چرا نوشت‌افزار ایرانی در رقابت با کاراکتر‌های خارجی عقب مانده است؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، بازار نوشت‌افزار در ایران طی سال‌های اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. تولیدکنندگان داخلی با تکیه بر ظرفیت‌های بومی و فرهنگی تلاش کرده‌اند تا جایگاه خود را در سبد خرید خانواده‌ها تقویت کنند. اما هنوز یک چالش جدی باقی است: نوشت‌افزار ایرانی در حوزه کاراکتر و شخصیت‌پردازی، آن‌طور که باید نتوانسته دل کودکان و نوجوانان را به دست آورد.

ریشه این مسئله به حوزه‌ای فراتر از صنعت نوشت‌افزار بازمی‌گردد. در واقع، کودک و نوجوان ایرانی شخصیت‌های جذاب و ماندگاری که در سینما، انیمیشن یا تولیدات تلویزیونی به‌طور گسترده معرفی شوند، کمتر در اختیار دارد. صدا و سیما و حتی سینمای ایران در خلق قهرمان‌های کارتونی و شخصیت‌های داستانی برای این گروه سنی، آن‌طور که در کشور‌های دیگر رایج است، عملکرد چشمگیری نداشته‌اند. نتیجه آنکه وقتی نوبت به طراحی محصولات جانبی مثل کیف، دفتر یا جامدادی می‌رسد، تولیدکنندگان داخلی دستشان خالی است و مجبورند یا به سراغ نماد‌های عمومی و کلیشه‌ای بروند یا از طرح‌های ساده و غیرکاراکتری استفاده کنند.

در مقابل، بازار جهانی مملو از کاراکتر‌های شناخته‌شده‌ای است که کودکان از طریق فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و بازی‌های ویدئویی با آنها انس گرفته‌اند. شخصیت‌هایی، چون مرد عنکبوتی، السا و آنا، یا حتی کاراکتر‌های ژاپنی مثل پوکمون و ناروتو، به دلیل حضور پررنگ در رسانه‌های متنوع، به بخش مهمی از دنیای ذهنی نسل جدید تبدیل شده‌اند. طبیعی است که وقتی کودک با این شخصیت‌ها زندگی کرده، ماجراجویی‌هایشان را دیده و با آنها همذات‌پنداری کرده، تمایل بیشتری دارد تا تصویر آنها را روی دفتر یا کوله‌پشتی خود ببیند.

از سوی دیگر، دسترسی گسترده کودکان ایرانی به محتوای خارجی از طریق شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌های اینترنتی و حتی کانال‌های ماهواره‌ای باعث شده دایره آشنایی آنها با کاراکتر‌های جهانی بسیار وسیع‌تر شود. این در حالی است که شخصیت‌های معدودی که در ایران خلق می‌شوند، معمولاً فقط در بازه‌ای محدود و در قالب یک انیمیشن کوتاه یا مجموعه‌ای تلویزیونی پخش می‌شوند و پس از مدتی فراموش می‌گردند. به همین دلیل، برندینگ پایدار و ماندگاری شکل نمی‌گیرد تا بتواند پشتوانه نوشت‌افزار ایرانی باشد.

یکی دیگر از مشکلات، کمبود سرمایه‌گذاری در پیوند میان صنعت سرگرمی و صنعت نوشت‌افزار است. در کشور‌های موفق، تولیدکنندگان انیمیشن و سینما به سرعت حقوق کاراکتر‌های محبوب را در اختیار شرکت‌های جانبی قرار می‌دهند تا آنها بتوانند از این شخصیت‌ها در طراحی اسباب‌بازی، پوشاک و نوشت‌افزار استفاده کنند. این چرخه تجاری باعث می‌شود کاراکتر‌ها همواره در ذهن کودکان زنده بمانند. اما در ایران چنین سازوکاری شکل نگرفته و ارتباط میان این صنایع اغلب گسسته است.

با وجود این چالش‌ها، بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر سرمایه‌گذاری جدی در حوزه تولید محتوای کودک و نوجوان انجام گیرد، نوشت‌افزار ایرانی می‌تواند به‌سرعت مسیر تازه‌ای را تجربه کند. خلق شخصیت‌های بومی با داستان‌های جذاب، به‌ویژه اگر به‌طور مداوم در رسانه‌ها تکرار و تقویت شوند، می‌تواند جایگزین مناسبی برای کاراکتر‌های خارجی باشد. نمونه‌های محدودی مانند شکرستان یا کلاه‌قرمزی نشان داده‌اند که ظرفیت جذب کودک و نوجوان در ایران وجود دارد، اما استمرار و برنامه‌ریزی بلندمدت برای بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها ضروری است.

در نهایت، نوشت‌افزار ایرانی تا زمانی که پشتوانه‌ای قوی از کاراکتر‌های محبوب نداشته باشد، همچنان در رقابت با محصولات خارجی در حاشیه باقی خواهد ماند. کودک و نوجوان برای ارتباط با طرح‌های روی دفتر یا کیف نیاز به قهرمانی دارد که در تخیل و خاطراتش حضور پررنگ داشته باشد. اگر این خلأ پر شود، نوشت‌افزار داخلی می‌تواند نه‌تنها از نظر کیفیت، بلکه از نظر جذابیت فرهنگی نیز با نمونه‌های خارجی رقابت کند.