به گزارش خبرگزاری ایمنا، در فضای ملتهب جهانی و منطقه‌ای، به‌ویژه در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران وارد مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده آمریکا شده و دولت آمریکا و متحدانش با تکیه بر ابزارهای فشار و دیپلماسی، سعی دارند گزینه‌های روی میز خود را به‌عنوان اهرم‌های برتر جلوه دهند، رونمایی از یک دستاورد نظامی جدید و بی‌نظیر، بار دیگر توانمندی‌ها و آمادگی دفاعی ایران را به نمایش گذاشت و ضمن ارسال سیگنالی از اقتدار و توان بازدارندگی، به صورت عملی نشان داد که دست برتر در مذاکرات همچنان از آن جمهوری اسلامی ایران است.
بر این اساس، روز یکشنبه چهاردهم اردیبهشت ماه، موشک بالستیک «قاسم بصیر» با حضور امیر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، رونمایی شد. این موشک با برد حداقل ۱۲۰۰ کیلومتر و بدون انحراف حتی یک متر و به دلیل سطح بالای هوش مصنوعی از پیشرفته‌ترین دستاوردهای دفاعی کشور محسوب می‌شود. این ویژگی‌ها، به همراه سطح بالایی از هوشمندی در تشخیص و هدف‌گیری، قاسم بصیر را قادر می‌سازد تا اهداف استراتژیک خود، از جمله قلب سرزمین‌های اشغالی، را به شکلی بی‌سابقه تحت پوشش قرار دهد.
در حقیقت، قاسم بصیر ارتقایافته موشک شهید «حاج قاسم» است؛ نوعی از سلاح‌های تاکتیکی قدرتمند که در سال ۱۳۹۹ رونمایی شد. این موشک با وزن تقریبی ۷ تن، طول ۱۱ متر و سرجنگی ۵۰۰ کیلوگرمی، قابلیت رسیدن به سرعت‌های مافوق صوت و افزایش برد تا ۱۸۰۰ کیلومتر را نیز دارد. همچنین، سکوی پرتاب پیشرفته آن با فناوری DRU، زمان آماده‌سازی و شلیک را به شدت کاهش داده و امکان جابه‌جایی سریع پرتابگر را فراهم می‌کند؛ ویژگی‌ای که پیش‌تر در موشک‌های خیبرشکن و فتاح نیز به کار رفته بود.
به عبارتی قاسم بصیر یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین اعضای خانواده فاتح ۱۱۰ است که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در کنار سایر موشک‌های نقطه‌زن این خانواده، بخش عمده‌ای از توان موشکی ایران را تشکیل می‌دهد.
همچنین دقت بسیار بالای موشک قاسم بصیر، ناشی از سامانه هدایت نوری و فروسرخ است که بدون وابستگی به GPS، امکان اصابت به اهداف را با دقت بسیار بالا فراهم می‌کند. علاوه بر آن بدنه فیبر کربنی این موشک نیز سطح مقطع راداری را کاهش داده و شناسایی آن را توسط رادارهای دشمن دشوار و گاهی به صفر می‌رساند.
این ویژگی‌ها، قاسم بصیر را به سلاحی ایده‌آل برای عملیات‌های غافلگیرانه و هدف‌گیری اهداف خاص تبدیل کرده است. بر این اساس، رونمایی از موشک قاسم بصیر، تأکیدی بر توانمندی و پیشرفتهای دفاعی ایران و پاسخی محکم به تهدیدات خارجی خواهد بود.
برای آشنایی بیشتر با فناوری به‌کار رفته در موشک استراتژیک «قاسم بصیر» و تأثیر آن بر موازنه‌های سیاسی به گفت‌وگو با حمید محمدی، تحلیلگر ارشد مسائل نظامی و دفاعی پرداختیم که در ادامه از نظر خواهید گذراند.
ایمنا: چه تفاوت‌هایی موشک «قاسم بصیر» را از سایر موشک‌های ایران حتی موشک «حاج قاسم» متمایز می‌کند و چرا ایران در این برهه حساس به تولید آن روی آورده است؟ آیا این آخرین دستاورد جمهوری اسلامی ایران در حوزه موشکی است؟
محمدی: جمهوری اسلامی ایران دکترین امنیت ملی خود را مبتنی بر دفاع فعال تدوین کرده است. بر این اساس، این نظام هرگز آغازگر حمله نخواهد بود، اما اگر از سوی دشمنان مورد تعرض قرار گیرد، پاسخی به مراتب کوبنده‌تر به آنان وارد خواهد کرد و آنان را از اقدام خود پشیمان خواهد ساخت.
بر همین اساس و در چارچوب دکترین امنیت ملی، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از جمله وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ارتش و سپاه پاسداران که مسئولیت حراست از امنیت ملی و صیانت از منافع نظام را بر عهده دارند، برنامه‌های خود را بر توسعه و تقویت توانمندی‌های موشکی با بردهای مختلف متمرکز کرده‌اند. از این رو، جمهوری اسلامی ایران و نیروهای مسلح کشورمان موفق شده‌اند، در حوزه صنعت موشکی به دستاوردهای شگرفی دست یابند و در زمره معدود کشورهای برتر و پیشروی جهان در این صنعت قرار گیرند.
ما امروزه با افتخار اعلام می‌کنیم که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در حوزه‌های دفاعی و فناوری‌های موشکی بر لبه مرزهای تکنولوژی حرکت می‌کنند و شاهد این ادعا، موج تحسین و حیرتی است که در رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نسبت به پیشرفتهای چشمگیر و بی‌سابقه ایران در این عرصه به وجود آمده است.
البته باید متذکر شد که کشورها عموماً چندین گام جلوتر از فناوری‌هایی که رسماً رونمایی می‌کنند، را در اختیار دارند. با این حال، بنا به ملاحظات و مصالح مختلف، برخی از این فناوری‌ها علنی نمی‌شوند و برخی دیگر، به دلایل خاص و راهبردی، به نمایش عمومی گذاشته می‌شوند.
موشک قاسم بصیر هم از این قاعده مستثنی نیست و رونمایی آن نشان می‌دهد که چند گام فراتر از این موشک نیز در اختیار نیروهای مسلح، وزارت دفاع و پشتیبانی و سایر ارگان‌هایی است که وظیفه حراست از امنیت ملی و مرزهای نظام جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارند، قرار دارد. هرچند برخی از این فناوری‌ها به نمایش عمومی گذاشته نمی‌شوند.
ایمنا: موشک «قاسم بصیر» چه ویژگی‌های منحصر به فردی دارد؟
محمدی: لازم به یادآوری است که این موشک یکی از افتخارات و دست ساخته‌های جوانان و پژوهشگران و دانشمندان ایران اسلامی است و از ویژگی‌هایی بسیار منحصر به فردی برخوردار است.
موشک قاسم بصیر از خانواده فاتح ۱۱۰ است. فاتح ۱۱۰ خود نسل جدیدی از موشک‌ها را شامل می‌شود که موشک حاج قاسم و تعداد دیگری از موشک‌های بالستیک را در بر می‌گیرد. موشک‌های بالستیک دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آنها را از نظر برد، ارتفاع پروازی و سایر پارامترهای فنی از یکدیگر متمایز می‌سازد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های موشک قاسم بصیر، عدم استفاده از سامانه GPS است. همان‌طور که وزیر دفاع نیز اشاره کردند، این اقدامی ابتکاری و منحصر به فرد در صنایع نظامی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. این فناوری، ایران را از وابستگی به GPS بی‌نیاز کرده است؛ چراکه دشمن می‌تواند با اختلال در GPS، سامانه‌های موشکی ما را هک یا مختل کند و در نتیجه، عملکرد آنها را در صحنه نبرد با مشکل مواجه کند.
نکته دیگر اینکه ارتباطات این موشک کاملاً بومی است و نیازی به ارتباط با ماهواره‌های خارج از اختیارات جمهوری اسلامی ایران ندارد.
نکته دیگر اینکه سرعت این نوع موشک‌ها بسیار بالا است؛ به گونه‌ای که موشک قادر است سرعت خود را به بیش از ۲۰ ماخ برساند. این ویژگی بدین معناست که هیچ سامانه پدافندی - تأکید می‌کنم هیچ سامانه‌ای - قادر به رهگیری و انهدام این موشک به دلیل سرعت فوق‌العاده آن نیست به طوری که سامانه‌هایی همچون تاد، پاتریوت، گنبد آهنین یا فلاخن داوود که به ظاهر پیشرفته به نظر می‌رسند، نیز توانایی رهگیری و انهدام این موشک را ندارند. دلیل این امر، علاوه بر سرعت بسیار بالای موشک، مانورپذیری لحظه‌ای آن تا آخرین لحظات پیش از برخورد به هدف است که این موشک را کاملاً منحصر به فرد ساخته است.
معمولاً موشک‌های بالستیک پس از شلیک از لانچر و جدایش کلاهک جنگی خود در ارتفاع بالای جو، دیگر توسط اپراتور قابل هدایت نیستند اما این موشک به دلیل امکان هدایت تا لحظه آخر و مانورپذیری بسیار بالا، عملاً غیرقابل رهگیری است.
نکته دیگر، طراحی بالک‌های این موشک است که نسبت به نسل‌های گذشته خود پیشرفت چشمگیری یافته و کاملاً متفاوت شده است. به جرأت می‌توان گفت که این موشک یکی از منحصربه‌فردترین موشک‌هایی است که تاریخ اسلحه‌سازی و دفاعی به خود دیده است.
ایمنا: تفاوت عمده موشک بالستیک «قاسم بصیر» با موشک‌های هایپرسونیک هم‌رده آن در چیست؟
محمدی: از یک منظر، این موشک تفاوت ماهوی محسوس و مشخصی با موشک‌های هایپرسونیک ندارد. همه این موشک‌ها از خانواده «فاتح ۱۱۰» محسوب می‌شوند، اما به دلیل تفاوت‌هایی که در مواردی همچون سطح هوش مصنوعی به‌کاررفته، سرعت، بالک‌ها و سر جنگی دارند، ویژگی‌های مختص به خود را پیدا کرده‌اند. در واقع، تفاوت‌های این موشک‌ها در جزئیات فنی است و برخی از این تفاوت‌ها در موارد یادشده دیده می‌شود.
با این حال، این موشک همچنان منحصر به فرد است، همان‌گونه که «فاتح ۱» یا «فاتح ۲» نیز منحصر به فرد هستند و هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند و مأموریت‌های متفاوتی بر عهده می‌گیرند. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم مقایسه کلی انجام دهیم، می‌توانیم این سری از موشک‌های بالستیک را در یک دسته و سطح قرار دهیم، و موشک‌هایی با برد متوسط را در دسته و سطح دیگری طبقه‌بندی کنیم.
ایمنا: درباره نقش هوش مصنوعی در طراحی و عملکرد موشک قاسم بصیر و تأثیر آن بر ویژگی‌های رادارگریزی و دقت هدف‌گیری این موشک توضیح دهید؟ به جز قاسم بصیر، تاکنون در کدام موشک‌های ایرانی از فناوری هوش مصنوعی استفاده شده است و این فناوری چگونه عملکرد این سامانه‌ها را ارتقا داده است؟
محمدی: نسل‌های جدید موشک‌های جمهوری اسلامی ایران به‌صورت کامل بهینه‌سازی شده‌اند. به این معنا که هم در ترکیب مواد ساختاری و هم در نوع الیاف به‌کاررفته، از فناوری‌هایی استفاده شده که امکان عبور یا کاهش امواج راداری را فراهم می‌کند؛ در نتیجه، این موشک‌ها دارای قابلیت رادارگریزی هستند. موشک‌های فتاح ۱ و ۲، که از نوع هایپرسونیک هستند و همچنین موشک بالستیک قاسم بصیر، نمونه‌هایی از این نسل به‌شمار می‌آیند و وجه مشترک آنها استفاده از مواد و فناوری‌هایی است که آنها را رادارگریز می‌سازد.
در زمینه هوش مصنوعی نیز، نسل‌های اخیر موشک‌های ساخت ایران به‌صورت فزاینده‌ای از هوش مصنوعی بهره می‌برند. البته سطح و کاربرد هوش مصنوعی در موشک‌ها متفاوت است؛ برای نمونه، سطح اول می‌تواند هدایت و اصابت دقیق موشک به هدف را شامل شود یا موشکی که قادر به دریافت امواج راداری است و همزمان، با به‌کارگیری جنگ الکترونیک، خود را از دام سیستم‌های راداری رها می‌سازد، در سطحی پیشرفته‌تر از هوش مصنوعی عمل می‌کند.
در مورد موشک قاسم بصیر، از نظر بهره‌مندی از هوش مصنوعی، این موشک با سایر موشک‌های نسل جدید مشترک است و در این زمینه تفاوت ماهوی ندارد، اما سطح و پیچیدگی هوش مصنوعی به‌کاررفته در آن، نسبت به نسل‌های پیشین، پیشرفته‌تر و نوآورانه‌تر است. بنابراین، از این منظر نیز می‌توان قاسم بصیر را منحصربه‌فرد دانست.
ایمنا: تولید موشک‌های پیشرفتهای همچون قاسم بصیر با قابلیت‌های منحصربه‌فردی مانند رادارگریزی، بهره‌مندی از سطح بالایی از هوش مصنوعی و طراحی خاص که برای آن ذکر کردید، در انحصار کدام کشورهاست؟ آیا نمونه‌های مشابهی از این نوع موشک در جهان وجود دارد؟
محمدی: کشورهای دیگر نیز موشک‌هایی با ویژگی‌های مشابه تولید کرده‌اند، اما هیچ‌کدام نتوانسته‌اند تمامی شرایطی که درباره آن صحبت شد را در یک موشک واحد جمع‌آوری کنند. تنها جمهوری اسلامی ایران است که توانسته همه این فناوری‌ها را در یک موشک به کار گیرد. این امر به حدی چشمگیر است که حتی ایالات متحده آمریکا نیز تلاش می‌کند مباحث مربوط به موشک‌ها را به موضوع گفت‌وگوها و مذاکرات خود وارد کند؛ این نشان‌دهنده آن است که ایران در حوزه فناوری موشکی به سطحی از پیشرفت رسیده که حتی از ایالات متحده آمریکا نیز پیشی گرفته است.
به عبارتی، انحصار جمع‌آوری تمامی این ویژگی‌ها و امکانات در یک موشک، تنها در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. هرچند کشورهایی مانند چین، روسیه و خود ایالات متحده آمریکا نیز موشک‌هایی با قابلیت‌های مختلف دارند، اما برخی از این موشک‌ها از نظر سرعت، هوش مصنوعی به‌کاررفته، مانورپذیری یا قابلیت گریز از رادار، نسبت به نمونه ایرانی پایین‌تر هستند. تنها نمونه‌ای که تمامی این شرایط را به‌طور همزمان در خود جمع کرده، محصول جمهوری اسلامی ایران است.
ایمنا: رونمایی از موشک قاسم بصیر با چنین ویژگی‌های منحصربه‌فردی، حامل چه پیامی برای دشمنان است و چه تأثیری بر روند مذاکرات و معادلات منطقه‌ای خواهد گذاشت؟
محمدی: وقتی کشورها پشت میز مذاکره قرار می‌گیرند، مجموعه‌ای از داشته‌ها و کارت‌های بازی در اختیار دارند که می‌توانند با استفاده از آنها امتیاز بدهند و یا اینکه طرف مقابل را به امتیازدهی وادار کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز دارای امکانات و کارت‌هایی است که می‌تواند آنها را در میز مذاکره نقد کند. ما در طول سالیان متمادی، از سال ۱۳۸۲ تاکنون که موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران محل مناقشه بوده و درباره آن سخن گفته شده، همواره اعلام کرده‌ایم که مسائل دفاعی و نظامی ما قابل مذاکره نیستند.
در این برهه، که سه دور مذاکره غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا با میانجیگری عمان در رم و مسقط انجام شده، در دوره‌های مختلف شاهد لفاظی‌های گوناگون از سوی مسئولان، سیاستمداران، رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا و نیز نخست‌وزیر رژیم غاصب صهیونیستی بوده‌ایم. این افراد همواره در پی امتیازگیری در مذاکرات با لفاظی‌های خود بوده‌اند.
با این حال، جمهوری اسلامی ایران همواره نشان داده که خواسته‌های خود را در عمل اعلام می‌کند. در این برهه زمانی نیز با رونمایی از موشک جدید قاسم بصیر، نشان داد که علی‌رغم تصور ذهنی سیاستمداران آمریکایی مبنی بر تضعیف ایران، نه تنها جمهوری اسلامی ایران ضعیف نشده، بلکه همچنان اقتدار خود را حفظ کرده است. جمهوری اسلامی ایران با رونمایی از موشک قاسم بصیر بار دیگر تأکید کرد که صنایع موشکی و نظامی ما قابل مذاکره نیستند و مسیر پیشرفت خود را ادامه خواهند داد.
به عبارتی؛ آنچه امروز در مسقط تحت عنوان مذاکرات غیرمستقیم مطرح است، منحصراً در ارتباط با مسائل هسته‌ای ما است. ما قابلیت مذاکره در خصوص مسائل نظامی، موشکی و منطقه‌ای را به ایالات متحده آمریکا نخواهیم داد؛ چرا که این موارد از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شوند.
