کرده است. هشتاد و نهمین حراج سکه مرکز مبادله ایران روز چهارشنبه گذشته برگزار شد و حراج و پیشفروشهای بعدی هم در راه است. کارشناسان پیشبینی میکنند که با عرضه ضربتی، حباب موجود در هر لحظه قابل ترکیدن است و ریزش قیمتی کوتاهمدت بعید نیست.
برنامه جدید برای مدیریت بازار طلا
همانطور که روز چهارشنبه اعلام شد، اطلاعات کسبشده نشان میدهد که همزمان با التهاب در بازار طلا و ارز، بانک مرکزی با هدف مدیریت بازار ارز و کنترل نقدینگی در نظر دارد از ماه آتی اوراق پیشفروش شمش طلا با سررسید ۶ ماهه و یکساله منتشر نماید. قیمت خرید و تسویه اوراق در سررسید به نرخ بازار در نظر گرفته شده است.
با توجه به سابقه انتشار اوراق طلا، به نظر میرسد در صورت انتشار توسط بانک مرکزی، ضمن اعتبار، آن مورد استقبال قرار گیرد و بخش زیادی از نقدینگی مازاد جمعآوری گردد.
ریشه روانی و سیاسی جهشها
تحلیلگران بر این باورند که جهشهای اخیر، بیشتر از کمبود واقعی ناشی میشود و ریشه در هجمههای روانی، تحریک انتظارات تورمی و تقاضاهای مقطعی دارد.
مصطفی صفاری، کارشناس اقتصادی، نوسانات دلار را ترکیبی از عوامل فصلی، بینالمللی، انتظارات تورمی و سیاستهای بانک مرکزی توصیف کرد و افزود: با وجود افزایش اخیر قیمت دلار، این روند پایدار نیست و ورود بازارساز با ذخایر قابل توجه طلا، توازن را بازمیگرداند.
این کارشناس اظهار داشت: بانک مرکزی در سال گذشته و ششماهه نخست امسال مقدار قابل توجهی طلا وارد کشور کرده و اکنون نیز شاهد برگزاری طرحهای پیشفروش و حراج سکه از سوی سیاستگذار پولی هستیم.
صفاری همچنین یادآور شد: پیش از این نیز طی وقوع جنگ ۱۲روزه شاهد افزایش نرخ دلار بودیم، اما پس از فروکش تنشها و بازگشت آرامش به فضای سیاسی و بینالملل، بازار ارز بهسرعت واکنش معکوس نشان داد و قیمتها کاهش یافت؛ بنابراین تجربه پیشین نیز نشان میدهد که نوسانات ناشی از مسائل غیراقتصادی، ماهیت کوتاهمدت داشته و پس از رفع هیجانات، بازار دوباره متعادل میشود.
نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر تهران، نیز اخیراً در مصاحبهای بر لزوم صبوری تأکید کرد و گفت که در دورههای التهابی با حباب، ورود عجولانه میتواند زیانبار باشد.
توصیههایی به خریداران
در شرایط فعلی که بازار طلا و سکه بهشدت تحت تأثیر هیجان، شایعه و نوسانات روانی است، بهترین راهکار برای مردم عادی این است که بهجای شتابزدگی و خرید در اوج قیمت، صبر کنند تا التهاب بازار فروکش کند و حباب قابل توجه فعلی تخلیه شود. تجربه سالهای گذشته بارها نشان داده کسانی که در روزهای پرهیجان و در قلههای قیمتی وارد بازار میشوند، معمولاً بزرگترین زیانها را متحمل میشوند و برعکس، افرادی که با حوصله و پس از بازگشت آرامش خرید میکنند، معمولاً در میانمدت و بلندمدت سود معقولی به دست میآورند.
بهتر است تصمیمگیری صرفاً بر اساس اخبار و تحلیلهای رسمی، گزارشهای بانک مرکزی، قیمت واقعی اُنس جهانی و وضعیت ذخایر کشور باشد و سرمایهگذاران نباید تحت تأثیر نرخهای عجیب و غریب کانالهای تلگرامی و معاملات فردایی قرار بگیرند؛ معاملاتی که نه پول واقعی در آن جابهجا میشود، نه نظارت قانونی بر آن وجود دارد و اغلب فقط برای بزرگنمایی حباب و جذب خریداران هیجانی طراحی شدهاند.
اگر هدف مردم حفظ ارزش پول در برابر تورم و نوسانات ارزی است، بهجای خرید فیزیکی سکه و طلا در این روزها که پرریسک و همراه با حباب سنگین است، میتوانند از ابزارهای کمریسکتر مانند اوراق مبتنی بر طلا استفاده کنند؛ این ابزارها هم از افزایش قیمت جهانی و نرخ ارز سود میبرند و هم نیازی به نگهداری فیزیکی و نگرانی از سرقت یا پرداخت کارمزدهای سنگین خریدوفروش ندارند.
در نهایت، حتی اگر اصرار به خرید فیزیکی است، میشود از مراکز رسمی، یعنی مرکز مبادله ایران، بدون ترس از کلاهبرداری و با نرخهای واقعیتر سکه تهیه کرد.
در مجموع، بازار طلا و سکه با پشتوانه قوی ذخایر ملی، ظرفیت بازگشت به تعادل را دارد. اما موفقیت در آن نیازمند نگاهی کارشناسی و دور از هیجانات زودگذر است. سرمایهگذاران عادی باید به یاد داشته باشند که این بازار، بیش از سودهای سریع، فرصتی برای حفظ ارزش دارایی در بلندمدت است.
