سید علی‌اکبر ابوترابی؛ زیستی مجاهدانه از نجف تا اردوگاه‌های بعثی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، زندگی حجت الاسلام حاج سید علی اکبر ابوترابی فرد، که بعد‌ها همه او را به «سید آزادگان» می‌شناختند، از همان ابتدا با تصمیمات محوری و تغییر مسیر‌های غیرمنتظره همراه بود. او پس از کسب مدرک دیپلم، با وجود علاقه به خلبانی و قبولی در این رشته، از نیروی هوایی انصراف داده و پیش از مهاجرت به آلمان با توصیه‌ای از سوی پدرش، آیت‌الله سید محمدحسن ابوترابی‌فرد، مسیر متفاوتی را انتخاب کرده و از تحصیل در دانشگاه‌های اروپایی گذشته و راهی مشهد شد.

در این شهر، او زیر نظر آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی خراسانی، از اساتید برجسته حوزه، با فضای طلبگی و علوم دینی آشنا شد. این آشنایی اولیه به سرعت به پوشیدن لباس روحانیت و ورود رسمی او به کسوت طلبگی انجامید؛ تصمیمی که مسیر زندگی او را به کلی دگرگون ساخت.

مهاجرت ابوترابی از مشهد به قم برای ادامه تحصیل، همزمان با دوره‌ای حساس در تاریخ سیاسی ایران بود. این جابه‌جایی او را به قلب تحولات مبارزاتی امام خمینی (ره) علیه رژیم پهلوی کشاند. ابوترابی در قم، به طور مستقیم شاهد وقایع کلیدی آن دوران شد؛ از جمله حمله نیرو‌های حکومتی شاه به مدرسه فیضیه در فروردین ۱۳۴۲ و قیام ۱۵ خرداد همان سال که با سرکوب خشونت‌بار همراه بود.

مشاهدات او از این رویدادها، به ویژه روایتش از حضور امام خمینی در میان معترضان و رویارویی ایشان با نیرو‌های مسلح، تصویری عینی و دست اول از لحظات پرتنشی ارائه می‌دهد که در آن، امام خمینی نقش رهبری محوری را در شکل‌گیری حرکت‌های انقلابی ایفا می‌کرد. این تجربیات مستقیم، در شکل‌گیری نگرش و هویت مبارزاتی ابوترابی بسیار تأثیرگذار بود و زمینه را برای نقش‌های بعدی او در تاریخ انقلاب و دفاع مقدس فراهم آورد.

نجف و شاگردی امام

پس از تبعید امام خمینی (ره) از ایران به ترکیه و سپس به عراق، سید علی‌اکبر ابوترابی نیز به منظور ادامه تحصیلات حوزوی، راهی نجف اشرف شد. در حوزه علمیه نجف، او در محضر علمای برجسته‌ای همچون آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله غروی حضور یافت و از دانش آنها بهره‌مند شد. همچنین، شرکت در دروس خارج فقه و اصول امام خمینی، فرصتی مغتنم برای او فراهم آورد تا از نزدیک با دیدگاه‌های فقهی و سیاسی رهبر انقلاب آشنا شود.

این دوره از زندگی ابوترابی با شکل‌گیری ارتباطات نزدیک با بیت امام خمینی و به ویژه شهید حاج مصطفی خمینی، گره خورد. این تعاملات، او را به یکی از چهره‌های فعال در میان طلاب ایرانی مقیم نجف تبدیل کرد و جایگاه ویژه‌ای در میان جمع مبارزان حوزوی برای او رقم زد.

در این دوران بود که در مرز خسروی هنگام بازگشت به ایران، بخاطر حمل بیش از هزار برگ اعلامیه و پیام از سوی امام خمینی (ره) که قصد داشت آنها را در داخل کشور توزیع کند، دستگیر شد؛ و برای اولین بار محکوم به شش ماه حبس در زندان قصر شد.

از همکاری با اندرزگو تا شبکه‌سازی انقلابی

آشنایی و همکاری نزدیک حجت الاسلام ابوترابی با شهید سید علی اندرزگو، فصل تازه‌ای در فعالیت‌های سیاسی او گشود. در این دوره، ابوترابی نقش مهمی به عنوان رابط، پشتیبان مالی و تدارکاتی در فعالیت‌های مبارزاتی اندرزگو ایفا کرد. این همکاری شامل سفر‌های متعدد به نقاط مختلف، جابه‌جایی و انتقال تسلیحات و تجهیزات مورد نیاز گروه‌های چریکی و برقراری ارتباط با دیگر فعالان انقلابی بود.

در سال ۱۳۵۶، ابوترابی به همراه خانواده‌اش، دیداری با آیت‌الله خامنه‌ای داشت که در آن زمان به ایرانشهر تبعید شده بود. این دیدار، شروع ارتباط مستمر و فعال ابوترابی با چهره‌های کلیدی و تبعیدشده انقلاب بود. این دیدارها، علاوه بر تقویت روحیه مبارزان، امکان هماهنگی و تبادل نظر میان رهبران جریان‌های مختلف انقلابی را فراهم می‌آورد.

با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، سید علی ابوترابی مسئولیت‌های متعددی برعهده گرفت:

• کمیته استقبال از امام خمینی (ره)

• حفاظت از کاخ سعدآباد

• فرماندهی کمیته انقلاب قزوین

• فعالیت در کمیته امداد امام خمینی (ره)

• ریاست شورای شهر قزوین، ابوترابی در انتخابات شورای شهر قزوین، با کسب بیشترین آراء مردمی، به عنوان رئیس این شورا انتخاب شد. با این حال، به دلیل بروز اختلافات داخلی در شورا، پس از مدتی از سمت خود استعفا داد تا از درگیر شدن در مناقشات سیاسی دور بماند.

حضور در جبهه؛ چریک تا اسیر

با آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، سید علی ابوترابی، به ستاد جنگ‌های نامنظم به فرماندهی شهید مصطفی چمران پیوست. او با گذراندن آموزش‌های رزمی تخصصی، فرماندهی یک گروه چریکی را بر عهده گرفت و در خط مقدم جبهه، شجاعتی مثال‌زدنی از خود نشان داد.

نقش‌آفرینی ابوترابی و گروهش در عملیات آزادسازی مناطق استراتژیک و مهمی، چون دب حردان، سوسنگرد و تپه‌های الله‌اکبر، برگ زرینی در تاریخ دفاع مقدس است. در جریان یکی از این عملیات‌ها، گروه او مأموریت حساس “طعمه” شدن را پذیرفت تا دشمن را به سوی خود بکشاند و راه را برای عملیات اصلی باز کند. این اقدام شجاعانه، منجر به شهادت بسیاری از اعضای گروه شد، اما در نهایت به آزادسازی مناطق مورد نظر کمک کرد.

در جریان همان درگیری حاج سید علی اکبر ابوترابی به اسارت نیرو‌های دشمن درآمد. خبر اسارت او، در ابتدا به اشتباه به عنوان شهادتش مخابره شد و موجی از تأثر و اندوه را در میان مردم و مسئولان برانگیخت؛ به طوری که مجالس یادبود متعددی نیز برای او برگزار گردید.

اسارت، قله اثرگذاری

دوران ده ساله اسارت در زندان‌های مخوف رژیم بعث عراق، بی‌شک نقطه اوج زندگی پرفراز و نشیب سید علی‌اکبر ابوترابی بود؛ دورانی که در آن، استقامت، ابتکار و رویکردی الهی، او را به نمادی بی‌بدیل از مقاومت بدل ساخت. ابوترابی با اجتهادی دقیق و نگاهی ژرف به مسئولیت خود در قبال جان و روح همرزمانش، رویکردی فراتر از مقاومت صرف را برگزید.

او با درکی عمیق از شرایط، حفظ کرامت انسانی و سلامت جسمی و روحی اسرا را اولویت اصلی خود قرار داد. با اتخاذ رویکردی هوشمندانه در تعامل با بعثی‌ها، توانست فضای اردوگاه‌ها را از خشونت و سرکوب به سمت آرامش، انضباط و حتی رشد معنوی سوق دهد. این روش، نه تنها از آسیب‌های روحی و جسمی وارده به اسرا کاست، بلکه منش اخلاقی و رفتار انسانی ابوترابی، تأثیر عمیقی بر زندانبانان گذاشت، به گونه‌ای که برخی از آنان تحت تأثیر شخصیت او قرار گرفته و مسیر هدایت را در پیش گرفتند.

ابوترابی در دل سخت‌ترین شرایط، به پناهگاهی برای رزمندگان خسته و مدیری صبور بدل شد. او با صبر و استقامت مثال‌زدنی، روحیه اسرا را زنده نگه داشت و با تکیه بر ایمان و توکل، حماسه مقاومت را در بند، معنایی نو بخشید.

تجلیل رهبر انقلاب از اسوه‌ی صبر و مقاومت

پس از آزادی حجت الاسلام حاج سید علی اکبر ابوترابی فرد از بند اسارت، رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، در دیدار با ایشان، فضیلت دوران سخت اسارت را هم‌سنگ شهادت دانسته و فرمودند:

«فضیلت آنچه شما گذراندید، کمتر از شهادت نیست، شما در همه‌ی مراحل سختی صبر کردید، خدا را در نظر داشتید، راهتان را خوب شناختید و درست حرکت کردید.»

و در دیدار با جمعی از آزادگان سرافراز، مقام معظم رهبری، شهید علی‌اکبر ابوترابی را «در رأس همه» کسانی دانستند که در دوران اسارت، منشأ خیر و برکت و الهام‌بخش صبر و مقاومت بودند:

«در دوران اسارت، آن بزرگوار واقعاً رکنی بود که همه به او پناه می‌بردند، خیلی سخت بوده است. الحمدلله شما این سختی‌ها را تحمل کردید.»

تجلیل بی‌نظیر رهبر انقلاب، گواهی است بر نقش بی‌بدیل شهید ابوترابی در دوران اسارت و تأثیر عمیق ایشان بر جان‌های آزاده‌ای که سال‌ها در بند اسارت، حماسه‌ی صبر و مقاومت را رقم زدند.

آزادی و مسئولیت‌های جدید

با پایان دوران سخت اسارت در شهریور ۱۳۶۹، فصل نوینی از خدمت و ایثار برای سید علی ابوترابی آغاز شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، با تیزبینی و اطمینان به سوابق درخشان ایشان، مأموریت نمایندگی ویژه خود در امور آزادگان را به وی سپردند.

ابوترابی، این مسئولیت خطیر را با تمام وجود و با همان روحیه جهادی و اخلاص پیشین به دوش کشید. او با جدیت کم‌نظیری به حل و فصل مشکلات متعدد آزادگان و خانواده‌هایشان پرداخت؛ از تأمین مسکن و پیگیری امور تحصیلی گرفته تا میانجیگری در اختلافات خانوادگی که گاه در اثر سال‌ها دوری و سختی، پدیدار می‌شد.

اما دغدغه ابوترابی تنها به مشکلات داخلی محدود نشد. او با تلاش‌های گسترده و پیگیرانه، برای بازگرداندن آن دسته از آزادگانی که ناخواسته به دام فریب و انحراف منافقین افتاده بودند، گام‌های بلندی برداشت. این نشان از عمق دغدغه او برای حفظ کرامت و بازگشت همه فرزندان انقلاب به دامن خانواده و جامعه داشت.

مسئولیت‌پذیری، پیگیری مجدانه و دلسوزی بی‌دریغ شهید علی‌اکبر ابوترابی، او را به یاور و پناهگاهی مطمئن برای آزادگان بدل ساخت و نامش را در تاریخ انقلاب، به عنوان خادمی راستین و الگویی از اخلاص ثبت کرد.

ابوترابی، پس از سال‌ها اسارت و خدمت به آزادگان، در دوره‌های چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی، به عنوان نماینده مردم تهران، وارد عرصه سیاست شد.

نکته قابل توجه آنکه نام او در لیست‌های انتخاباتی هر دو جناح سیاسی کشور قرار داشت؛ این نشان از اعتماد عمومی گسترده و منش فراگیر و وحدت‌آفرین او در میان طیف‌های مختلف جامعه داشت.

او در دوران نمایندگی مجلس نیز، همچون گذشته، دغدغه خدمت به مردم و اعتلای نظام اسلامی را سرلوحه کار خود قرار داد. او با بهره‌گیری از تجربیات ارزشمند دوران اسارت و مسئولیت‌های پیشین، در جهت رفع مشکلات جامعه و تقویت ارزش‌های انقلاب اسلامی، تلاش‌های فراوانی انجام داد.

علاوه بر فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، ابوترابی اهتمامی ویژه به گسترش فرهنگ معنوی و جهادی در جامعه داشت. در همین راستا، او مبتکر و بنیان‌گذار سه پیاده‌روی بزرگ و معنوی در کشور بود:

• پیاده‌روی از مرقد مطهر امام خمینی (ره) تا حرم ملکوتی امام رضا (ع)

• پیاده‌روی از مرقد امام راحل تا حرم حضرت معصومه (س)

• پیاده‌روی از تنگه مرصاد، یادآور حماسه رزمندگان اسلام، تا مرز خسروی در ایام عرفه

این راهپیمایی‌های عظیم، که با استقبال پرشور مردم همراه بود، نمادی از پیوند ناگسستنی معنویت و مجاهدت در اندیشه و عمل شهید ابوترابی به شمار می‌رفت.

وداع با خادم صدیق انقلاب

در خرداد ماه سال ۱۳۷۹، حجت الاسلام حاج سید علی اکبر ابوترابی فرد، عالم مجاهد، صبور، مدیر و بنده صالح خدا، در مسیر زیارت حرم ثامن الحجج، امام رضا (ع)، به ملکوت اعلی پیوست.

رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، در پیام تسلیت و دیدار‌های بعدی، بار‌ها با یادآوری صفات برجسته اخلاقی و معنوی شهید ابوترابی، فقدان ایشان را تسلیت گفته و بر جایگاه رفیعشان تأکید فرمودند:

«خدا را شکر می‌کنیم که امتحان خیلی خوبی دادید، شما در همه‌ی مراحل سختی صبر کردید، خدا را در نظر داشتید، راهتان را خوب شناختید و درست حرکت کردید.»

این سخنان، گواهی عینی بر مجاهدت‌های بی‌وقفه، صبر سترگ و بصیرت نافذ شهید ابوترابی در تمامی عرصه‌های زندگی، از دوران اسارت تا مسئولیت‌های اجتماعی و سیاسی است. او با اخلاص، تعهد و روحیه‌ای ایثارگرانه، الگویی بی‌بدیل از یک خادم صدیق انقلاب و یار وفادار امام و رهبری از خود برجای گذاشت.

یاد و نامش گرامی و راهش پر رهرو باد.