علائم و عوارض سنگ کیسه صفرا + چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

به گزارش همشهری آنلاین، تخمین زده می‌شود که تنها ۲۰ درصد از بیماران ندارند، اما بقیه افراد در طول بیست سال آینده زندگی خود علائمی از خود بروز خواهند داد. شناخت علائم سنگ کیسه صفرا می‌تواند به شما کمک کند تا برای درمان سریع اقدام کنید، زیرا توجه نکردن به علائم ممکن است منجر به خطراتی مانند انسداد مجرای پانکراس یا سرطان کیسه صفرا شود. در این بررسی از وبسایت «همشهری آنلاین» به طور کامل در مورد به علائم سنگ کیسه صفرا اشاره می‌کنیم.

سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ کیسه صفرا وضعیتی است که از تجمع مواد در کیسه صفرا ایجاد می‌شود. این مواد سفت شده و در کیسه صفرا سنگ ایجاد می‌کنند. بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است علائمی مانند ناراحتی شکم، نفخ و دردهای مکرر شکم را به ویژه پس از مصرف غذاهای چرب تجربه کنند. ناهنجاری کیسه صفرا اغلب از التهاب ناشی می‌شود که می‌تواند توسط عوامل مختلفی مانند عفونت، ضربه یا وجود پولیپ ایجاد شود. با این حال، علت اصلی التهاب کیسه صفرا که حدود ۹۵ درصد از موارد را تشکیل می‌دهد، تشکیل سنگ‌های صفراوی است.

سنگ کیسه صفرا از مواد مختلفی از جمله کلسترول و بیلی روبین تشکیل شده است و اندازه آن می‌تواند متفاوت باشد. این سنگ‌ها می‌توانند باعث انسداد مجاری صفراوی و در نتیجه درد شدید و سایر عوارض شوند. انجام جراحی مانند کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی یا جراحی باز، اغلب برای بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا برای کاهش ناراحتی و جلوگیری از عوارض بیشتر توصیه می‌شود. در حالی که برخی از افراد ممکن است نشانه‌ای نداشته باشند، علائم سنگ کیسه صفرا در بعضی افراد قابل توجهی خواهد بود. سنگ‌های صفراوی از طریق برداشتن کیسه صفرا و سنگ‌ها با جراحی قابل درمان هستند.

بیشتر بخوانید: علائمی که نشان می‌دهد کیسه صفرای شما مشکل دارد

چرا به سنگ کیسه صفرا دچار می‌شویم؟

علت دقیق تشکیل سنگ کیسه صفرا به طور کامل شناخته نشده است، اما عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند. این عوامل عبارتند از:

• عدم تعادل کلسترول: اکثر سنگ‌های صفراوی از کلسترول تشکیل شده‌اند. عدم تعادل در اجزای صفرا از جمله کلسترول و نمک‌های صفراوی می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کیسه صفرا شود.
• عدم تعادل بیلی روبین: نوع دیگری از سنگ کیسه صفرا از بیلی روبین (یک محصول زائد) تشکیل شده است. اگر کبد بیش از حد بیلی روبین تولید کند یا کیسه صفرا محتویات خود را به طور موثر تخلیه نکند، سنگ‌های بیلی روبین تشکیل می‌شوند.
• چاقی و اضافه وزن: چاقی یک عامل خطر مهم برای تشکیل سنگ کیسه صفرا است که می‌تواند منجر به افزایش ترشح کلسترول در صفرا و کاهش تخلیه کیسه صفرا شود.
• کاهش وزن سریع: کاهش وزن خیلی سریع مانند رژیم‌های غذایی شدید یا جراحی برای لاغری می‌توانند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
• جنسیت و هورمون‌ها: زنان بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند که احتمالاً به دلیل عوامل هورمونی است. هورمون‌ها می‌توانند بر ترکیب صفرا تأثیر بگذارند.
• سن و ژنتیک: خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا با افزایش سن افزایش می‌یابد و شواهدی مبنی بر استعداد ژنتیکی برای تشکیل سنگ کیسه صفرا وجود دارند.

علائم شایع سنگ کیسه صفرا

در ادامه به علائم سنگ کیسه صفرا اشاره می‌کنیم:

درد ناگهانی در ناحیه بالای راست شکم

سنگ کیسه صفرا اغلب باعث درد ناگهانی و شدید در سمت راست بالای شکم‌ می‌شود که به قولنج صفراوی معروف است. این درد زمانی اتفاق می‌افتد که سنگ کیسه صفرا مجرای صفراوی را مسدود می‌کند و از جریان طبیعی صفرا جلوگیری می‌کند. این ناراحتی معمولاً پس از خوردن وعده‌های غذایی چرب یا چرب ایجاد می‌شود، زیرا کیسه صفرا منقبض می‌شود تا صفرا را آزاد کند اما مسدود می‌شود.

این درد می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و ممکن است پس از حرکت سنگ یا شل شدن کیسه صفرا فروکش کند. ماهیت تیز، ضربه‌زننده یا گرفتگی است و شدت آن می‌تواند باعث شود افراد نتوانند راحت حرکت کنند. این علامت یکی از شایع ترین علائم است و اغلب اولین نشانه سنگ کیسه صفرا است که افراد را وادار می‌کند به دنبال مشاوره پزشکی باشند.

انتشار درد به پشت و شانه راست

درد مربوط به سنگ کیسه صفرا می‌تواند فراتر از قسمت فوقانی شکم منتشر شود و به پشت یا تیغه شانه راست برسد. این درد ارجاعی به دلیل به هم پیوستگی اعصاب در ناحیه شکم رخ‌ می‌دهد. انسداد مجرای صفراوی باعث التهاب یا اسپاسم‌ می‌شود که سیگنال‌های درد را به نواحی مجاور به خصوص شانه راست منتقل‌ می‌کند.

بسته به شدت انسداد سنگ کیسه صفرا، این ناراحتی تابشی ممکن است مانند یک درد مبهم یا درد شدید با چاقو باشد. اغلب با حرکت، نفس‌های عمیق یا تغییر در وضعیت بدن تشدید می‌شود. بیماران ممکن است در ابتدا این علامت را به عنوان کشیدگی عضلانی یا یک مشکل جداگانه کمر تعبیر کنند و تشخیص صحیح را به تاخیر بیندازند. تشخیص این درد تابشی به عنوان بخشی از علائم سنگ کیسه صفرا می‌تواند به شناسایی مشکل اساسی کمک کند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با خطرات سنگ کیسه صفرا

تهوع و استفراغ

سنگ کیسه صفرا می‌تواند فرآیند گوارش را مختل کند و منجر به حالت تهوع و استفراغ شود. این علائم زمانی رخ می‌دهند که مجرای صفراوی مسدود شده و توانایی صفرا برای کمک به هضم چربی را مختل می‌کند. این اختلال باعث ناراحتی معده و ایجاد حالت تهوع‌ می‌شود. استفراغ ممکن است به عنوان پاسخ بدن به درد شدید شکم یا سوء هاضمه رخ دهد.

مشکلات مزمن سنگ کیسه صفرا ممکن است باعث بدتر شدن این علائم بعد از غذا، به ویژه غذاهای چرب شود. در برخی موارد، تهوع و استفراغ ممکن است با سایر مشکلات گوارشی مانند نفخ یا احساس سیری همراه باشد. برای کسانی که دوره‌های مکرر یا شدید دارند، این علائم‌ می‌توانند به طور قابل توجهی بر زندگی روزمره و عادات غذایی تاثیر بگذارند، که اغلب به عنوان شاخص‌های کلیدی اختلال عملکرد کیسه صفرا هستند که نیاز به مراقبت پزشکی دارند.

زردی پوست و چشم‌ها

زردی پوست و چشم از علائم سنگ کیسه صفرا هستند. وقتی سنگ‌های صفراوی مجرای صفراوی را مسدود می‌کنند، صفرا نمی‌تواند آنطور که باید وارد روده شود و منجر به تجمع بیلی روبین در جریان خون می‌شود. این بیلی روبین اضافی باعث زردی‌ می‌شود که با زرد شدن پوست و سفیدی چشم مشخص‌ می‌شود.

زردی اغلب با علائم دیگری مانند ادرار تیره یا مدفوع کم رنگ همراه است که منعکس کننده تغییر فرآیند دفع صفرا است. در حالی که زردی در ابتدا ممکن است خفیف به نظر برسد، اما نشان دهنده یک عارضه جدی است، مانند سنگ‌های صفراوی در مجرای صفراوی یا حتی عفونت. تشخیص به موقع این علامت بسیار مهم است، زیرا اغلب نیاز به مداخله پزشکی فوری برای رفع انسداد و بازگرداندن جریان مناسب صفرا دارد.

بیشتر بخوانید: شایع‌ترین عوامل ایجاد سنگ کیسه صفرا را بشناسید

ادرار تیره و مدفوع روشن

انسداد مجرای صفراوی مربوط به سنگ کیسه صفرا نیز می‌تواند رنگ ادرار و مدفوع را تغییر دهد. صفرا حاوی بیلی روبین است که به ادرار رنگ زرد و مدفوع رنگ قهوه ای آن را می‌دهد. هنگامی که مجرای صفراوی مسدود می‌شود، بیلی روبین در خون تجمع‌ می‌یابد و در نتیجه ادرار تیره رنگ‌ می‌شود. به طور همزمان، صفرای کمتری به روده‌ها می‌رسد که منجر به مدفوع رنگ پریده و گچی‌ می‌شود.

این تغییرات معمولاً قابل توجه است و ممکن است همراه با زردی رخ دهد. ادرار تیره و مدفوع روشن به عنوان نشانه‌های واضحی از اختلال در جریان صفرا هستند که اغلب با انسداد کامل یا جزئی توسط سنگ‌های صفراوی مرتبط است. این علائم سرنخ‌های تشخیصی مهمی هستند که علائم بالقوه عوارض مانند التهاب یا عفونت مجرای صفراوی را نشان می‌دهند که نیاز به بررسی پزشکی بیشتری دارد.

تب و لرز

تب و لرز از علائم سنگ کیسه صفرا هستند. تب و لرز در حضور سنگ کیسه صفرا ممکن است نشان دهنده عفونتی مانند کوله سیستیت باشد که در اثر انسداد طولانی مدت مجاری صفراوی ایجاد می‌شود. صفرای عفونی در کیسه صفرا انباشته‌ می‌شود که منجر به التهاب سیستمیک و آزاد شدن پیروژن‌ها می‌شود که باعث تب‌ می‌شود. هنگامی که بدن سعی‌ می‌کند با عفونت مبارزه کند، لرز اغلب همراه با تب رخ می‌دهد.

این علامت معمولاً یک وضعیت شدید را نشان‌ می‌دهد که در صورت عدم درمان‌ می‌تواند منجر به تشکیل آبسه یا سپسیس شود. برخلاف سایر علائم سنگ کیسه صفرا که ممکن است ظاهر شوند و از بین بروند، تب و لرز نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. این علائم همراه با درد شکمی، یرقان یا حالت تهوع، نیاز به آزمایش‌های تشخیصی فوری مانند سونوگرافی و مداخله جراحی احتمالی را نشان می‌دهد.

نفخ و سوء هاضمه

سنگ کیسه صفرا می‌تواند باعث احساس نفخ و ناراحتی عمومی در معده، به ویژه بعد از غذا شود. این علامت به دلیل انسداد جریان صفرا رخ‌ می‌دهد که منجر به هضم ناقص چربی‌ها و تاخیر در تخلیه معده‌ می‌شود. بیماران ممکن است احساس سیری بیش از حد، گاز گرفتگی یا آروغ زدن و سوزش سر دل داشته باشند که علائم سوء هاضمه را تقلید می‌کند. این علائم اغلب پس از مصرف غذاهای چرب یا سرخ شده بدتر می‌شوند، زیرا دستگاه گوارش در تلاش برای جبران کاهش در دسترس بودن صفرا است.

در حالی که نفخ و سوء هاضمه در مقایسه با سایر علائم سنگ کیسه صفرا نسبتاً خفیف هستند، ‌ می‌توانند مداوم و خسته کننده باشند و بر انتخاب‌های غذایی و کیفیت کلی زندگی تأثیر بگذارند. رخدادهای مزمن باید ارزیابی فوری را انجام دهند تا مشخص شود که آیا سنگ کیسه صفرا علت اصلی آن است یا خیر.

درمان سنگ کیسه صفرا

بعد از بررسی علائم سنگ کیسه صفرا، اکنون نوبت درمان است. گزینه‌های درمانی برای مشکلات کیسه صفرا ممکن است شامل برداشتن کیسه صفرا، آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها یا داروهایی برای شکستن سنگ‌های صفراوی باشند. درمان سنگ کیسه صفرا شامل برداشتن جراحی کیسه صفرا و خود سنگ است. با این حال، دو روش اصلی برای درمان وجود دارند که عبارتند از:

جراحی باز سنگ کیسه صفرا

این روش شامل ایجاد یک برش در سمت راست شکم، زیر قفسه سینه است. کیسه صفرا همراه با سنگ‌های صفراوی برداشته می‌شود. این روش برای بیماران مبتلا به التهاب شدید، سوراخ شدن کیسه صفرا یا وجود قانقاریا مناسب است. علاوه بر این، بیمارانی که تحت چندین عمل جراحی شکم قرار گرفته‌اند، ممکن است واجد شرایط استفاده از روش لاپاراسکوپی نباشند.

کوله سیستیت لاپاراسکوپی (LC)

این جراحی یک روش ایمن‌تر و کمتر تهاجمی است. برش‌های کوچکی برای قرار دادن لاپاراسکوپ و ابزارهای تخصصی ایجاد می‌شوند. این روش چندین مزیت از جمله کاهش جای زخم، خطر کمتر عوارض و درد کمتر بعد از عمل را در مقایسه با جراحی باز ارائه می‌دهد. بیماران سریع‌تر بهبود می‌یابند، می‌توانند زودتر غذا خوردن را از سر بگیرند و سریع‌تر به فعالیت‌های روزانه خود بازگردند.

در حالی که انتخاب بین جراحی باز سنگ کیسه صفرا و کوله سیستیت لاپاروسکوپی به عواملی مانند شدت بیماری و سابقه پزشکی بیمار بستگی دارد، هر دو روش در درمان سنگ کیسه صفرا و کاهش علائم سنگ کیسه صفرا موثر بوده‌اند.

عوارض عدم درمان سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا درمان نشده‌ می‌تواند منجر به چندین عارضه جدی شود. یکی از شایع‌ترین آنها کوله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا است که‌ می‌تواند باعث درد شدید، تب و عفونت شود. سنگ‌های صفراوی همچنین‌ می‌توانند مجاری صفراوی را مسدود کرده و منجر به یرقان یا قولنج صفراوی شوند و در برخی موارد می‌توانند مجرای لوزالمعده را مسدود کنند و باعث پانکراتیت شوند که یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی است.

با گذشت زمان، سنگ‌های صفراوی درمان نشده ممکن است به آسیب کیسه صفرا یا التهاب مزمن منجر شوند و خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا را افزایش دهند. در موارد نادر، این سنگ‌ها می‌توانند منجر به ایلئوس سنگ کیسه صفرا شوند که در آن سنگ باعث انسداد روده‌ می‌شود. تشخیص و درمان سریع برای جلوگیری از این عوارض ضروری است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم سنگ کیسه صفرا را برای بیش از چند ساعت و چند روز تجربه کردید، باید فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. علائم بد کیسه صفرا مانند درد شکمی، یرقان یا تب می‌توانند نشان دهنده مشکل جدی‌تری باشند. درد شکمی که شما را از نشستن یا راحت شدن باز می‌دارد، نیاز به مراقبت پزشکی و در برخی موارد، برداشتن کیسه صفرا با جراحی را لازم خواهد بود.

بسیاری از بیماران نگران عوارض جانبی برداشتن کیسه صفرا هستند. در واقع، زمانی که بیمار با بیماری کیسه صفرا به متخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی مراجعه می‌کند، کیسه صفرا به دلیل بیماری عملکرد خود را از دست داده است. مجاری صفراوی وظیفه ذخیره سازی کیسه صفرا را بر عهده می‌گیرند و اکثر بیماران پس از برداشتن کیسه صفرا هیچ تغییری در عملکرد روده مشاهده نمی‌کنند و زندگی سالمی خواهند داشت.

کلام آخر

سنگ‌های صفراوی اغلب بدون علامت باقی می‌مانند، اما زمانی که علائم ظاهر می‌شوند، معمولاً به صورت دوره‌هایی از درد شدید در سمت راست بالای شکم ظاهر می‌شوند که گاهی اوقات به کمر یا شانه راست گسترش پیدا می‌کنند. این درد که به قولنج صفراوی معروف است، از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد و اغلب به دنبال مصرف وعده‌های غذایی چرب رخ می‌دهد.

دیگر علائم سنگ کیسه صفرا می‌توانند شامل تهوع، استفراغ، نفخ و سوء هاضمه باشند. در موارد شدیدتر، سنگ‌های صفراوی می‌توانند مجاری صفراوی را مسدود کنند و منجر به عوارضی مانند یرقان، تب و درد شکمی مداوم شوند. تشخیص و درمان سریع برای جلوگیری از عوارض و کاهش ناراحتی ضروری است.