دوئل پنهان قطر و عربستان زیر سایه چتر امنیتی آمریکا
پشت درهای بسته واشنگتن؛ معامله ترامپ و بن‌سلمان به کجا می‌رسد؟
دیدار ترامپ و بن‌سلمان صحنه تلاقی سیاست، امنیت و سرمایه است؛ جایی که عربستان در پی تضمین‌های دفاعی شبیه ناتو، خرید اف-۳۵ و حمایت هسته‌ای از واشنگتن است و ترامپ نیز سرمایه‌گذاری‌های کلان سعودی را برگ برنده خود می‌بیند. رقابت عربستان با قطر، فشار اقتصادی بر پروژه‌های داخلی و نیاز فوری به سرمایه خارجی، وزن این دیدار را دوچندان کرده است. نتیجه این نشست می‌تواند موازنه قدرت خاورمیانه و جهت‌گیری آینده روابط واشنگتن–ریاض را تغییر دهد.
فرارو– ایلی استوکولز خبرنگار بخش بین الملل نشریه پولیتیکو
به گزارش فرارو به نقل از نشریه پولیتیکو، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در شرایطی وارد یک بازی پرسر و صدای دیپلماتیک با عربستان سعودی و رهبر جنجالی و عملاً حاکم این کشور می‌شود که بخشی از چهره‌های برجسته جریان «ماگا» هشدار می‌دهند دولت او بیش از حد در باتلاق سیاست خارجی فرورفته و از اولویت‌های داخلی غفلت کرده است.
ضیافت، سرمایه و امنیت: سه‌گانه‌ای که دیدار ترامپ و بن‌سلمان را تعریف می‌کند
سه‌شنبه، کاخ سفید بار دیگر میزبان محمد بن سلمان خواهد بود؛ ولیعهدی که آخرین حضور رسمی‌اش در واشنگتن به سال ۲۰۱۸ و ماجرای پرحاشیه قتل جمال خاشقجی در استانبول گره خورده بود. این‌بار اما فضا کاملاً متفاوت است. بن‌سلمان نه به‌عنوان چهره‌ای جنجالی، بلکه در قامت یکی از نزدیک‌ترین شرکای واشنگتن وارد پایتخت آمریکا می‌شود؛ شریکی که پیش‌بینی می‌شود در حوزه‌های امنیتی و اقتصادی امتیازهای چشمگیری دریافت کند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در تدارک برگزاری ضیافتی باشکوه برای مهمان سعودی است و هم‌زمان پیش‌نویس یک توافق امنیتی دوجانبه با ریاض را بررسی می‌کند؛ توافقی که بر اساس آن آمریکا متعهد می‌شود در صورت حمله به عربستان، از این کشور دفاع کند. یک منبع آگاه این روند را تأیید کرده و آن را گامی در راستای سیاست‌های ماه‌های گذشته ترامپ می‌داند؛ سیاست‌هایی که پیش‌تر با فرمان اجرایی او در سپتامبر، مبنی بر تضمین دفاع از قطر آغاز شد. در صورت نهایی شدن این پیمان، عربستان به دومین متحد عربی خلیج فارس تبدیل خواهد شد که از سازوکاری شبیه به چتر امنیتی ناتو از سوی واشنگتن بهره‌مند می‌شود.
با وجود اینکه بن‌سلمان تاکنون مهم‌ترین خواسته ترامپ یعنی عادی‌سازی روابط با اسرائیل را نپذیرفته است، اما رئیس‌جمهور آمریکا قصد دارد بسته سرمایه‌گذاری‌های تازه ریاض را به‌عنوان نقطه کانونی این سفر معرفی کند؛ بسته‌ای که قرار است در امتداد تعهدات ۶۰۰ میلیارد دلاری اعلام‌شده در ابتدای سال باشد. ترامپ معتقد است عربستان ستون اصلی طرح‌های او برای ایجاد «صلح پایدار» و «رونق اقتصادی» در منطقه است؛ طرح‌هایی که در نهایت بیش از همه منافع بازیگران ثروتمند خاورمیانه و البته شخص او ـرا تضمین خواهد کرد.
پیوند نزدیک ترامپ و بن‌سلمان؛ از تلفن‌های هفتگی تا چانه‌زنی بر سر اف-۳۵
یک مقام ارشد کاخ سفید می‌گوید دونالد ترامپ در گفت‌وگوهای اخیر خود، «با صراحت کامل» برای محمد بن سلمان توضیح داده که پیوستن احتمالی عربستان به «توافق‌های ابراهیم» تا چه اندازه برای واشنگتن اهمیت دارد. به گفته این مقام، رئیس‌جمهور آمریکا در عین حال می‌پذیرد که عربستان در شرایط کنونی قادر به اتخاذ چنین تصمیمی نیست؛ «اما ترامپ این رابطه را برای ثبات منطقه حیاتی می‌داند و معتقد است همکاری دو طرف مزایای ملموس و قابل‌محاسبه‌ای خواهد داشت.»
منابع آگاه همچنین تأکید می‌کنند علاقه شخصی ترامپ به ولیعهد سعودی واقعی و پایدار است؛ تا جایی که این دو بنا به روایت‌ها، تقریباً هر هفته تماس تلفنی دارند و گفت‌وگوهای‌شان فراتر از چارچوب‌های رسمی پیش می‌رود. در آستانه سفر بن‌سلمان، عربستان آماده می‌شود چهارشنبه کنفرانس بزرگ سرمایه‌گذاری خود را در مرکز کندی برگزار کند؛ رویدادی که قرار است در آن از تلاش ریاض برای دستیابی به توافق واردات تراشه‌های آمریکایی هوش مصنوعی رونمایی شود. هم‌زمان، انتظار می‌رود واشنگتن پیام‌هایی مثبت درباره حمایت از برنامه انرژی هسته‌ای عربستان اعلام کند.
در سطح نظامی نیز گفت‌وگوها بر سر فروش جنگنده‌های اف-۳۵ ادامه دارد؛ معامله‌ای راهبردی که می‌تواند به ترامپ اهرم فشاری قدرتمند بدهد تا سعودی‌ها را به سمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل و کاهش همکاری‌های دفاعی با چین سوق دهد. خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان و برادر کوچک ولیعهد، نیز سه‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد پیش از این سفر با پیت هگست وزیر دفاع آمریکا، مارکو روبیو وزیر خارجه و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید دیدار و گفت‌وگو کرده است.
فرار به جلو سعودی‌ها در رقابت با قطر و جست‌وجوی سپر امنیتی آمریکا
دونالد ترامپ، درست مانند دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش، عربستان سعودی را به‌عنوان نخستین مقصد سفر خارجی مهم خود برگزیده است؛ انتخابی که نشانه روشنی از تغییر جهت سیاست خارجی واشنگتن به‌سوی رویکردی آشکارا معامله‌محور است. در این چارچوب تازه، مفهوم «ارزش‌های مشترک» و معیارهای سنتی ائتلاف‌سازی عملاً به حاشیه رفته و منافع متقابل چه عمومی و چه خصوصی در یک سطح قرار گرفته‌اند. همین تمرکز بر خلیج فارس و نوعی چندجانبه‌گرایی عمل‌گرایانه، به ترامپ کمک کرده تا مرحله نخست آتش‌بس شکننده میان اسرائیل و حماس را که همچنان بر بخشی از نوار غزه مسلط است، تثبیت کند.
ترامپ در این مسیر تکیه زیادی بر قطر داشته؛ کشوری که نقشی محوری در طراحی و پیشبرد توافق غزه ایفا کرد. پس از حمله موشکی ۹ سپتامبر اسرائیل به مقام‌های حماس در قطر و برهم خوردن روند مذاکرات صلح، دوحه خواستار تضمین امنیتی از آمریکا شد و ترامپ با صدور یک فرمان اجرایی تعهد داد در صورت تکرار چنین حمله‌ای از قطر دفاع کند. این تعهد، که عملاً یک سابقه امنیتی شبیه سازوکار ناتو در خاورمیانه ایجاد می‌کند، موجی از واکنش‌ها و گمانه‌زنی‌ها را در منطقه برانگیخت.
جاناتان شنزر، تحلیلگر پیشین ضدتروریسم در وزارت خزانه‌داری آمریکا و مدیر اجرایی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها»، معتقد است بخش مهمی از سفر پیشِ‌روی ولیعهد سعودی تلاشی برای «به‌دست آوردن همان چیزی است که قطری‌ها دریافت کردند؛ یا حتی فراتر از آن.» او می‌گوید: «عربستان و قطر رقبای دیرینه‌اند. طبیعی است که سعودی‌ها با نوعی حسادت به این تحولات نگاه کنند و بخواهند بیشترین امتیاز ممکن را به‌دست آورند.» کاخ سفید از اظهار نظر درباره این ارزیابی خودداری کرده است.
ترامپ همچنان عربستان را یکی از بازیگران کلیدی خاورمیانه می‌داند و محمد بن سلمان نیز امیدوار است بتواند با تکیه بر همین جایگاه منطقه‌ای، توافقی دفاعی مشابه توافق قطر به‌دست آورد؛ با این تفاوت که ریاض ترجیح می‌دهد چنین تعهدی در قالب توافقی رسمی و امضاشده توسط هر دو رهبر باشد، نه صرفاً یک فرمان اجرایی. با این حال، هر توافقی که مسیر تصویب در کنگره را طی نکند، بالقوه در برابر تصمیم هر رئیس‌جمهور بعدی آسیب‌پذیر خواهد بود.
در کنار ملاحظات امنیتی، همانند قطر و امارات متحده عربی، سرمایه‌گذاری‌های کلان همچنان ستون فقرات روابط واشنگتن و ریاض است. در سفر ماه مه، پس از نشستی با حضور غول‌های تجاری آمریکا و چهره‌های اقتصادی قدرتمند عربستان، ترامپ از تعهد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری سعودی‌ها تمجید کرد. اکنون نیز قرار است کنفرانس بزرگ سرمایه‌گذاری دیگری در واشنگتن برگزار شود.
یک دیپلمات خاورمیانه‌ای مستقر در واشنگتن می‌گوید: «اینکه سعودی‌ها سرمایه‌گذارانشان را با خود آورده‌اند، یک حرکت هوشمندانه است؛ دقیقاً همان چیزی که ترامپ و تیمش انتظارش را داشتند.» اما نیاز به سرمایه محدود به آمریکا نیست. محمد بن سلمان با فشار روزافزون برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی روبه‌روست؛ زیرا می‌خواهد هزینه‌های سنگین برنامه مدرن‌سازی اقتصاد را با بخش خصوصی تقسیم کند.
نرخ بالای بهره در عربستان و پیشرفت نامتوازن پروژه‌های عظیم زیربنایی ــ به‌ویژه طرح شهری «خطی» که بازتاب‌های گسترده و انتقادهای بسیاری به همراه داشته ــ عملکرد «صندوق سرمایه‌گذاری عمومی» را تحت فشار قرار داده است. کاهش قیمت نفت نیز سودآوری آرامکو، ستون اصلی اقتصاد داخلی پادشاهی را پایین آورده. در کنفرانس سرمایه‌گذاری ماه گذشته در ریاض، مقام‌های سعودی بار دیگر تأکید کردند که آینده توسعه کشور بیش از هر زمان دیگری به مشارکت بخش خصوصی وابسته است و به همین دلیل کارزاری گسترده برای هدف‌گرفتن شرکت‌های آمریکایی و سرعت‌بخشیدن به جذب سرمایه خارجی آغاز کرده‌اند.
