به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، موفقیت شهرهای آینده‌نگر تنها در بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و طراحی‌های زیبا خلاصه نمی‌شود، بلکه در مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، اجتماعی و مدیریتی ریشه دارد که به شهرها امکان می‌دهد در برابر آینده نامعلوم، تاب‌آور و منعطف باقی بمانند. شهرهای آینده‌نگر به‌جای تکیه بر یک مسیر قطعی، مجموعه‌ای از سناریوهای محتمل را بررسی می‌کنند و از طریق گفت‌وگو با ساکنان، سیاست‌هایی را طراحی می‌کنند که در برابر تغییرات ناگهانی مقاوم باشند. این رویکرد، حس تعلق اجتماعی را تقویت می‌کند و تصمیم‌گیری‌ها را با واقعیت‌های محلی هم‌راستا می‌سازد.
توسعه زیرساخت‌های هوشمند و تطبیق‌پذیر از عوامل موفقیت طراحی شهرهای آینده‌نگر است. ساختمان‌های سبز، سیستم‌های حمل‌ونقل داده‌محور، انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع مبتنی بر داده، به شهرها امکان می‌دهند تا با بهره‌وری بالا و کمترین اتلاف، نیازهای روزافزون جمعیت شهری را پاسخ دهند. این زیرساخت‌ها نه‌تنها کارآمد هستند، بلکه قابلیت ارتقا و تغییر در رویارویی با فناوری‌های آینده را نیز دارند.
بازآفرینی شهری با رویکرد «محیط‌زیست، اجتماع، حاکمیت (ESG)» نقش مهمی در موفقیت شهرها دارد. شهرهای آینده‌نگر به‌جای تمرکز صرف بر توسعه اقتصادی، به‌دنبال ایجاد تعادل میان منافع زیست‌محیطی، عدالت اجتماعی و شفافیت مدیریتی هستند. این رویکرد، توسعه را از یک فرایند فیزیکی به یک فرایند انسانی و اخلاق‌محور تبدیل می‌کند. در شهرهای آینده‌نگر، سیاست‌ها و مقررات به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که بتوانند با ظهور فناوری‌های جدید، تغییرات اقلیمی یا تحولات اجتماعی سازگار شوند. این انعطاف‌پذیری، از بروز بحران‌های مدیریتی جلوگیری می‌کند و امکان اصلاح مسیر را فراهم می‌آورد.
سنگاپور؛ آینده‌نگری در خدمت محیط‌زیست و رفاه شهری
سنگاپور به‌عنوان یکی از پیشگامان جهانی در برنامه‌ریزی شهری آینده‌نگر، توانسته است با ترکیب سیاست‌گذاری هوشمند، فناوری‌های نوین و طراحی دوستدار محیط زیست، زیرساخت‌هایی پایدار و انعطاف‌پذیر ایجاد کند. گواهی «نشان سبز» برای ساختمان‌های سبز، یکی از ابزارهای کلیدی این شهر برای ارتقای بهره‌وری انرژی و کاهش ردپای کربن است.
گواهی نشان سبز سنگاپور یک نظام ارزیابی جامع برای سنجش عملکرد زیست‌محیطی ساختمان‌هاست که توسط اداره ساختمان و ساخت‌وساز سنگاپور اجرا می‌شود و نقش کلیدی در تحقق اهداف پایداری شهری ایفا می‌کند. این نظام، چهارچوبی جامع برای سنجش مصرف انرژی، بهره‌وری منابع، کیفیت محیط داخلی، نوآوری در طراحی و تأثیرات زیست‌محیطی فراهم می‌آورد. ساختمان‌هایی که موفق به دریافت این گواهی می‌شوند، در بازار املاک از تمایز معناداری برخوردار خواهند شد. این گواهی به ارتقای ارزش بازفروش ساختمان کمک می‌کند و با کاهش هزینه‌های انرژی و افزایش کیفیت زندگی ساکنان، مزایای اقتصادی و اجتماعی ملموسی به همراه دارد.
در کنار این گواهی، سنگاپور به‌طور گسترده از انرژی‌های تجدیدپذیر بهره می‌برد. پنل‌های خورشیدی، سیستم‌های تهویه هوشمند و طراحی‌های بیوفیلیک در فضای شهری، نشان‌دهنده تعهد این کشور به آینده‌ای کم‌کربن و سالم‌تر هستند. این اقدامات نه‌تنها زیست‌محیطی هستند، بلکه رفاه اجتماعی را نیز ارتقا می‌دهند.
طراحی شهری در سنگاپور بر پایه تلفیق طبیعت با معماری بنا شده است. پارک‌های عمودی، باغ‌های معلق و فضاهای سبز در دل برج‌های تجاری، حس آرامش و ارتباط با طبیعت را برای شهروندان فراهم می‌کنند. این رویکرد، سلامت روانی و اجتماعی را نیز تقویت کرده است. برای مثال، برج «کپیتا اسپرینگ» در قلب منطقه تجاری مرکزی سنگاپور، به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های طراحی بیوفیلیک شهری معرفی شده است. این آسمان‌خراش ۲۸۰ متری، با ترکیب معماری مدرن و طبیعت زنده، فضای کاری و زندگی را به‌گونه‌ای طراحی کرده است که تعامل انسان با محیط طبیعی را تقویت کند.
برج کپیتا اسپرینگ دارای باغ‌های عمودی، تراس‌های سبز در ارتفاعات مختلف و یک پارک عمومی در طبقات میانی است که برای عموم قابل دسترسی است. این فضاها به تهویه طبیعی و کاهش دمای ساختمان کمک می‌کنند و سلامت روانی و اجتماعی کاربران را ارتقا می‌دهند. این باغ آسمانی از سیستم‌های تهویه هوشمند، نور طبیعی و مصالح پایدار بهره می‌برد که مصرف انرژی را به حداقل رسانده‌اند.
نقش دولت در هدایت این مسیر بسیار پررنگ است. سیاست‌های تشویقی، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و آموزش عمومی درباره پایداری، سنگاپور را به الگویی موفق در منطقه تبدیل کرده‌اند. آینده‌نگری در این شهر نه‌تنها در زیرساخت، بلکه در فرهنگ عمومی نهادینه شده است و نشان می‌دهد که چگونه تفکر بلندمدت می‌تواند به نتایج ملموس و پایدار منجر شود.
سئول؛ مشارکت اجتماعی در قلب آینده‌سازی شهری
سئول، پایتخت کره جنوبی، با تلفیق فناوری پیشرفته و مشارکت اجتماعی، به یکی از موفق‌ترین شهرهای آینده‌نگر آسیا تبدیل شده است. برنامه‌ریزی شهری در این شهر بر پایه تحلیل سناریوهای مختلف و گفت‌وگو با شهروندان انجام می‌شود تا سیاست‌ها با نیازهای واقعی جامعه هم‌راستا باشند. سئول از طریق برنامه‌هایی همچون «طرح جامع سئول ۲۰۴۰» و «برنامه مشارکتی سئول ۲۰۳۰» توانسته است مشارکت شهروندان را به‌صورت ساختاری در فرایند برنامه‌ریزی شهری وارد کند. این برنامه‌ها شامل جلسات عمومی، پلتفرم‌های دیجیتال و گروه‌های مشورتی هستند که در طراحی آینده شهر نقش مستقیم دارند.
برنامه مشارکتی سئول ۲۰۳۰ یکی از نخستین نمونه‌های برنامه‌ریزی شهری مبتنی بر آینده‌نگری در کره جنوبی بود که با هدف ایجاد حکمرانی باز و بازتاب‌دهنده نیازهای واقعی جامعه طراحی شد. در این برنامه، شهروندان از طریق جلسات محله‌ای، نظرسنجی‌های آنلاین و کارگاه‌های سناریوسازی در فرایند تصمیم‌گیری مشارکت دارند. این مدل به‌جای برنامه‌ریزی از بالا به پایین، بر تعامل افقی میان دولت و مردم تأکید دارد. پس از آن، طرح جامع سئول ۲۰۴۰ به‌عنوان چهارچوب بلندمدت توسعه شهری معرفی شده است. این طرح با شعار «سئول شاد برای من، سئول جهانی برای همه» تلاش دارد تا ساختار فضایی شهر را با تحولات دیجیتال، تغییرات اقلیمی و نیازهای اجتماعی آینده تطبیق دهد. در این مسیر، بیش از ۶۰ فضای آبی شهری به‌عنوان محورهای توسعه انتخاب شده‌اند و شهروندان در طراحی آنها مشارکت مستقیم دارند.
یکی از نوآوری‌های این برنامه، حذف محدودیت‌های سنتی همچون ارتفاع ۳۵ طبقه و جایگزینی آن با «برنامه‌ریزی فراتر از منطقه‌بندی» است. این تغییرات نه‌تنها به توسعه انعطاف‌پذیر کمک می‌کنند، بلکه به شهروندان امکان می‌دهند تا در طراحی فضاهای شهری، از منظر فرهنگی، زیست‌محیطی و اقتصادی مشارکت کنند. با لغو محدودیت ارتفاعی ۳۵ طبقه برای ساختمان‌های مسکونی، توسعه‌دهندگان می‌توانند با انعطاف بیشتر، پروژه‌هایی متناسب با زمینه محلی و نیازهای آینده طراحی کنند.
تمرکز مدل جدید بر «کارکرد ترکیبی»، «انعطاف در استفاده» و «پاسخ‌گویی به زمینه» است و به‌جای تحمیل محدودیت‌های سخت‌گیرانه، چهارچوبی فراهم می‌شود که در آن پروژه‌ها بر اساس کیفیت طراحی، تأثیرات زیست‌محیطی و مشارکت اجتماعی ارزیابی می‌شوند. در فرایند طراحی پروژه‌های شهری، ساکنان می‌توانند از منظر فرهنگی، زیست‌محیطی و اقتصادی نظرات خود را ارائه دهند. برای مثال، در طراحی فضاهای عمومی، اولویت‌های محله‌ای همچون حفظ درختان کهنسال، ایجاد فضاهای فرهنگی یا تأمین مسکن مقرون‌به‌صرفه می‌تواند به‌طور مستقیم در طراحی نهایی لحاظ شود. آینده‌نگری در شهرسازی تنها به پیش‌بینی روندها محدود نمی‌شود، بلکه مستلزم بازنگری در ابزارهای قانونی و برنامه‌ریزی است تا شهرها بتوانند در برابر آینده‌های نامعلوم، تاب‌آور، انسانی و خلاق باقی بمانند.
سئول همچنین از فناوری برای تسهیل مشارکت استفاده می‌کند. پلتفرم‌های دیجیتال شهری همچون «میدان داده‌های باز سئول» و «درگاه مشارکت شهروندی سئول» به شهروندان امکان می‌دهند تا داده‌های شهری را مشاهده، تحلیل و پیشنهادهای خود را ثبت کنند. این ابزارها شفافیت را در خدمات دولتی افزایش داده و اعتماد عمومی به سیاست‌گذاری شهری را تقویت کرده‌اند. پورتال آنلاین «دموکراسی سئول» یکی از ابزارهای کلیدی است که امکان می‌دهد شهروندان پیشنهادهای خود را درباره سیاست‌های شهری مطرح کنند، درباره آنها بحث کنند و حتی با رأی مستقیم در تصمیم‌ها تأثیر بگذارند. این سامانه نوعی دموکراسی دیجیتال ایجاد کرده است که شهروندان را در نقش هم‌تصمیم‌گیران شهری قرار می‌دهد. ارتباط میان داده و مردم، یکی از ویژگی‌های متمایز سئول در تبدیل شهروندان به تحلیل‌گران و همکاران دولت محلی است. سئول نشان داده است که مشارکت اجتماعی در برنامه‌ریزی شهری آینده‌نگر نه‌تنها ممکن، بلکه ضروری است.
شبکه گسترده دوچرخه‌سواری، حمل‌ونقل عمومی الکتریکی و استانداردهای انرژی تجدیدپذیر در ساختمان‌ها، از جمله اقدامات کلیدی سئول برای کاهش آلودگی و ارتقای کیفیت زندگی هستند. این زیرساخت‌ها سبک زندگی سالم‌تری را برای شهروندان فراهم کرده‌اند. افزون بر این، سئول در زمینه کیفیت هوا نیز اقدامات چشمگیری انجام داده است. نصب سنسورهای هوشمند، پایش لحظه‌ای آلاینده‌ها و اجرای برنامه‌های آموزشی برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، بخشی از این تلاش‌هاست که با هدف افزایش تاب‌آوری شهری در برابر بحران‌های زیست‌محیطی طراحی شده‌اند.
فناوری در سئول نقش محوری دارد. از اپلیکیشن‌های شهری گرفته تا سیستم‌های مدیریت هوشمند ترافیک، همه در خدمت بهبود کیفیت زندگی و افزایش بهره‌وری قرار دارند. این شهر توانسته است با استفاده از داده‌های بزرگ، تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تری در حوزه شهری انجام دهد. یکی از نمونه‌های برجسته، سیستم مدیریت هوشمند ترافیک این شهر است که با استفاده از حسگرهای لحظه‌ای، دوربین‌های نظارتی و الگوریتم‌های یادگیری ماشین، جریان ترافیک را به‌صورت پویا تنظیم می‌کند. این سیستم‌ها از بروز گره‌های ترافیکی جلوگیری می‌کنند و با کاهش زمان سفر و مصرف سوخت، به بهبود کیفیت هوا و رفاه عمومی کمک می‌کنند. اپلیکیشن‌های شهری همچون «حمل‌ونقل هوشمند سئول» به شهروندان امکان می‌دهند تا مسیرهای بهینه را انتخاب کنند، وضعیت حمل‌ونقل عمومی را در لحظه بررسی کنند و در برنامه‌ریزی سفرهای روزانه مشارکت داشته باشند.
در سطح کلان‌تر، سئول از داده‌های بزرگ برای تحلیل رفتارهای شهری، پیش‌بینی نیازهای آینده و طراحی سیاست‌های تطبیق‌پذیر استفاده می‌کند. پلتفرم‌هایی همچون «میدان داده‌های باز سئول» و «درگاه مشارکت شهروندی سئول» به شهروندان، پژوهشگران و مدیران شهری امکان می‌دهند تا به داده‌های شهری دسترسی داشته باشند، آنها را تحلیل کنند و پیشنهادهای مبتنی بر شواهد ارائه دهند. این شفافیت داده‌ای نه‌تنها اعتماد عمومی را افزایش داده، بلکه زمینه‌ساز نوآوری‌های اجتماعی و بر پایه فناوری در حوزه‌های مختلف همچون انرژی، مسکن، سلامت و آموزش شده است. سئول با این رویکرد توانسته است فناوری را از یک ابزار اجرایی به یک ستون اصلی حکمرانی شهری تبدیل کند.
توکیو؛ تاب‌آوری در برابر بحران‌ها با طراحی هوشمند
توکیو، پایتخت ژاپن، با رویکردی مبتنی بر تاب‌آوری و خنک‌سازی شهری، به یکی از نمونه‌های برجسته شهرهای آینده‌نگر تبدیل شده است. این شهر با استانداردهای سخت‌گیرانه در ساخت‌وساز، توانسته است در برابر زلزله‌ها، گرمایش جهانی و تراکم جمعیت مقاومت کند.
سرمایه‌گذاری در کریدورهای سبز شهری یکی از اقدامات کلیدی توکیو است. فضاهای سبز نه‌تنها به کاهش دمای شهر کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در جذب کربن، مقابله با اثرات گرمایش جهانی، کاهش آلودگی هوا و ارتقای سلامت روانی شهروندان دارند. کریدورهای سبز شامل مجموعه‌ای از پارک‌ها، درختان خیابانی، بام‌های سبز، باغ‌های عمومی و مسیرهای آبی هستند که به‌صورت پیوسته در سراسر شهر گسترش پیدا کرده‌اند و نقش حیاتی در خنک‌سازی طبیعی شهر ایفا می‌کنند. طراحی این فضاها به‌گونه‌ای انجام می‌شود که جریان باد را تسهیل کنند، تابش مستقیم خورشید را کاهش دهند و تبخیر سطحی را افزایش دهند. این عوامل در کنار هم دمای محیط را به‌طور طبیعی پایین می‌آورند و به کاهش اثر «جزیره گرمایی شهری» کمک می‌کنند تا کیفیت زندگی شهروندان ارتقا پیدا کند.
کریدورهای سبز توکیو علاوه‌بر مزایای اقلیمی، نقش مهمی در ارتقای سلامت روانی و اجتماعی ایفا می‌کنند. این فضاها به‌عنوان مکان‌هایی برای پیاده‌روی، ورزش، تعامل اجتماعی و کشاورزی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعضی از این مناطق دارای چشمه‌های طبیعی، باغ‌های خوراکی و مسیرهای آموزشی هستند که شهروندان را به تعامل با طبیعت و یادگیری درباره محیط‌زیست ترغیب می‌کنند. از منظر برنامه‌ریزی شهری، این کریدورها به‌عنوان زیرساختی حیاتی، هم‌ارز با شبکه حمل‌ونقل یا سیستم‌های آب و برق در نظر گرفته می‌شوند و جایگاه ویژه‌ای در طرح‌های آینده‌نگرانه توکیو دارند.
توکیو همچنین در زمینه مدیریت بحران پیشگام است. سیستم‌های هشدار سریع، پناهگاه‌های مقاوم و آموزش‌های عمومی برای مقابله با بلایای طبیعی، بخشی از برنامه‌ریزی آینده‌نگر این شهر هستند. سیستم هشدار سریع زلزله این شهر با اتصال به شبکه لرزه‌نگاری ملی ژاپن، در عرض چند ثانیه پس از وقوع زمین‌لرزه، پیام‌های هشدار را از طریق تلویزیون، تلفن همراه و بلندگوهای شهری منتشر می‌کند. ساختمان‌های عمومی و مسکونی بر اساس استانداردهای مقاوم‌سازی لرزه‌ای طراحی شده‌اند و بسیاری از آنها مجهز به سیستم‌های جذب انرژی لرزه‌ای هستند.
پناهگاه‌های چندمنظوره در سطح شهر تعبیه شده‌اند که در مواقع بحران، به‌عنوان مراکز امدادرسانی، اسکان اضطراری و توزیع منابع عمل می‌کنند. آموزش‌های عمومی نیز به‌صورت منظم در مدارس، مراکز محلی و از طریق اپلیکیشن‌های شهری ارائه می‌شود تا شهروندان با نحوه واکنش سریع، تخلیه ایمن و کمک‌های اولیه آشنا باشند. این مجموعه اقدامات، توکیو را به یکی از تاب‌آورترین شهرهای جهان در برابر بلایای طبیعی تبدیل کرده است.
توکیو با گذار از مدل‌های سنتی بالا به پایین، به‌سوی حکمرانی ترکیبی حرکت کرده است که در آن مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌های شهری به‌صورت ساختاری و مستمر نهادینه شده است. این مشارکت به‌ویژه در مدیریت فضاهای سبز شهری و پروژه‌های محله‌محور نمود پیدا کرده است. یکی از نمونه‌های برجسته، برنامه‌های مشارکتی در نواحی مرکزی همچون منطقه توشیما است که بازآفرینی پارک‌های محلی با همکاری مستقیم ساکنان انجام شده است. در این پروژه‌ها، شهروندان نه‌تنها در طراحی فضاهای عمومی مشارکت دارند، بلکه در نگهداری، برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و حتی تخصیص بودجه نیز نقش ایفا می‌کنند. این مدل که به‌عنوان «مدیریت مشارکتی پارک‌ها» شناخته می‌شود، موجب شده است فضاهای شهری کارآمدتر، انسانی‌تر و متناسب با نیازهای واقعی جامعه باشند.
توکیو در حال گذار به «حکمرانی ترکیبی» در مدیریت فضاهای سبز است که شامل همکاری میان دولت، بخش خصوصی، سازمان‌های غیرانتفاعی و شهروندان می‌شود. این رویکرد در پلتفرم‌هایی همچون «استوری‌مپس» و برنامه‌های دانشگاهی نیز مستندسازی شده است. پژوهشگران نشان داده‌اند چگونه مشارکت شهروندی می‌تواند به پایداری و فراگیری بیشتر در طراحی شهری منجر شود. در این چهارچوب، شهروندان به‌عنوان «نگهبانان شهری» شناخته می‌شوند که در حفظ و ارتقای کیفیت محیط‌زیست شهری نقش فعال دارند. این برنامه‌ها نه‌تنها حس تعلق اجتماعی را تقویت کرده‌اند، بلکه اعتماد عمومی به نهادهای شهری را نیز افزایش داده‌اند. توکیو ثابت کرده است که آینده‌نگری در شهرسازی، تنها به فناوری وابسته نیست، بلکه به طراحی هوشمند، آموزش عمومی و ساختارهای اجتماعی نیاز دارد.
