نسخه جدید روسیه و چین برای پرونده هسته ای ایران | فرصتِ کوتاه دیپلماسی برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها
به گزارش اقتصادنیوز، عصر جمعه به وقت ایران، قطعنامه ارائه شده از سوی کره جنوبی برای ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل رای نیاورد. تنها چهار کشور شامل روسیه، چین، پاکستان و الجزایر به این قطعنامه رای مثبت دادند که به شکل سنتی از متحدان تهران به‌حساب می‌آیند.
منتظر چه باشیم؟
از آنجایی که شورای امنیت به ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران رای نداد، مسیر برای فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی هموارتر شده است. وضعیت فعلی هرچند نشان می‌دهد که کشورهای عضو برجام مایلند تا مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کنند، اما به معنای آن نیست که این مکانیسم از همین حالا فعال شده است؛ بلکه این بخشی از روندی ۳۰ روزه است که اروپا پیش از این آن را کلید زده بود.
اقتصادنیوز: وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره تحرک غیرقانونی سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت از طریق سوءاستفاده از سازوکار حل‌وفصل اختلاف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بیانیه‌ای صادر کرد.
مکانیسم ماشه روندی است که باعث بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران خواهد شد.تروئیکای اروپایی از اواخر ماه گذشته میلادی به بهانه آنکه ایران به صورت جدی تعهدات برجامی خود را طی سال‌های اخیر زیر پا گذاشته است، فرآیند بازگشت تحریم‌ها را کلید زدند.
اگر ایران نتواند در فرصت کوتاه باقی‌مانده با استفاده از دیپلماسی راه‌حلی برای بن‌بست فعلی پیدا کند، مکانیسم ماشه به صورت کامل فعال خواهد شد. بر اساس متن برجام امکان بازگرداندن تحریم‌ها بدون نیاز به اجماع در شورای امنیت وجود دارد. در این صورت هر یک از اعضای برجام می‌توانند به شورای امنیت اطلاع دهند که ایران به تعهداتش پایبند نیست.
بازگشت تحریم‌های سازمان ملل به معنای احیای کامل شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران است که بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ تصویب شدند. همه این قطعنامه‌ها در سال ۲۰۱۵ با امضای برجام تعلیق شده بودند. تحریم‌های یاد شده که در شش قطعنامه ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹ به تصویب رسیده بودند، طیف وسیعی از محدودیت‌ها از برنامه هسته‌ای و موشکی تا حمل و نقل و کشتیرانی را شامل می‌شوند. مثلا براساس قطعنامه ۱۹۲۹ ایران ملزم است تا همه فعالیت‌های هسته‌ای خود را تعلیق کند یا بر اساس قطعنامه ۱۷۳۷، فروش عرضه و انتقال اقلام و فناوری‌های حساس هسته‌ای و موشکی شامل تحریم می‌شود. قطعنامه ۱۹۲۹ سرمایه‌گذاری ایران در فعالیت‌های چرخه سوخت هسته‌ای یا فناوری‌های موشکی در خارج از کشور را هم ممنوع کرده است. طبق قطعنامه ۱۸۰۳ شورای امنیت از همه دولت‌ها خواست در چارچوب قوانین ملی و با رعایت حقوق بین‌الملل، محموله‌های ایران را در فرودگاه‌ها و بنادر خود بازرسی کنند. انسداد دارایی‌ها و منابع اقتصادی ایران هم در قطعنامه ۱۷۳۷ پیشبینی شده است. همچنین اتحادیه اروپا پیش از برجام واردات، خرید یا حمل نفت خام و فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از ایران را ممنوع کرده بود. بازگشت تحریم‌ها به معنای از سرگیری چنین تحریم‌هایی هم خواهد شد.
واکنش‌ها چه بود؟/ توافق قاهره به خط پایان می رسد؟
همزمان با عدم تصویب قطعنامه لغو تحریم‌ها علیه ایران، مقامات کشورمان واکنش‌هایی را به این تصمیم داشته‌اند.
امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل در پی عدم تصویب قطعنامه پیشنهادی تداوم لغو تحریم ها علیه ایران با فشار آمریکا و اروپا در نشست شورای امنیت گفت: امروز شورای امنیت فرصت گفت‌وگو و اجماع را بر باد داد و روسیه و چین با حسن نیت ابتکاری متوازن برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ و حفظ دیپلماسی ارائه کردند. او ادامه داد: موضع ایران روشن است؛ گفت‌وگو و دیپلماسی برای جلوگیری از تشدید تنش ضروری است وقطعنامه ۲۲۳۱ باید همان‌گونه که توافق شده به پایان برسد. تلاش تروئیکا برای بازاعمال تحریم‌ها بی‌اساس، غیرقانونی و غیرموجه است. ایران اقدام غیرقانونی تروئیکا را رد و محکوم می‌کند. این اقدام سازوکار حل‌وفصل اختلافات برجام را دور زده و هیچ مبنای حقوقی ندارد و باطل و بی‌اعتبار است. نماینده ایران در سازمان ملل تصریح کرد: تروئیکا به جای محکوم کردن تجاوز، از آن دفاع کردند و اکنون ایران را مجازات می‌کنند! برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز و تحت پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ایران به طور سازنده با آژانس تعامل داشته است. اروپا این تلاش‌ها را برای افزایش فشار مورد سوءاستفاده قرار داد. رأی‌گیری دوپاره نشان داد که هیچ اجماعی در شورا وجود ندارد. این تصمیم دیپلماسی را تضعیف می‌کند و خطر پیامدهای خطرناک برای عدم اشاعه را به همراه دارد.
همچنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و وزیر خارجه ایران آخرین وضعیت توافق قاهره، موضوع اسنپ‌بک و قطعنامه تداوم لغو تحریم‌ها در شورای امنیت سازمان ملل متحد را مورد بحث و بررسی قرار دادند. در این مکالمه تلفنی عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران از تسلط فضای سیاسی بر نشست شورای حکام آژانس انتقاد کرد و تأکید نمود که همکاری ایران با آژانس کاملاً فنی و در چارچوب مقررات بین‌المللی است.
عراقچی همچنین خاطرنشان ساخت که ایران به عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر، همواره مسیر دیپلماسی و همکاری فنی را برای حل مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای خود دنبال کرده است و هرگونه اقدام سیاسی و فشار غیرمنصفانه را که می‌تواند به تشدید تنش‌ها منجر شود، نمی‌پذیرد.
ماجرا به همین جا هم ختم نشد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره تحرک غیرقانونی سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت از طریق سوءاستفاده از سازوکار حل‌وفصل اختلاف برجام و قطعنامه ۲۲۳ بیانیه صادر کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است:
جمهوری اسلامی ایران اقدام سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس در سوء استفاده از ساز و کار حل و فصل اختلاف برجام برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت که در سال ۲۰۱۵ به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام خاتمه یافته بودند، را به‌عنوان اقدامی غیر قانونی، ناموجه و تحریک‌آمیز محکوم می‌کند.
کاظم غریب آبادی دیپلمات و مذاکره کننده ایرانی هم گفت: در صورت بازگشت تحریم‌ها یا اجرای اسنپ‌بک، تفاهم ایران و آژانس در قاهره خاتمه می‌یابد.
چهره ها و رسانه‌ها چه نوشتند؟
تریتا پارسی، پژوهشگر اندیشکده کوئینسی برای حکمرانی مسوولانه در مورد اتفاقات اخیر نوشت: همانطور که وقتی سه کشور اروپایی برای اولین بار مکانیسم ماشه را فعال کرد، توضیح دادم، این دیگر در مورد برنامه هسته‌ای ایران نیست. بلکه یک ترفند اتحادیه اروپا برای کشاندن ایالات متحده به همسویی بر سر اوکراین است: تعمیق مشارکت ایران با روسیه در جنگ اوکراین، تهران را از نظر اروپا به عنوان یک تهدید مستقیم معرفی کرده است. روابط اقتصادی اتحادیه اروپا با تهران پس از سال‌ها تحریم ناچیز است. در همین حال، اتکای اروپا به روابط دو سوی اقیانوس آرام (نظامی، سیاسی و اقتصادی) بسیار بیشتر از سال 2003 است.
پارسی ادامه می‌دهد: «اروپایی‌هااز تنش با ایران دو هدف را دنبال می کنند. نخست، تهران را به دلیل همسویی با مسکو مجازات کنند و این پیام را بفرستند که حمایت از روسیه هزینه های سنگینی دارد. دوم، اروپا را با عناصر تندرو دولت ترامپ، در زمانی که روابط با آمریکا تحت فشار تاریخی قرار دارد، همراه و همسو می‌کند. برای رهبران اروپایی که از حفظ حسن نیت آمریکا ناامید هستند، ایران به یک قربانی مناسب تبدیل شده است.»
پارسی نوشت:هیچ یک از اینها گمانه زنی نیست. صدراعظم آلمان اخیراً اذعان داشت که اسرائیل با بمباران ایران در ماه ژوئن، کار کثیف را برای همه ما انجام می دهد. این اظهار نظر به طور غیرمعمولی صریح بود. این موضع‌گیری به روشنی نشان دهنده همان چیزی بود که بسیاری در پایتخت های اروپایی به طور خصوصی اعتراف می کنند: اقدامات نظامی اسرائیل علیه ایران با تضعیف دولتی که اکنون با روسیه همسو شده است، به منافع اروپا خدمت می کند. آکسیوس خبر داد: قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران از ۵ مهر ۱۴۰۴ بازخواهد گشت. در این خصوص، نماینده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل با طرح ادعا‌هایی علیه ایران گفت: هنوز شانس برای دیپلماسی واقعی داریم و خواستار بازگشت به دیپلماسی هستیم، هر چند ۲۷ سپتامبر ماشه بازگردد. او مدعی شد: نباید اجازه دهیم ایران با جهان بازی کند و فرصت را از بین ببرد.
این رسانه مدعی شد: پس از خروج آمریکا، تهران به‌تدریج از تعهدات خود تحت توافق فاصله گرفت و فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش داد؛ تنش‌ها از زمان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل در ماه ژوئن به‌شدت بالا بوده است.
در ادامه گزارش آمده است: در حالی که قدرت‌های اروپایی طی سال‌های گذشته تلاش‌های مکرری برای احیای توافق ۲۰۱۵ از طریق مذاکرات انجام داده‌اند و گفته‌اند «دلایل حقوقی روشن و غیرقابل‌انکاری» برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه دارند، ایران با این دیدگاه موافق نیست. ایران تهدید کرده است که اگر مکانیسم ماشه فعال شود از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد.
نسخه جدید روسیه و چین
از سوی دیگر «میخائیل اولیانوف« نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین اعلام کرد که مسکو و پکن به‌زودی ابتکاری مشترک برای حل‌وفصل موضوع هسته‌ای ایران ارائه خواهند کرد.
بنا به روایت ایسنا، دیپلمات ارشد روس که با شبکه المیادین گفت‌وگو می‌کرد، همچنین گفت که «کشورهای اروپایی با اقدامات خود روند سیاسی، تلاش‌های دیپلماتیک و همکاری میان ایران و آژانس را تضعیف می‌کنند.»
روسیه پیش از این نیز با ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای، خواستار تمدید اسنپ‌بک شده بود که با مخالفت کشورهای غربی همراه شد.
فشار آمریکا و تروئیکا به کره جنوبی
پایگاه خبری اکسیوس نیز به نقل از دیپلمات‌های اروپایی و مقامات آمریکایی گزارش داد که ایالات متحده، انگلیس و فرانسه به کره‌جنوبی ـ که ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده دارد ـ فشار آوردند تا رای‌گیری درخصوص قطعنامه تمدید لغو تحریم‌های سازمان ملل را در روز جمعه برگزار کند.
رویترز: 8 روز فرصت پیش روی ایران و تروئیکا
خبرگزاری رویترز گزارش داد که ایران و قدرت‌های اروپایی هنوز هشت روز دیگر فرصت دارند تا در خصوص تعویق اجرای تحریم‌های سازمان ملل به توافق برسند.
