به گزارش خبرگزاری ایمنا، از همان روزهای پس از وفات حضرت زهرا، مسئله دفن ایشان به یکی از موضوعات حساس و پیچیده تاریخ تبدیل شد و حتی گذشت زمان و تغییر شرایط اجتماعی و سیاسی نتوانست این راز را آشکار کند. همین پنهان‌کاری، پرسش‌هایی را درباره انگیزه و حکمت آن بر جای گذاشته است.
این راز تاریخی، علاوه بر ایجاد سوال و کنجکاوی، فرصتی فراهم می‌کند تا مؤمنان تفکر عمیق‌تری درباره ارتباط معنوی و شخصی با اهل بیت داشته باشند. هرچند مکان قبر مشخص نیست، اما اهمیت و عظمت آن همچنان در ذهن و دل مؤمنان حضور دارد و یادآور جایگاه والای حضرت زهرا در تاریخ و فرهنگ اسلامی است.
پنهان بودن قبر حضرت زهرا، به نوعی یک دعوت به تعمق و تأمل برای هر فرد مؤمن است؛ دعوتی برای اینکه فراتر از بعد فیزیکی و مادی، به بعد روحی، اخلاقی و معنوی توجه کند. این راز نشان می‌دهد که حتی وقتی دسترسی به مکان فیزیکی محدود است، امکان ارتباط و درک عمیق وجود دارد و مسیر نزدیکی به ارزش‌های والای دینی همچنان باز است.
مسئله پنهان بودن قبر حضرت زهرا، نه تنها یک موضوع تاریخی و پرسش‌برانگیز است، بلکه درس معنوی و تربیتی برای نسل امروز نیز محسوب می‌شود: حتی در شرایط محدودیت و فشار اجتماعی، ارتباط با ارزش‌های معنوی و مقدسات امکان‌پذیر است و هر مؤمن می‌تواند به واسطه تفکر، تعمق و ارتباط قلبی، راه خود را در مسیر هدایت و رشد معنوی پیدا کند.
در همین راستا با مسعوده فاضل یگانه، عضو هیئت علمی دانشگاه معارف قرآن و عترت گفت‌وگو کرده‌ایم؛ در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ایمنا: بر اساس منابع تاریخی و مذهبی چرا قبر حضرت زهرا از همان ابتدا مخفی نگه داشته شد و چه حکمت‌ها و دلایلی پشت این اقدام وجود دارد؟ همچنین چرا حتی در دوران ائمه بعدی هم این مکان آشکار نشده است؟
فاضل یگانه: یکی از دلایل مهم پنهان ماندن قبر حضرت زهرا، شرایط تاریخی و دشمنی‌هایی بود که در زمان ایشان و پس از آن وجود داشت. وقتی منابع تاریخی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که برخی از مسائل به‌طور مستقیم قابل مشاهده نیستند و تنها با تکیه بر قرآن، حدیث و اعتقاداتمان می‌توانیم حکمت این اقدام را درک کنیم. این بررسی‌ها به ما کمک می‌کند تا بفهمیم چرا اهل بیت چنین تصمیمی گرفتند و چه پیام تربیتی و هدایتگرانه‌ای پشت آن نهفته است.
ایمنا: آیا می‌توان گفت که این پنهان‌کاری صرفاً به دلیل مسائل سیاسی و دشمنی با اهل بیت بوده است؟
فاضل یگانه: بخشی از آن، بدون شک مرتبط با نارضایتی اهل بیت از قاسبان حکومت بوده است. کسانی که خلافت را در دست گرفته بودند، در ظاهر و رفتارشان صالح به نظر می‌رسیدند، اما در واقع نیت‌شان منافقانه بود. حتی در زمان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، این افراد خود را پنهان نگه می‌داشتند و با نقاب اسلام به جنگ‌ها می‌رفتند. مردم آن‌ها را به‌عنوان صحابه پیامبر می‌شناختند و همین ظاهر باعث می‌شد که مردم فریب بخورند و تصور کنند این افراد از جایگاه پیامبر بهره‌مندند، در حالی که واقعیت چیز دیگری بود.
ایمنا: با توجه به این شرایط، اهل بیت چگونه تصمیم گرفتند که قبر حضرت زهرا مخفی بماند؟
فاضل یگانه: اهل بیت راه‌های متعددی را برای حفظ حرمت و مخفی‌ماندن قبر حضرت زهرا انتخاب کردند. این راه‌ها شامل مخفی کردن مکان دفن، دفن پنهانی و برگزاری هیچ مراسم آشکاری بود. این اقدامات هم ادب و نارضایتی اهل بیت، به‌خصوص حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، از حکومت ظاهری را نشان می‌دهد و هم حکمت‌های تربیتی و هدایتگرانه دارد. حتی کسی که شیعه نباشد، اگر فقط همین مسئله را بررسی کند، می‌تواند بفهمد که دلیل مخفی ماندن قبر چیست و چه پیام بزرگی در پشت این اقدام نهفته است: جلوگیری از سوءاستفاده کسانی که خلافت را غصب کرده‌اند و حق جانشینی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را نادیده گرفته‌اند.
ایمنا: آیا این اقدام تنها جنبه تاریخی یا سیاسی داشته است یا تأثیر معنوی و تربیتی نیز داشته؟
فاضل یگانه: دقیقاً. مخفی بودن قبر، فرصتی برای ارتباط روحی عمیق‌تر با حضرت زهرا و سایر ائمه فراهم می‌کند. بسیاری از افراد ممکن است امکان رفتن به کربلا یا مدینه را نداشته باشند و دسترسی به اماکن مقدس برایشان محدود باشد. در چنین شرایطی، مخفی بودن قبر حضرت زهرا نوعی تسلی است و یادآوری می‌کند که می‌توانیم از هر جا و با هر شرایطی ارتباط معنوی خود را برقرار کنیم و زیارت کنیم. این موضوع باعث می‌شود که تمرکز بر رابطه روحی و اخلاقی با اهل بیت بیشتر شود تا صرفاً مکان فیزیکی آن‌ها.
ایمنا: جایگاه ویژه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در این تصمیم چه نقشی داشته است؟
فاضل یگانه: حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها حجت علی حجج الله هستند، یعنی حجتی بر دیگر حجت‌های خداوند. همین امر نشان‌دهنده عظمت و حرمت ویژه ایشان است و مخفی بودن قبرشان نیز بخشی از حفظ این احترام است. این اقدام همچنین مانع هجوم‌های احتمالی و سوءاستفاده‌های تاریخی شده و حرمت ایشان را محفوظ نگه داشته است.
این خود نشان‌دهنده عظمت و جایگاه خاص ایشان است و اینکه حتی اگر مکان قبر مشخص نباشد، ارتباط روحی ما با حضرت محدود نمی‌شود و امکان ارتباط در هر مکانی وجود دارد.
ایمنا: برخی افراد ممکن است سوال کنند که چرا حتی در دوران ائمه بعدی هم این قبر آشکار نشده است. حکمت این امر چیست؟
فاضل یگانه: برخی معتقدند هر چه قبر مخفی‌تر باشد، حرمت بیشتری پیدا می‌کند و وسعت ارتباط‌گیری معنوی وسیع‌تر می‌شود. مهم این است که مکان دفن حضرت، چه در خانه خودشان و چه در قبرستان بقیع بوده باشد، از شعاع دید خارج نشده است و مؤمنان می‌توانند از هر جا با حضرت ارتباط برقرار کنند. این امر نشان‌دهنده حکمت بلند اهل بیت در حفظ حرمت و تقویت ارتباط روحی با مؤمنان است.
ایمنا: جمع‌بندی اینکه، هدف از مخفی بودن قبر حضرت زهرا چیست و چه پیام بزرگی برای ما دارد؟
فاضل یگانه: مخفی بودن قبر حضرت زهرا هم نشان‌دهنده حکمت و عظمت ایشان است، هم فرصتی برای هر مؤمن فراهم می‌کند تا با هر شرایطی ارتباط معنوی خود را برقرار کند، و هم مانع سوءاستفاده و هجوم به حرمت ایشان شده است. این اقدام هم بعد تربیتی و هدایتگرانه دارد و هم بعد روحی و معنوی، تا هر مؤمن بتواند به‌صورت شخصی و عمیق با حضرت ارتباط برقرار کند و به‌نوعی تسلی و آرامش معنوی برای مؤمنان فراهم می‌کند.
