به گزارش خبرگزاری ایمنا، در سال‌های اخیر، با رشد سریع جمعیت، توسعه صنایع و افزایش مصرف انرژی، تأمین برق پایدار به یکی از چالش‌های اصلی کشور تبدیل شده است. در این میان، صنایع بزرگ به‌ویژه بخش معدن و صنایع معدنی، به‌عنوان مصرف‌کنندگان عمده انرژی، نقش کلیدی در تأمین برق ایفا می‌کنند. بر اساس گزارش‌ها، این صنایع با احداث نیروگاههای خودتأمین، تلاش کرده‌اند تا بخشی از نیاز انرژی خود را تأمین کنند و از فشار بر شبکه سراسری بکاهند.
با این حال، باوجود این اقدامات، با کمبود برق در برخی از ایام سال، روبه‌رو هستیم. دلایل این مشکل را می‌توان در افزایش مصرف برق، نبود توسعه متناسب زیرساخت‌های نیروگاهی و چالش‌های مرتبط با تأمین مالی جست‌وجو کرد. علاوه بر این، بدهی‌های بالای صنایع به صنعت برق و قیمت پایین فروش برق به این صنایع، انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاههای جدید را کاهش داده است.
در پاسخ به این چالش‌ها، دولت و وزارت نیرو با همکاری صنایع بزرگ، برنامه‌هایی را برای توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر، به‌ویژه نیروگاههای خورشیدی، در دست اجرا دارند. هدف از این برنامه‌ها، تأمین پایدار برق، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حفظ محیط‌زیست است. با توجه به پتانسیل بالای کشور در زمینه انرژی خورشیدی، این اقدامات می‌توانند به‌عنوان راهکارهای مؤثر در حل بحران برق کشور مطرح شوند.
در این راستا، صنایع بزرگ انرژی‌بر با احداث نیروگاههای خودتأمین، گام‌های مؤثری در جهت تأمین برق پایدار برداشته‌اند. این اقدامات، علاوه بر کاهش فشار بر شبکه برق کشور، موجب افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید در این صنایع شده است. با استمرار این روند و حمایت‌های لازم، می‌توان امیدوار بود که کشور به سمت تأمین پایدار برق و توسعه پایدار انرژی حرکت کند.
این روند نشان می‌دهد که با سرمایه‌گذاری هدفمند، استفاده از فناوری‌های نوین و هم‌افزایی میان صنایع بزرگ، وزارت نیرو و سیاست‌گذاران، می‌توان چالش‌های گذشته را به فرصت‌هایی برای توسعه پایدار و رشد اقتصادی تبدیل کرد. گفت‌وگوی پیش‌رو با مینا جعفری، کارشناس اقتصادی و عضو شورای مرکزی مجمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا به بررسی نقش معدن و صنایع معدنی در توسعه نیروگاههای برق، میزان تحقق قانون، چالش‌ها و چشم‌اندازهای امیدوارکننده پیش‌روی این بخش پرداخت و تصویری روشن و تحلیلی از آینده انرژی کشور ارائه مداد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایمنا: نقش معدن و صنایع معدنی در توسعه نیروگاههای برق کشور چگونه بوده و ظرفیت نامی نیروگاههای احداث‌شده تا پایان سال ۱۴۰۳ چه عددی است؟
جعفری: نقش معدن و صنایع معدنی در توسعه نیروگاههای تولید برق در کشور؛ ظرفیت نامی نیروگاههای احداث شده تا انتهای سال ۱۴۰۳، بررسی تحقق ماده (۴) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق، عملکرد نامطلوب محیط به موجب این قانون، توسط صنایع بزرگ توسط صنایع بزرگ غیرمعدنی احداث شده است. بر این اساس میزان تحقق قانون تا سال ۱۴۰۳ برای کل صنایع بزرگ، حدود ۳۷ درصد است.
به منظور رفع مسئله کمبود توان تولیدی برق، به ویژه در فصول گرم سال، قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق، با هدف رفع موانع و چالش‌های صنایع انرژی بر را به احداث ۹۰۰۰ مگاوات نیروگاه حرارتی با بهره وری حداقل ۵۵ درصد و ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۴ مکلف کرده است. معادن و صنایع معدنی نیز که بخش عمدهای از صنایع بزرگ و انرژی بر را تشکیل می‌دهد، مشمول این تکلیف قانونی قرار گرفته است. ظرفیت نامی نیروگاههای احداث شده تا انتهای سال ۱۴۰۳ به موجب این قانون، توسط صنایع بزرگ ۲,۵۵۶ مگاوات بوده که ۲,۳۶۶ مگاوات توسط صنایع بزرگ معدنی و مابقی توسط صنایع بزرگ غیرمعدنی احداث شده است. میزان تحقق قانون تا سال ۱۴۰۳ برای کل صنایع بزرگ، ۳۷ درصد بوده و پیش بینی می‌شود در صورت تأسیس نیروگاههای برنامه‌ریزی شده صنایع بزرگ، تا انتهای سال ،۱۴۰۴ میزان تحقق قانون به ۶۱ درصد برسد. لازم به ذکر است که راندمان مطلوب قانون (۵۵ درصد) با میانگین راندمان نیروگاههای جدیدالاحداث صنایع بزرگ کشور (۳۵/۶ درصد) فاصله زیادی دارد.
ایمنا: چرا با وجود اجرای این قانون همچنان با کمبود برق مواجهیم و چه تبعاتی برای صنایع داشته است؟
جعفری: در سال‌های اخیر افزایش میزان مصرف برق در کشور از طرفی و نبود توسعه متناسب زیرساخت‌های نیروگاهی از سوی دیگر، موجب کمبود برق در برخی از ایام سال به ویژه روزهای گرم تابستان شده است. به جهت مدیریت برق شبکه، برخی از واحدهای صنایع انرژی بر معدنی دچار خاموشی‌های مکرر در ایام اوج مصرف و تبعات فنی و اقتصادی ناشی از آن شده‌اند. صنایع انرژی بر معدنی شامل صنایع تولید و ساخت فولاد، آلومینیوم، مس و کانه های غیرفلزی از بزرگترین مشترکین برق صنعتی بوده و با احداث نیروگاههای خودتأمین با مجموع ظرفیت نامی ۲,۳۶۶ مگاوات نقش مهمی در تولید و مصرف انرژی برق کشور ایفا می‌کنند.
ایمنا: در ابتدا توضیح دهید بر اساس ماده (۴) قانون مانع‌زدایی، صنایع بزرگ به‌ویژه بخش معدن و صنایع معدنی چه تکالیفی در زمینه احداث نیروگاه دارند؟
جعفری: به منظور رفع مسئله کمبود توان تولیدی برق، به‌ویژه در فصول گرم سال، قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق با هدف رفع موانع و چالش‌های صنایع انرژی‌بر، این صنایع را مکلف کرده است که تا پایان سال ۱۴۰۴ معادل ۹۰۰۰ مگاوات نیروگاه حرارتی با بهره‌وری حداقل ۵۵ درصد و همچنین ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث کنند. معادن و صنایع معدنی نیز که بخش عمدهای از صنایع بزرگ و انرژی‌بر را تشکیل می‌دهند، مشمول همین تکلیف قانونی هستند.
ایمنا: وضعیت تحقق این تکلیف قانونی تاکنون چگونه بوده است؟
جعفری: ظرفیت نامی نیروگاههای احداث‌شده تا انتهای سال ۱۴۰۳ توسط صنایع بزرگ حدود ۲۵۵۶ مگاوات است که از این میزان، ۲۳۶۶ مگاوات توسط صنایع بزرگ معدنی و مابقی توسط صنایع غیرمعدنی احداث شده است. بنابراین، میزان تحقق این قانون تا سال ۱۴۰۳ برای کل صنایع بزرگ حدود ۳۷ درصد است. پیش‌بینی می‌شود در صورت تأسیس نیروگاههای برنامه‌ریزی‌شده صنایع بزرگ، تا انتهای سال ۱۴۰۴ این میزان به حدود ۶۱ درصد برسد. البته باید توجه داشت که راندمان مطلوب موردنظر قانون یعنی ۵۵ درصد با میانگین راندمان نیروگاههای جدیدالاحداث صنایع بزرگ کشور که حدود ۳۵/۶ درصد است، فاصله زیادی دارد.
ایمنا: با وجود این اقدامات، چرا همچنان کشور در تابستان‌ها با کمبود برق روبه‌رو می‌شود و صنایع آسیب می‌بینند؟
جعفری: در سال‌های اخیر افزایش میزان مصرف برق در کشور از یک‌سو و نبود توسعه متناسب زیرساخت‌های نیروگاهی از سوی دیگر، موجب کمبود برق در برخی ایام سال به‌ویژه روزهای گرم تابستان شده است. به همین دلیل و برای مدیریت برق شبکه، برخی واحدهای صنایع انرژی‌بر معدنی با خاموشی‌های مکرر روبه‌رو شدند و تبعات فنی و اقتصادی ناشی از آن را تحمل کردند.
ایمنا: خاموشی‌های مکرر چه اثری بر صنایع انرژی‌بر معدنی داشته است؟
جعفری: صنایع انرژی‌بر معدنی شامل فولاد، آلومینیوم، مس و کانه‌های غیرفلزی از بزرگترین مشترکان برق صنعتی در کشور هستند. این صنایع به دلیل خاموشی‌های مکرر در زمان اوج مصرف با مشکلات جدی فنی و اقتصادی روبه‌رو شده‌اند. کاهش تولید، افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات، از دست دادن بخشی از بازار داخلی و صادراتی و ایجاد ناپایداری در برنامه‌ریزی تولید از جمله پیامدهای این خاموشی‌ها بوده است.
ایمنا: آیا صنایع معدنی برای رفع این مشکل اقدامی انجام داده‌اند؟
جعفری: بله. این صنایع با احداث نیروگاههای خودتأمین تلاش کرده‌اند بخشی از نیاز انرژی خود را پوشش دهند. تاکنون نیروگاههای خودتأمین با مجموع ظرفیت نامی ۲۳۶۶ مگاوات توسط صنایع معدنی به بهره‌برداری رسیده است. این اقدام توانسته نقش مهمی در کاهش فشار بر شبکه برق کشور و نیز تداوم فعالیت تولیدی این صنایع ایفا کند، اما همچنان فاصله زیادی با تکلیف قانونی و نیاز واقعی وجود دارد.
ایمنا: به نظر شما چرا با وجود این اقدامات، هنوز چالش جدی در زمینه توسعه نیروگاه‌ها وجود دارد؟
جعفری: دلیل اصلی این مسئله، نیاز به سرمایه‌گذاری بسیار بالا در احداث نیروگاه‌ها، زمان‌بر بودن فرایند ساخت و همچنین چالش‌های مرتبط با تأمین مالی است. علاوه بر آن، قوانین و مقررات مربوط به خرید تضمینی برق و نحوه بازگشت سرمایه هنوز به گونه‌ای نیست که سرمایه‌گذاران را به صورت کامل تشویق کند.
