توافق هسته‌ای در واشنگتن؛ سفر بن‌سلمان چگونه موازنه منطقه را تغییر می‌دهد؟ | ماجرای پیام پزشکیان به ولیعهد سعودی چیست؟
رویداد۲۴| سفر محمد بن‌سلمان به آمریکا، نخستین حضور او در واشنگتن پس از ماجرای قتل جمال خاشقچی در سال ۲۰۱۸ است؛ سفری که نه فقط نماد بازگشت او به صحنه سیاست جهانی، بلکه نشانه‌ای از آغاز مرحله‌ای تازه در روابط ریاض و واشنگتن تلقی می‌شود. ولیعهد سعودی شامگاه دوشنبه وارد پایتخت آمریکا شد تا در قالب دیداری سه‌روزه با دونالد ترامپ، مجموعه‌ای از توافق‌های امنیتی، اقتصادی و فناورانه را نهایی کند؛ توافق‌هایی که بسیاری از تحلیلگران از آن به‌عنوان «معماری جدید روابط دو کشور» یاد می‌کنند.
امضای توافق هسته‌ای؛ مهم‌ترین پیام سفر
به گزارش خبرگزاری فرانسه، یکی از محور‌های اصلی این سفر، امضای «چارچوب همکاری هسته‌ای غیرنظامی» میان دو کشور است؛ توافقی که بر اساس استاندارد‌های موسوم به ۱۲۳ در قوانین آمریکا تنظیم شده و مشابه همکاری واشنگتن با کشور‌هایی مانند کره‌جنوبی، هند و امارات متحده عربی است.
بر اساس این توافق، فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز به عربستان منتقل می‌شود و در مقابل، ریاض متعهد می‌گردد برنامه هسته‌ای خود را شفاف، تحت نظارت و کاملاً غیرنظامی نگه دارد. یک منبع سعودی آگاه از مذاکرات گفته این توافق «سال‌هاست در دستور کار عربستان است، اما اکنون وارد مرحله اجرایی شده.»
از نگاه بسیاری از ناظران، امضای این چارچوب هسته‌ای نشان می‌دهد که آمریکا قصد دارد عربستان را به یکی از بازیگران کلیدی انرژی و فناوری در خاورمیانه تبدیل کند؛ تغییری که می‌تواند پیامد‌های ژئوپلیتیکی مهمی داشته باشد.
سلاح‌های پیشرفته، سرمایه‌گذاری‌های کلان و فناوری‌های نو
همزمان با پرونده هسته‌ای، بحث فروش جنگنده‌های نسل پنج F-۳۵، سامانه‌های پیشرفته دفاع هوایی و همکاری در حوزه هوش مصنوعی و انرژی نیز در دستور کار قرار دارد. ترامپ پیش از سفر بن‌سلمان اعلام کرده که «با فروش F-۳۵ به ریاض موافق است»؛ اقدامی که توازن نظامی منطقه را دستخوش تغییرات بزرگ خواهد کرد.
در حوزه اقتصاد نیز، فروم مشترک سرمایه‌گذاری آمریکا–عربستان با حضور مدیران شرکت‌هایی، چون شِوْرون (Chevron)، کوالکام (Qualcomm) و فایزر (Pfizer) برگزار می‌شود؛ نشانه‌ای از آنکه ریاض می‌خواهد روابط اقتصادی‌اش را از سطح سنتی نفت و انرژی فراتر ببرد.
چرا این سفر برای عربستان مهم است؟
برای بن‌سلمان، این سفر فرصتی است برای ترمیم تصویری که پس از بحران‌های چند سال گذشته متزلزل شده بود. او اکنون با بسته‌ای از توافق‌ها وارد واشنگتن شده که می‌تواند نقش عربستان را از یک خریدار امنیتی به شریک امنیتی تبدیل کند.
رسانه‌های خارجی این سفر را مقدمه‌ای برای تثبیت موقعیت بن‌سلمان در داخل عربستان و زمینه‌سازی برای انتقال رسمی قدرت می‌دانند؛ دوره‌ای که در آن ولیعهد قصد دارد عربستان را از یک اقتصاد نفت‌محور به کشوری مبتنی بر فناوری، انرژی‌های نو و نقش‌آفرینی ژئوپلیتیک تبدیل کند.
پیامد‌های سفر برای منطقه و ایران
در سطح منطقه، توافق‌های امنیتی و هسته‌ای ریاض–واشنگتن می‌تواند سمت‌وسوی معادلات را تغییر دهد. دستیابی عربستان به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز، ورود احتمالـی F-۳۵ به ناوگان سعودی و تقویت تضمین‌های امنیتی آمریکا، جایگاه ریاض را در پرونده‌هایی همچون یمن، لبنان و خلیج فارس ارتقا می‌دهد.
برای تهران، این اتفاق چند معنا دارد. از جمله اینکه تقویت محور واشنگتن–ریاض ممکن است عربستان را از وابستگی به گفت‌و‌گو با ایران دور کند و موازنه منطقه‌ای را تغییر دهد.
اگر عربستان به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز دست یابد، تهران ناچار است سیاست هسته‌ای و منطقه‌ای خود را با حساسیت بیشتری تنظیم کند.
احتمال شکل‌گیری همکاری امنیتی گسترده‌تر میان آمریکا و عربستان نیز تهران را به سمت تعمیق روابط با چین، روسیه و بازیگران دیگر سوق خواهد داد.
قضیه پیام پزشکیان چیست؟
با این حال ارسال پیام مکتوب اخیر رئیس‌جمهور ایران به بن‌سلمان نشان می‌دهد تهران تلاش می‌کند کانال سیاسی با ریاض را باز نگه دارد تا از شدت اثرگذاری این تغییرات بکاهد.
خبرگزاری عربستان سعودی اعلام کرد محمد بن سلمان ولیعهد سعودی یک پیام مکتوب از سوی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران دریافت کرد. این پیام در آستانه سفر بن سلمان به آمریکا دریافت شده است.
یک نقطه عطف در خاورمیانه
سفر بن‌سلمان به واشنگتن بیش از آنکه دیداری تشریفاتی باشد، معرفی فاز تازه‌ای از سیاست خارجی عربستان است؛ فازی که در آن ریاض می‌خواهد هم نقش بازیگر اقتصادی جهانی را بازی کند، هم قدرت نظامی پیشرفته داشته باشد، و هم در حوزه انرژی – چه نفتی و چه هسته‌ای – دست بالا را حفظ کند.
برای آمریکا نیز این سفر فرصتی است تا حضور خود در خاورمیانه را در دوره‌ای از رقابت با چین و روسیه تثبیت کند.
در این میان، ایران با منطقه‌ای روبه‌روست که زیر پوست آن تغییری جدی در جریان است؛ تغییری که اگرچه یک‌شبه رخ نمی‌دهد، اما تهران ناچار است خود را برای خاورمیانه‌ای متفاوت با محوریت ریاضِ قدرتمندتر آماده کند.
