چهلمین سال تأسیس شورای فرهنگ عمومی کشور؛ از لزوم توجه به فناوری و هوش مصنوعی تا وظایف و دستاوردها

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، چهلمین سالگرد تأسیس شورای فرهنگ عمومی، فرصتی مغتنم برای مرور دوباره در مسیر چهل‌ساله‌ی فرهنگ ایران اسلامی و تأملی مجدد در بر جایگاه فرهنگ عمومی به‌عنوان رکن هویت، اخلاق و معنویت جامعه است.

شورای فرهنگ عمومی کشور ایران، به عنوان یکی از نهادهای کلیدی در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی، زیرمجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی عمل می‌کند. این شورا مسئولیت ساماندهی و نظارت بر مسائل فرهنگی عمومی جامعه را بر عهده دارد و نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی، ارزش‌ها و رفتارهای اجتماعی ایفا می‌کند. رئیس این شورا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است و مصوبات آن شامل تأسیس نهادها، صدور بیانیه‌ها در مناسبت‌های فرهنگی، تنظیم آیین‌نامه‌ها و نام‌گذاری روزهای خاص در تقویم می‌شود.  

تاریخچه تأسیس و تحولاتشورای فرهنگ عمومی ریشه در سال‌های اولیه پس از انقلاب اسلامی ایران دارد. این شورا در سال ۱۳۶۴ شمسی (۱۹۸۵ میلادی) با نام اولیه "شورای عالی انقلاب فرهنگی" آغاز به کار کرد، اما تمرکز آن بر ساماندهی وضعیت دانشگاه‌ها بود. پس از آن، با مطرح شدن مسائل فرهنگی جامعه، وظایف آن گسترش یافت. بر اساس نظر امام خمینی، این شورا به عنوان نهادی برای رسیدگی به وضعیت فرهنگی جامعه شکل گرفت.  

آیین‌نامه این شورا در سال‌های ۱۳۶۴، ۱۳۷۲ و ۱۳۷۶ شمسی بازنگری شد تا با ضرورت‌های زمانی همخوانی داشته باشد. از سال ۱۳۶۶، مصوبات رسمی آن آغاز شد، مانند طرح تشکیل شورای تبلیغات شهری. در طول سال‌ها، این شورا به عنوان بازوی اجرایی شورای عالی انقلاب فرهنگی، نقش خود را در سطح ملی و استانی تثبیت کرد و تا امروز بیش از صدها مصوبه در حوزه فرهنگ عمومی صادر کرده است.  

تحولات آن نشان‌دهنده تمرکز بر مسائل روز جامعه، از جمله مقابله با تهاجم فرهنگی و تقویت ارزش‌های اسلامی-ایرانی است.ساختار و اعضای شوراشورای فرهنگ عمومی کشور شامل اعضای حقوقی و حقیقی است. رئیس شورا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است و دبیر آن نیز از سوی وزیر منصوب می‌شود. اعضای حقوقی شامل نمایندگانی از نهادهای کلیدی مانند وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، بهداشت، سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما، نیروی انتظامی و سایر دستگاه‌های فرهنگی می‌شوند. همچنین، اعضای حقیقی شامل شخصیت‌های فرهنگی، هنری و علمی برجسته هستند که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی انتخاب می‌شوند.  

در سطح استانی، شوراهای فرهنگ عمومی زیر نظر شورای کشوری فعالیت می‌کنند و وظایفی مانند مطالعه وضعیت فرهنگی محلی، پیشنهاد سیاست‌ها و نظارت بر اجرای مصوبات را بر عهده دارند. جلسات شورا به صورت منظم برگزار می‌شود و مصوبات آن پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، جنبه قانونی پیدا می‌کند.

این ساختار سلسله‌مراتبی تضمین‌کننده هماهنگی بین سطوح ملی و محلی است.وظایف و کاربردهاوظایف شورای فرهنگ عمومی گسترده است و شامل شناخت وضعیت فرهنگی جامعه، سیاست‌گذاری برای ارتقای فرهنگ عمومی، نظارت بر اجرای برنامه‌ها و مقابله با آسیب‌های فرهنگی می‌شود. این شورا در حوزه‌های مختلفی مانند آموزش، رسانه، هنر و رفتارهای اجتماعی دخیل است.  

یکی از کاربردهای برجسته آن، نقش در مناسبت‌های تقویم است. شورا مسئول پیشنهاد و تصویب نام‌گذاری روزهای خاص در تقویم رسمی ایران است. بر اساس آیین‌نامه نحوه نام‌گذاری روزها و مناسبت‌های خاص (تصویب‌شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی)، فرآیند به این صورت است:پیشنهادها از سوی دستگاه‌ها، شوراهای استانی یا افراد به دبیرخانه شورا ارسال می‌شود. 
دبیرخانه بررسی اولیه کرده و پیشنهادها را به شورا ارجاع می‌دهد.  پس از تصویب در شورا، تا پایان مهرماه هر سال، مناسبت‌های جدید برای درج در تقویم سال بعد به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال می‌شود.  مناسبت‌ها باید با ارزش‌های اسلامی، ملی و انقلابی همخوانی داشته باشند و از تکرار یا تداخل جلوگیری شود.

نمونه مصوبات مرتبط با تقویم شامل نام‌گذاری ۱۴ آبان به عنوان "روز فرهنگ عمومی" (در جلسه ۴۶۶ شورا)، روز کتاب و کتابخوانی، روز شعر و ادب فارسی و بسیاری از مناسبت‌های مذهبی و ملی است.  

 همچنین، مصوبات دیگری مانند تأسیس نهادهای فرهنگی، صدور بیانیه‌ها در مناسبت‌های خاص و تنظیم آیین‌نامه‌های فرهنگی (مانند تبلیغات شهری یا مقابله با بدحجابی) از کاربردهای آن است.  

فهرست مصوبات از سال ۱۳۶۶ تاکنون شامل بیش از ۱۰۰ مورد است، مانند طرح تشکیل شورای تبلیغات شهری (۱۳۶۶) و سیاست‌های فرهنگی در حوزه رسانه و آموزش.اهمیت در جامعه ایرانشورای فرهنگ عمومی نقش حیاتی در حفظ و تقویت هویت فرهنگی ایران ایفا می‌کند.

 اهمیت آن در دوران معاصر بیشتر شده، زیرا با مسائل نوظهوری مانند فضای مجازی، رسانه‌های اجتماعی و تغییرات فرهنگی مقابله می‌کند. نام‌گذاری ۱۴ آبان به عنوان روز فرهنگ عمومی نیز برای تأکید بر اهداف کلان و سیاست‌های فرهنگی انجام شده و نشان‌دهنده نیاز به توسعه سیستماتیک فرهنگ عمومی است

در نهایت، این شورا به انسجام اجتماعی، حفظ میراث فرهنگی و ترویج ارزش‌های اخلاقی کمک شایانی می‌کند.نتیجه‌گیریشورای فرهنگ عمومی کشور ایران به عنوان نهادی پویا، از تاریخچه‌ای غنی برخوردار است و با ساختار منظم خود، وظایفی مانند سیاست‌گذاری فرهنگی و نام‌گذاری مناسبت‌های تقویم را بر عهده دارد. اهمیت آن در جامعه ایران نه تنها در حفظ هویت ملی، بلکه در هدایت تحولات فرهنگی به سمت ارزش‌های اسلامی-ایرانی است. این شورا با مصوبات خود، تأثیر مستقیمی بر زندگی روزمره مردم گذاشته و به عنوان پلی بین دولت و جامعه عمل می‌کند.

قادر آشنا، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور به مناسبت چهلمین سالروز تأسیس شورای فرهنگ عمومی، در پیامی تصویری ضمن تبریک فرارسیدن چهلمین سالروز تأسیس شورای فرهنگ عمومی کشور گفت: چهار دهه از تأسیس نهادی می‌گذرد که با مشارکت اندیشمندان، نخبگان علمی، فرهنگی و مدیران متعهد، توانسته است نقش مؤثری در سیاست‌گذاری، تقویت هویت ایرانی ـ اسلامی، ارتقای اخلاق اجتماعی و گسترش سبک زندگی متعالی ایفا کند.

وی افزود: امروز، در آغاز دهه پنجم فعالیت شورای فرهنگ عمومی، بیش از هر زمان دیگر نیازمند هم‌افزایی، نوآوری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی و مردمی برای تحقق اهداف کلان فرهنگی کشور هستیم. بی‌تردید استمرار این مسیر مرهون تلاش جمعی و همکاری صمیمانه همه نهادها و سازمان‌های مؤثر در حوزه فرهنگ عمومی است.