تهدیدات اسرائیل و چالشهای ترکیه: پایان دوران سیاست «مشکل صفر»؟
گسترش درگیریهای اسرائیل و نفوذ آن به مرزهای ترکیه، آنکارا را با تهدید جدی امنیت ملی روبهرو کرده و رئیسجمهور اردوغان را وادار به بازبینی روابط با ایران و عربستان کرده است؛ سیاستی که نشان میدهد «مشکل صفر» دیگر کارساز نیست.
به گزارش ایلنا به نقل از النشره، ترکیه دیگر نمیتواند خود را قدرتی منطقهای بداند که از پیامدهای تحولات ژئوپلیتیکی خاورمیانه در امان است. گسترش دامنه درگیریهای اسرائیل و انتقال آن از سطحی امنیتی به تقابلی آشکار و فرامرزی، اکنون بهطور مستقیم امنیت ملی ترکیه را تحت تأثیر قرار داده است؛ بهویژه آنکه حضور اسرائیل در سوریه، این تهدید را به مرزهای آنکارا نزدیکتر کرده است.
در چنین شرایطی، تحولات شتابنده منطقه، ترکیه را با خطر کاهش جایگاه منطقهای و تهدید جدی امنیت ملی روبهرو کرده است. همین مسئله موجب شده آنکارا بیش از گذشته به سمت تقویت روابط با بازیگران محوری مانند ایران و عربستان سعودی حرکت کند. سفر پیشِروی رجب طیب اردوغان به تهران نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی است؛ تلاشی برای بازسازی موازنه بازدارندگی در منطقه، پس از آنکه سیاست موسوم به «مشکل صفر» نهتنها به کاهش تنشها نینجامید، بلکه خلأیی راهبردی ایجاد کرد که اسرائیل با حمایت غرب و همکاری با رقبای سنتی ترکیه آن را پر کرد.
امضای توافقهای راهبردی میان اسرائیل و کشورهایی چون یونان و قبرس و تبدیل شرق مدیترانه به صحنهای نظامی و اقتصادی علیه منافع ترکیه، نشان داد که ادامه سکوت و انفعال میتواند هزینههای سنگینی برای آنکارا داشته باشد. در چنین فضایی، اسرائیل بدون ورود به تقابل نظامی مستقیم با ترکیه، این کشور را از مسیرهای مختلف تحت فشار قرار داده است؛ از حوزه انرژی و کشتیرانی گرفته تا ائتلافهای منطقهای و حمایت از مسئله کردها. از نگاه آنکارا، تشکیل یک دولت کردی میتواند به معنای حضور مستقیم اسرائیل در مرزهای جنوبی ترکیه باشد.
این تحولات، ترکیه را مجبور کرده است تا روابط و ائتلافهای خود در منطقه را دوباره بررسی کند. برای نمونه، آنکارا نمیتواند همزمان به نزدیکی با ایران فکر کند و هم حمایت بیقیدوشرط از جمهوری آذربایجان را ادامه دهد، چرا که این کشور بخشی از ائتلافهایی است که علیه ایران فعالیت میکنند. علاوه بر این، پرونده سوریه که سالها با رویکردی صرفاً امنیتی مدیریت میشد، امروز به یکی از محورهای اصلی هرگونه توافق و تفاهم منطقهای تبدیل شده است و نقش کلیدی در سیاست خارجی ترکیه دارد.
در این چارچوب، موضوعاتی مانند استقرار دوباره سامانههای راداری در سوریه مطرح شده است؛ اقدامی که به ترکیه و ایران اجازه میدهد حملات اسرائیل را زودتر شناسایی کنند، بهویژه پس از اینکه تلآویو رادارهایی را که قبلا در سوریه نصب شده بودند، منهدم کرده است. ایران همچنین از ترکیه میخواهد مانع تبدیل سوریه به مسیر امن برای پروازها و حملات اسرائیلی شود. نگرانی مشابهی نسبت به عراق نیز وجود دارد، جایی که حریم هوایی این کشور به یک کانال اطلاعاتی مهم برای اسرائیل تبدیل شده است.
در کنار همه این مسائل، ترکیه با مشکلات اقتصادی جدی نیز روبهروست. فشار بر ارزش لیر، وابستگی به سرمایهگذاریهای مشروط غرب و نفوذ اسرائیل در مراکز تصمیمگیری اقتصادی و سیاسی غرب، موقعیت آنکارا را پیچیدهتر کرده است. با این حال، تداوم سیاست آرامسازی، تضمینی برای حفظ امنیت ترکیه نخواهد بود؛ بهویژه در شرایطی که منطقه بر اساس منافع اسرائیل در حال بازطراحی است و خطر تغییر مرزها و تضعیف قدرتهای منطقهای وجود دارد.
اگرچه روابط با ایران ـ همانند روابط با عربستان ـ همواره پیچیده بوده است، اما در شرایط کنونی به ضرورتی راهبردی تبدیل شده؛ چرا که این بازیگران به این جمعبندی رسیدهاند که اسرائیل بهدنبال ایجاد توازن نیست، بلکه بهدنبال برتری مطلق است. در نهایت، پرسش اصلی پیشِروی ترکیه دیگر کنار گذاشتن رسمی شعار «مشکل صفر» نیست، بلکه این است که آیا آنکارا آمادگی پرداخت هزینه عبور از این سیاست را دارد یا نه؛ چرا که تداوم تردید، میتواند امنیت ملی این کشور را بیش از پیش در معرض مخاطره قرار دهد.
