تاریخچه فنگ شویی؛ از آیین باستانی تا سبک زندگی مدرن

تاریخچه فنگ شویی؛ از آیین باستانی تا سبک زندگی مدرن

فنگ شویی برای خیلی ها یعنی چند قانون ساده دکوراسیون: تخت را کجا بگذاریم، آینه را کجا نصب کنیم و چه رنگی برای دیوار بهتر است. اما پشت این توصیه های ساده، داستانی طولانی از باورهای فلسفی، تجربه های زیسته و تغییرات تاریخی وجود دارد. اگر برایتان سوال است فنگ شویی چیست و چطور از یک دانش سنتی محلی به یکی از ترندهای جهانی طراحی فضا تبدیل شده، باید کمی به عقب برگردیم؛ به زمانی که هنوز خبری از آسمان خراش ها، نورهای نئون و سبک زندگی شلوغ امروز نبود.

در چین باستان، انسان و طبیعت دو چیز جدا از هم نبودند. کشاورزان، ماهیگیران و حاکمان همه با این پرسش درگیر بودند که «بهترین جا برای زندگی کجاست؟» جایی که بادهای مخرب کمتر بوزند، آب خیلی تند و ویرانگر نباشد، زمین مناسب کشاورزی باشد و در عین حال، از نظر نمادین نیز خوش یمن به نظر برسد. کم کم از دل همین تجربه ها و باورها، چیزی شکل گرفت که بعدها فنگ شویی نام گرفت؛ یعنی هنر چیدمان باد و آب، برای ساختن محیطی هماهنگ با انسان و طبیعت.

ریشه های فنگ شویی در چین باستان

نخستین نشانه های فنگ شویی را باید در بیش از دو هزار سال پیش جستجو کرد؛ زمانی که انتخاب محل روستاها، قبرستان ها و حتی شهرها براساس معیارهایی انجام می شد که شباهت زیادی به اصول امروزی فنگ شویی دارند. در آن دوره، مفهوم انرژی یا چی، همراه با ایده یین و یانگ و عناصر پنج گانه (چوب، آتش، خاک، فلز و آب) پایه فکری بسیاری از تصمیم های فضایی بود.

در عمل، یک استاد فنگ شویی با استفاده از قطب نما، شکل زمین، مسیر رودخانه و جهت کوه ها را بررسی می کرد تا بهترین نقطه برای ساخت خانه، معبد یا آرامگاه پیدا شود. این انتخاب فقط practical نبود؛ مردم باور داشتند که قرار گرفتن در جای درست، می تواند بر خوش شانسی، سلامت و حتی سرنوشت نسل های بعدی تاثیر بگذارد. به همین دلیل، فنگ شویی در ابتدا بیش از هر چیز، ابزار انتخاب مکان و جهت بود؛ نه صرفا چیدمان داخلی.

فنگ شویی در معماری سنتی و شهرسازی

با گذشت زمان و شکل گیری سلسله های قدرتمند در چین، فنگ شویی از روستا و زمین های کشاورزی به قلب شهرها و کاخ ها راه پیدا کرد. بسیاری از شهرهای سنتی چینی، معابد، قصرها و باغ ها با در نظر گرفتن اصول فنگ شویی طراحی شدند.

اگر به نقشه شهرهای قدیمی یا کاخ های معروف در چین نگاه کنید، می بینید که:

• محورهای اصلی شهر رو به جهت های خاصی تنظیم شده اند
• پشت ساختمان های مهم، کوه یا تپه قرار دارد و روبه رو، دشت یا آب
• در ورودی ها معمولا مستقیم به حیاط اصلی باز نمی شوند، بلکه با حیاط ها و دیوارهای میانی شکسته می شوند

این چیدمان ها تصادفی نبودند. هدف، ساختن فضایی بود که هم از نظر نظامی و اقلیمی منطقی باشد، هم از نظر نمادین «خوش یمن» به حساب بیاید. فنگ شویی در این دوره تبدیل شد به ابزاری رسمی که در ساخت کاخ ها، شهرها و حتی آرامگاه های سلطنتی نقش داشت.

از آیین محلی تا ممنوعیت و حاشیه نشینی

با ورود چین به دوره مدرن و شکل گیری دولت های جدید، نگاه به سنت ها تغییر کرد. در دوره هایی از قرن بیستم، فنگ شویی به عنوان خرافه و مانعی برای پیشرفت علمی دیده شد و در برخی مقاطع حتی به طور رسمی ممنوع شد. بسیاری از استادان فنگ شویی مجبور شدند به حاشیه بروند، در سکوت کار کنند یا به مناطقی مثل هنگ کنگ و تایوان مهاجرت کنند.

اما فنگ شویی به طور کامل ناپدید نشد. در شهرهایی مثل هنگ کنگ، همچنان هنگام ساخت برج های جدید، افتتاح بانک ها یا طراحی هتل ها، نظر مشاوران فنگ شویی پرسیده می شد. همین ادامه حیات در شهرهای تجاری و پر جنب و جوش بود که بعدها نقش مهمی در صادرات فنگ شویی به جهان غرب بازی کرد.

ورود فنگ شویی به غرب؛ از راز شرقی تا ترند دکوراسیون

از نیمه دوم قرن بیستم، موجی از علاقه به فرهنگ های شرقی، مراقبه، یوگا و سبک های معنوی زندگی در اروپا و آمریکا شکل گرفت. در این فضا، فنگ شویی نیز به عنوان «راز شرقی هماهنگی با فضا» معرفی شد. کتاب های ترجمه شده، دوره های ساده سازی شده و ترکیب این آموزه ها با دکوراسیون داخلی، باعث شد فنگ شویی کم کم از یک نظام پیچیده محاسباتی و نمادین، به مجموعه ای از توصیه های قابل فهم برای عموم تبدیل شود.

در این نسخه ساده شده، بیشتر روی چیزهایی تاکید شد که همه می توانستند در زندگی روزمره انجام دهند؛ مثل:

• مرتب کردن ورودی خانه و دور ریختن وسایل اضافی
• توجه به نور طبیعی و جریان هوا
• انتخاب جای مناسب برای تخت، میز کار و مبل
• اضافه کردن گیاهان و عناصر طبیعی به فضا

در همین دوره، مطالب آموزشی زیادی در رسانه ها منتشر شد که به زبان ساده به این سوال می پرداختند که «فنگ شویی چیست» و چطور می شود بدون درگیر شدن با جزئیات فلسفی، فقط بخش های کاربردی آن را در خانه و محل کار پیاده کرد.

فنگ شویی در دنیای مدرن؛ از برج های شیشه ای تا آپارتمان های کوچک

امروز فنگ شویی دیگر فقط به چین یا جوامع شرقی محدود نیست. بسیاری از معماران، طراحان داخلی و حتی مدیران پروژه های بزرگ، دست کم با اصول کلی آن آشنا هستند. در بعضی شهرها، برج های اداری یا مجتمع های مسکونی هنوز هم با مشورت استادان فنگ شویی طراحی می شوند؛ به ویژه در مناطقی که سرمایه گذاران آسیایی حضور پررنگی دارند.

در سطح فردی، فنگ شویی بیشتر در حد چند اصل عملی و روانشناختی به کار می رود؛ مثل:

• انتخاب جای امن و آرام برای تخت خواب
• قرار دادن میز کار در موقعیتی که دید خوبی به در داشته باشد
• استفاده از رنگ ها و نورهایی که استرس را کاهش می دهند
• نظم دادن به فضا برای کم کردن شلوغی بصری و ذهنی

در این شکل جدید، فنگ شویی با مفاهیمی مثل طراحی زیست دوست، روانشناسی محیط و سبک زندگی مینیمال هم مسیر شده است. در واقع، بسیاری از توصیه هایی که امروز برای ایجاد فضای آرام و متمرکز در خانه و محل کار داده می شود، اگر نام فنگ شویی روی آن نگذاریم، باز هم از نظر علمی و تجربی قابل دفاع است.

در مجله اینترنتی فراوک نیز وقتی درباره طراحی داخلی و سبک زندگی می نویسیم، سعی می کنیم این دو نگاه را با هم ترکیب کنیم؛ هم ریشه های سنتی و داستان های جذاب تاریخی را بازگو کنیم، هم از میان آن ها اصولی را جدا کنیم که واقعا در زندگی امروز، در یک آپارتمان معمولی یا خانه شهری، قابل اجرا و مفید باشند.

فنگ شویی و فضای شخصی؛ از قصرهای امپراتوری تا اتاق خواب امروز

اگر از قصرها و باغ های امپراتوری فاصله بگیریم و به مقیاس خانه های امروزی برگردیم، می بینیم که فنگ شویی توانسته خود را با نیازهای جدید تطبیق بدهد. امروزه بخش مهمی از محتواها و آموزش ها، به همان چیزی می پردازند که مردم با آن درگیرند: فنگ شویی خانه.

در این سطح، تاکید دیگر فقط روی جهت کوه و رودخانه نیست؛ بلکه روی تجربه روزمره ما از فضا است:

• وقتی وارد خانه می شویم، چه چیزی به چشم می خورد؟ نظم یا شلوغی؟
• اتاق خواب، حس پناهگاه را می دهد یا شبیه انبار و دفتر کار است؟
• نور و رنگ، ما را آرام می کنند یا مدام در حال تحریک و عصبی کردن اند؟

تاریخچه فنگ شویی نشان می دهد که این نظام فکری همیشه در حال ترجمه شدن بوده است؛ از زمین های کشاورزی و آرامگاه ها به شهرها، از شهرها به برج های اداری، و حالا از برج ها به اتاق های کوچک و میزهای کار خانگی. هر دوره، بخشی از آن پررنگ تر شده و بخشی دیگر کمرنگ تر.

آینده فنگ شویی؛ سنت قدیمی در کنار طراحی مبتنی بر علم

امروز که صحبت از شهرهای هوشمند، ساختمان های سبز و طراحی مبتنی بر داده می شود، این سوال پیش می آید که فنگ شویی چه جایگاهی در این میان خواهد داشت. پاسخ احتمال زیاد این است که فنگ شویی، اگر از ادعاهای افراطی و خرافی خالی شود، می تواند همچنان به عنوان یک زبان نمادین و الهام بخش در کنار طراحی علمی باقی بماند.

طراحان و کاربران می توانند:

• از داستان ها و نمادهای فنگ شویی برای معنا دادن به فضا استفاده کنند
• در انتخاب جای مبلمان، نور، رنگ و رابطه با طبیعت، از تجربه هزار ساله آن بهره بگیرند
• در عین حال، برای تصمیم های حیاتی در معماری و شهرسازی، به داده های اقلیمی، سازه ای و روانشناسی محیط تکیه کنند

برای مخاطب امروزی، مهم ترین نکته شاید این باشد که بداند پشت هر توصیه ساده فنگ شویی، یک تاریخ طولانی از تلاش بشر برای ساختن محیطی قابل زندگی تر قرار دارد. رپورتاژهایی مثل این، تلاش می کنند این پشت صحنه را نشان دهند و کمک کنند انتخاب های امروز ما در چیدمان خانه و محل کار، آگاهانه تر و ریشه دارتر باشد. اگر می خواهید این آگاهی را به عمل تبدیل کنید و قدم به قدم اصولی را که گفته شد در فضای زندگی خود اجرا کنید، دنبال کردن مطالب آموزشی در مجله اینترنتی فراوک می تواند نقطه شروع خوبی باشد؛ جایی که تاریخ، فرهنگ و طراحی روز، کنار هم قرار می گیرند تا تصویر کامل تری از فنگ شویی در دنیای امروز بسازند