قالیباف: کنکور بحثی علمی است، نه جریانی/ سنجش و پذیرش دانشجو شفاف شود

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در دیدار وزیر علوم و روسای دانشگاه‌های سراسر کشور که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، با بیان اینکه کشور امروز به حکمرانی علمی نیاز دارد، گفت: اگر قرار است به این نوع حکمرانی برسیم، پژوهش، آموزش و فرهنگ سه پایه اصلی حل مسائل کشور هستند و ساخت حکمرانی برای حال و آینده کشور و استفاده از همه درس‌عبرت‌هایی که از گذشته گرفته‌ایم، ضرورت دارد.

وی با یادآوری اینکه در این مسیر، وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش و علوم نقش محوری دارند، ادامه داد: این دو وزارتخانه در ابعاد مختلف نباید تضعیف شوند چرا که جامعه‌ای به وسعت یک وزارتخانه را پوشش می‌دهند و کافی است فقط یک دهه به‌صورت متمرکز روی این موضوع کار کنیم؛ آن‌وقت تا سال‌ها از این منبع ارزشمند و اثرگذاری که شکل می‌گیرد، بهره‌مند خواهیم شد.

باید انتظار داشت که اندیشه‌ورزی برای کشور از دانشگاه شکل بگیرد

رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه رؤسای دانشگاه‌ها، کنشگران مرزی میان حوزه علم، دانش و دانایی از یک‌سو و حوزه قدرت و سیاست از سوی دیگر هستند و نقش مهمی در این میان ایفا می‌کنند، گفت: البته بحث دانشگاه‌ها خود موضوع مستقلی است و رؤسای دانشگاه‌ها کنشگران مرزی هستند و لولای اصلی این بحث به‌شمار می‌روند و در این شرایط کسانی که باید این مسیر را رقم بزنند اگر درگیر مسائل جزئی شوند، دیگر نمی‌توان از آنان انتظار حکمرانی عاقلانه داشت و باید انتظار داشت که اندیشه‌ورزی برای کشور از دانشگاه شکل بگیرد.

قالیباف با تاکید بر این که حکمرانی عاقلانه یعنی نگاه عقلانیت عمومی در کشور باید از دانشگاه برخیزد، تاکید کرد: اگر اندیشه‌ورزی و مسئولیت‌پذیری در دانشگاه شکل نگیرد، تصمیم‌سازی به‌درستی اتفاق نمی‌افتد و تصمیم‌ها بر اساس ملاحظات لحظه‌ای و مقطعی اتخاذ می‌شود و نتیجه چنین وضعیتی، آسیب دیدن مسائل مهمی است که مستقیماً با روح و روان یک نوجوان یا جوان، از پایه دهم و یازدهم آموزش‌و‌پرورش گرفته تا مراحل بعدی در دانشگاه، گره خورده است.

وی خطاب به روسای دانشگاه‌های سراسر کشور، تاکید کرد: شما فرماندهان این میدان هستید و چه در میان دانشجویان و چه در ارتباط با بدنه جامعه، در خط مقدم قرار دارید و دانشگاه نیز خط مقدم عقلانیت عمومی کشور است. اگر این جایگاه وجود نداشته باشد و اندیشه‌ورزی و مسئولیت‌پذیری در اینجا شکل نگیرد، تصمیم‌سازی به‌درستی اتفاق نمی‌افتد و تصمیم‌ها بر اساس ملاحظات لحظه‌ای و مقطعی اتخاذ می‌شود و نتیجه چنین وضعیتی، آسیب دیدن مسائل مهمی است که مستقیماً با روح و روان یک نوجوان یا جوان ارتباط دارد.

وی با اشاره به پیامد‌های تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی، به موضوع کنکور اشاره کرد و با بیان این که موضوع کنکور بحثی علمی است، نه جریانی و نه سلیقه‌ای افزود: وقتی درباره جامعه‌ای تصمیم می‌گیریم، نباید تصور کنیم می‌توان با تصمیم‌های شتاب‌زده یا غیرعلمی با آن برخورد کرد و هیچ نهادی و ساختاری نباید محل تصمیم‌گیری بدون طی مسیر، اصول، مبنا و منطق باشد.

حکمرانی عاقلانه نیازمند کنشگری است

رئیس مجلس تصریح کرد: حکمرانی را نمی‌توان در اتاق‌های دربسته و صرفاً با حضور سیاستمداران پیش برد و حکمرانی عاقلانه نیازمند کنشگری است و این کنشگری، به‌ویژه کنشگری رؤسای دانشگاه‌ها، اساس حکمرانی را شکل می‌دهد.

رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه همین منطق باید در اداره کشور حاکم باشد، تصریح کرد: رئیس دانشگاه باید دغدغه دانشجویی که روی زمین می‌خوابد را با تمام وجود درک کند و باید با مسئله دانشجویان زندگی کند، شب را با کمبود بودجه و مشکل سپری، تا بتواند برای آن راه‌حل پیدا کند و بدانیم که کشور با نسخه‌های کلی و تصمیمات غیرمیدانی درمان نمی‌شود.

قالیباف افزود: البته ورود به این مباحث باید با دقت، پرهیز از سطحی‌نگری و تکیه بر تجربه، علم و واقعیت‌های اجتماعی صورت گیرد و نباید اجازه داد مسائل بنیادین کشور به حاشیه یا روایت‌های غیرکارشناسی کشیده شود.

رئیس قوه مقننه با اشاره به برنامه هفتم پیشرفت تصریح کرد: ما این توان را داریم که درآمد سرزمینی کشور را در قالب برنامه هفتم دست‌کم ۲ برابر کنیم و با اتکا به تحلیل کارشناسی معتقدم می‌توان رشد اقتصادی ۸ درصدی را محقق کرد به شرط آنکه به‌جای تکیه صرف بر سرمایه‌گذاری کلاسیک، بهره‌وری را به‌درستی تعریف و سهم آن را تا حدود ۵.۲ درصد افزایش دهیم.

وی افزود: حتی می‌توان بخشی از سرمایه‌گذاری را از مسیر‌های جدید تأمین کرد به این معنا که حدود ۲ درصد از محل بهره‌وری، مجدداً به حوزه سرمایه‌گذاری بازگردد و تحقق چنین مدلی ساده نیست، اما باور دارم تنها نهادی که می‌تواند این مسیر را به‌طور واقعی به حرکت درآورد، دانشگاه است. دانشگاه زمانی می‌تواند این نقش را ایفا کند که رئیس دانشگاه، حلقه عقلانیت میان حکمرانان و محیط واقعی جامعه باشد؛ کسی که بتواند سیاست، صنعت و علم را به هم متصل کند و تجارب گذشته نشان می‌دهد که این پیوند امکان‌پذیر است.

قالیباف همچنین تاکید کرد: یکی از مشکلات اصلی کشور، وجود مراکز متعدد تصمیم‌گیری بدون پذیرش مسئولیت است؛ بنابراین هر نهادی که تصمیم می‌گیرد، باید مسئولیت آن را نیز بپذیرد.

وی در ادامه تأکید کرد: این نشست‌ها تداوم خواهد داشت و در جلسات بعدی به تفسیر مباحث و جمع‌بندی کامل خواهیم پرداخت تا بتوانیم مسیر کار را پیش ببریم. هر جایی از برنامه هفتم پیشرفت مشخص شود که در توان ما نیست یا جبران گذشته انجام نشده، با جدیت اصلاح خواهد شد و تلاش ما بر این است که در وزارت آموزش و پرورش و علوم، اقدامات لازم را انجام دهیم تا وضعیت فعلی کشور بهبود یابد.

سنجش و پذیرش دانشجو توسط مجلس و دولت شفاف شود

بنابراین گزارش، وزیر علوم و روسای دانشگاه‌های سراسر کشور نیز در نشست مشترک با رئیس مجلس نقطه نظرات خود را مطرح کردند که حسین سیمایی‌صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، با قدردانی از رئیس مجلس شورای اسلامی به‌دلیل حمایت‌های مادی و معنوی از دانشگاه‌ها، این پشتیبانی‌ها را سرمایه‌ای ارزشمند برای آموزش عالی کشور دانست، گفت: این نشست فرصتی فراهم کرد تا بخشی از مسائل و دغدغه‌های آموزش عالی به‌صورت مستقیم مطرح شود؛ امروز دانشگاه‌ها علاوه بر دستاورد‌های علمی، در حوزه مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز نقش‌آفرینی مؤثری داشته و همین مسئولیت‌پذیری به برند شاخص این دوره تبدیل شده است.

وی با تأکید بر نقش دانشگاه‌ها در حل مسائل اساسی و ملی کشور افزود: دانشگاه‌ها در مواجهه با چالش‌های بزرگی همچون بحران آب، آلودگی محیط‌زیست و انرژی، به‌طور جدی وارد میدان شده‌اند اکنون انتظار می‌رود دستگاه‌های اجرایی در مرحله اجرا همراهی لازم را داشته باشند.

سیمایی‌صراف با بیان اینکه «برند این دوره، حضور فعال دانشگاه‌ها در صحنه حل مسائل کشور است»، تصریح کرد: دانشگاه‌ها امروز به بالاترین سطح بهره‌وری مالی خود رسیده‌اند و طی سال‌های اخیر حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار خدمات علمی، پژوهشی و فناورانه به کشور ارائه داده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که دانشگاه‌ها در مقایسه با بسیاری از بخش‌ها، بالاترین میزان بهره‌وری را داشته‌اند.

وزیر علوم خاطرنشان کرد: تقویت باور به علم و دانشگاه، مسیر عبور از چالش‌های پیچیده کشور را هموار خواهد کرد و این مهم نیازمند حمایت مستمر مجلس و سایر نهاد‌های تصمیم‌ساز است.

در ادامه هم سید احمدرضا خضری مشاور وزیر علوم، در جلسه با بیان اینکه دانشگاه‌ها موتور محرک پیشرفت کشور محسوب می‌شوند، گفت: خروجی فرهنگی، علمی و هویتی کشور در سایه سرمایه‌گذاری هدفمند در دانشگاه‌ها محقق خواهد شد؛ اقتدار اقتصادی ایران را باید در دانشگاه‌های پیشرفته جست‌و‌جو کرد، در حالی که برای رسیدن به نقطه مطلوب همچنان فاصله قابل‌توجهی وجود دارد؛ آموزش عالی با چالش‌ها و مشکلات متعددی روبه‌روست و با سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌توان دانشگاه‌ها را از نهاد‌های صرفاً مصرف‌کننده به نهاد‌های تولیدکننده و مسئله‌محور تبدیل کرد. از این رو انتظار می‌رود مجلس به آموزش عالی به‌گونه‌ای توجه کند که اثرگذاری آن به‌صورت ملموس در جامعه احساس شود.

همچنین حجت‌الاسلام ساداتی‌نژاد مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به بیانات رهبر انقلاب، اظهار داشت: اگر آموزش عالی به‌درستی شناخته نشود، آسیب‌های جدی به دنبال خواهد داشت. بر اساس آمار‌های به‌دست‌آمده از دانشجویان، میزان امیدواری در میان بخشی از جامعه دانشجویی کاهش یافته است. همچنین تربیت رهبران فرهنگی از ضرورت‌های کشور است چرا که حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور را دانشجویان تشکیل می‌دهند و این قشر باید به‌صورت ویژه مورد توجه قرار گیرد.

محمدحسین امید رئیس دانشگاه تهران نیز در این نشست، گفت: حل مشکلات کشور در گرو پذیرش و حل مسائل دانشگاه‌ها است. مشکلات مالی دانشگاه‌ها، در شرایطی که منابع محدود و مسئولیت‌ها نامحدود هستند، باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به کاهش رضایت در دانشگاه‌ها، تصریح کرد: دانشگاه تهران طرح خودگردانی دانشگاه‌ها را از پنج مسیر پیشنهاد داده است که برای تحقق آن، اعطای اختیارات بیشتر به دانشگاه‌ها ضروری است.

یوسف حجت رئیس دانشگاه تربیت مدرس، در این نشست با تأکید بر ضرورت سنجش خروجی دانشگاه‌ها گفت: هرچند در دهه‌های اخیر خروجی دانشگاه‌ها قابل قبول بوده، اما در سال‌های اخیر این روند با افت مواجه شده است. کاهش انگیزه فعالیت در دانشگاه‌ها موجب مهاجرت اساتید شده و لازم است دانشگاه‌ها از نظر خدمات رفاهی، حقوق، مسکن و تجهیزات به‌طور ویژه حمایت شوند؛ بنابراین گزارش، شجاع احمدوند رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در این جلسه دانشگاه را «قلب ایران» دانست و گفت: اعضای هیات علمی به‌عنوان قلب تپنده دانشگاه‌ها باید دیده شوند؛ عدم استقلال در فرآیند جذب هیات علمی و پیچیدگی‌های موجود از چالش‌های جدی است و باید بازنگری در سازوکار‌های جذب و توجه جدی به صلاحیت‌های علمی انجام پذیرد.

مهدی پندار معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، از رشد حدود ۳۷ درصدی بودجه دانشگاه‌ها در سال گذشته قدردانی کرد و گفت: تحقق اهداف پیش‌بینی‌شده برای دانشگاه‌ها در برنامه هفتم توسعه با بودجه‌های فعلی امکان‌پذیر نیست؛ فرسودگی و کمبود خوابگاه‌ها و نیز معیشت اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه‌ها را از اولویت‌های جدی است؛ امیدواریم سران سه قوه به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند.

مهدی شمس قائم‌مقام وزیر علوم، با اشاره به تعطیلی یا خروج برخی واحد‌های آموزشی از چرخه بهره‌برداری، بر لزوم اجرای آمایش سرزمینی آموزش عالی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها تأکید کرد و افزود: مدیریت مأموریت‌محور دانشگاه‌ها در استان‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

سعید سمنانیان مشاور عالی وزیر علوم در حوزه برنامه‌ریزی، در این نشست پیشنهاد کرد این‌گونه جلسات به‌صورت نهادمند برگزار شود و افزود: در بسیاری از کشور‌های پیشرفته، یک روز مشخص به گفت‌وگوی نظام‌مند پارلمان با دانشگاهیان اختصاص دارد فاصله ایجاد شده میان دانشگاه‌ها و مجلس را نگران‌کننده است همچنین باید به تفاوت‌ها و ظرفیت‌های متنوع دانشگاه‌های کشور توجه شود.

در ادامه جلسه، محمد نبی شهیکی معاونت علمی و فناوری وزارت علوم با اشاره به رشد پارک‌های علم و فناوری در کشور تصریح کرد: توسعه این پارک‌ها به اشتغال‌زایی فارغ‌التحصیلان منجر شده و این ظرفیت نیازمند حمایت ویژه مجلس و تأمین منابع مالی پایدار است.

در ادامه جلسه نیز سعید حبیبا رئیس امور دانشجویان در وزارت علوم، دانشجویان را از ارکان اصلی دانشگاه‌ها دانست و تصریح کرد: در حوزه رفاهی و خدماتی با مشکلاتی از جمله کمبود خوابگاه و تجهیزات مواجه هستیم.

وی با اشاره به وضعیت نامطلوب خوابگاه‌ها، بر ضرورت حمایت برای بهبود شرایط تأکید کرد و افزود: نسل‌های جدید دانشجویی به دلیل درگیری گسترده با فضای مجازی با استرس و اضطراب بیشتری مواجه‌اند. کمبود مشاوران دانشجویی نیز یکی از چالش‌های جدی است؛ به‌گونه‌ای که تعداد مشاوران موجود فاصله معناداری با استاندارد‌های جهانی دارد.

حبیبا همچنین کاهش جمعیت دانشجویی و شکل‌گیری پدیده «صندلی‌های خالی» در دانشگاه‌ها را هشداری جدی دانست و خواستار تقویت جذابیت و کارآمدی آموزش عالی کشور شد.

عربی از مسئولان حوزه دانشگاهی در وزارت علوم با اشاره به اهمیت جذب دانشجوی خارجی گفت: تجربه نشان می‌دهد جذب دانشجویان بین‌المللی نیازمند هم‌افزایی میان نهاد‌ها و دستگاه‌های مختلف است. تدوین آیین‌نامه‌های مربوط به این موضوع باید با هماهنگی کامل ارگان‌های ذی‌ربط انجام شود. افزایش تنوع ملیتی دانشجویان در دانشگاه‌های کشور باید از اهداف باشد در حال حاضر از دو ملیت کشور‌های همسایه دانشجو پذیرش می‌کنیم، اما این روند باید گسترش یابد. در این مسیر، نقش رایزنان فرهنگی و بازنگری در بورسیه‌های تحصیلی اهمیت ویژه‌ای دارد. الزام آموزش زبان فارسی به دانشجویان خارجی و استفاده از تجربیات موفق سایر کشور‌ها نیز باید مدنظر قرار گیرد.

در ادامه این نشست، وحید شالچی معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با تأکید بر اینکه سرنوشت ایران را دانشگاه‌ها رقم خواهند زد، گفت: تأثیرگذارترین قشر کشور نخبگان علمی هستند و هر گفتمانی که از دانشگاه شکل بگیرد، آثار گسترده‌ای در جامعه خواهد داشت، اما با کم‌توجهی به مسائل فرهنگی در دانشگاه‌ها روبه رو هستیم رها شدن حوزه فرهنگ دانشگاهی می‌تواند برای کشور خطرناک باشد؛ خطری که حتی از دست دادن منابع نفتی نیز کمتر از آن نیست.

رضا محمدی رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، با اشاره به چالش‌های موجود در سنجش و پذیرش دانشجو اظهار داشت: تعدد سیاست‌ها و قوانین در این حوزه طی سال‌های اخیر موجب بروز مشکلات و اعتراض داوطلبان کنکور شده است.

وی خواستار ورود جدی قوه مقننه و مجریه به این موضوع شد تا به‌طور شفاف مشخص شود مسئولیت سیاست‌گذاری سنجش و پذیرش دانشجو بر عهده چه نهادی است.

علی‌حسین حسین‌زاده رئیس دانشگاه شهید چمران، در این نشست با بیان اینکه دانشگاه‌ها می‌توانند راه‌حل بسیاری از ناترازی‌های کشور باشند، به مشکلات ساختاری و اجرایی موجود در دانشگاه‌ها اشاره کرد و بر ضرورت رفع آنها تأکید داشت.

همچنین سید محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی نیز با اشاره به جایگاه دانشگاه‌ها در رأس نظام حکمرانی علمی کشور، افزود: مشکلات مدیریتی کشور تا حد زیادی ناشی از کم‌توجهی به دانش و ظرفیت دانشگاه هاست. از این رو شکل‌گیری چارچوب مشخص حکمرانی علمی و مدیریتی ضروری است.

منصوری، از اساتید حاضر در جلسه، با تأکید بر نقش مجلس، خواستار همراهی و حمایت نمایندگان در حل مسائل و مشکلات دانشگاه‌ها شد.

عبدالرضا جوان جعفری رئیس دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اجرای ماده یک احکام دائمی برنامه توسعه، گفت: دانشگاه‌ها باید به‌صورت هیات‌امنایی اداره شوند، اما در عمل روندی معکوس شکل گرفته است. نظارت‌ها باید هدفمند و غیرزمان‌بر باشد و دانشگاه‌ها نیز در قبال هزینه‌کرد‌های خود پاسخگو باشند.

در ادامه، عبداللهی رئیس دانشگاه رازی، با تأکید بر نقش دیوان محاسبات گفت: همراهی و همکاری دیوان محاسبات می‌تواند اجرای ماده یک احکام دائمی را تسهیل کند؛ ایفای نقش مؤثر دانشگاه‌ها در توسعه کشور نیازمند همراهی و هم‌افزایی هر سه قوه است.