باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا بالاور- شهروز ایری کارگردان نمایش «صحرا مرد» با تشریح مضمون، روند تمرین و اجراهای متعدد این اثر، از سختی‌های تولید یک نمایش تاریخی اقتباسی و برنامه‌های پیش‌رو سخن گفت.

ایری در توضیح نام و موضوع نمایش اظهار کرد: «صحرا مرد درباره غیرت، مردانگی و ایستادگی قوم ترکمن است. داستان در دوره پهلوی اول می‌گذرد؛ زمانی که برای حفاظت از مرز ایران و شوروی، پایگاه‌هایی در ترکمن‌صحرا ساخته شد. اما مأموران مرزی به‌تدریج از صداقت مردم سوءاستفاده کردند و فشار بر اهالی روستای ترکمن‌نشین خیرخوجه افزایش یافت؛ از گرفتن آذوقه و اموال مردم تا مزاحمت برای زنان در قالب اجرای اجباری کشف حجاب. این ظلم‌ها در نهایت به کوچ اجباری اهالی و درگیری با نیروهای پایگاه منجر می‌شود.»

او درباره علت انتخاب عنوان نمایش گفت: «این اسم اشاره‌ای است به مردان صحرانشین ترکمن که برای خاک و ناموس خود از جان می‌گذرند. در گویش ترکمنی هم «صحرا مرد» به معنای «مرد صحرا» است که در قالب فارسی چنین نوشته شده است.»

ایری با اشاره به شروع مسیر تولید نمایش توضیح داد: «۲۵ خرداد ۱۴۰۳ متن اولیه‌ای که آقای عسکری گروسی نوشته بودند به من پیشنهاد شد. با مطالعه اولیه متوجه برخی کمبودها شدم و دوباره به سراغ رمان ماتی‌خان رفتم. این رمان ۴۱۵ صفحه‌ای را در یک هفته دو بار خواندم، صحنه‌های جدید اضافه و برخی صحنه‌ها را حذف کردم و تمرین‌ها آغاز شد.»

به گفته او، فرایند تمرین با جدایی‌های متعدد بازیگران همراه بود و گروه بارها از نو شکل گرفت. «تا آبان ۱۴۰۳ کار آماده نبود و چند نفر از گروه جدا شدند. در زمستان تمرین‌ها را در گرگان ادامه دادم و بازیگران جدید اضافه شدند. نمایش در فروردین ۱۴۰۴ سه شب در هفته هنر انقلاب روی صحنه رفت و سپس از ۲۱ تا ۳۰ شهریور به مدت ۹ شب در تالار فخرالدین اسعد گرگانی اجرا شد. پس از جایگزینی دوباره بازیگران، نمایش برای اجرا در تهران آماده شد.»

اجرای تهران و چالش طراحی صحنه

ایری درباره اجرای کنونی گفت: «تمدید اجراها را نخواهیم داشت و امروز جمعه آخرین روز اجرا در دو سانس ساعت ۱۶:۳۰ و ۱۸:۳۰ خواهد بود.

سختی‌های یک اقتباس تاریخی

کارگردان «صحرا مرد» با اشاره به دشواری‌های اقتباس گفت: «تا به حال کار اقتباسی انجام نداده بودم. برای افزودن صحنه‌های تاریخی مجبور بودم به اسناد و تاریخ ترکمن‌ها مراجعه کنم. نگرانی از دقت تاریخی و حساسیت نویسندگان ترکمن فشار زیادی ایجاد کرده بود اما با راهنمایی دوستان اثر به نتیجه رسید.»

ایری از ارائه نمایش به جشنواره فجر خبر داد و گفت: « ان‌شاءالله اجرای چهارم‌مان فیلم‌برداری می‌شود تا برای جشنواره ارسال کنیم، حتی اگر در بخش مسابقه نباشد امیدواریم در بخش‌های فراگیر یا مهمان اجرا داشته باشیم.»

او همچنین به فعالیت هم‌زمان خود در نمایش‌های دیگر اشاره کرد: «کاری با عنوان «دنیای رنگارنگ ایدن» با افراد کم‌توان ذهنی دارم که هفته گذشته برای جشنواره کاسپین بازبینی شد و به گفته داوران، شانس پذیرش ۹۵ درصد است.»

ایری در پایان تأکید کرد: «تئاتر فولکلور هر قوم، به شناخت فرهنگ آن کمک می‌کند و تبدیل تاریخ و داستان‌های قومی به نمایش می‌تواند بخش مهمی از هویت فرهنگی را زنده نگه دارد.»