به گزارش خبرآنلاین، سیدعباس عراقچی رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در یادداشتی با عنوان «وزارت خارجه در میانه میدان» برای روزنامه ایران نوشت:
یک سال از آغاز به کار دولت وفاق ملی دکتر پزشکیان می‌گذرد. دولت چهاردهم در همان آغاز و همچنین در آستانه یک‌سالگی‌اش، با دو تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی به خاک کشور مواجه شد؛ بار اول، اندک ساعاتی پس از مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری، میهمان رسمی و عالی‌رتبه آن مورد حمله تروریستی رژیم صهیونیستی قرار گرفت و بار دوم، در آستانه یک‌سالگی فعالیت دولت وفاق، رژیم صهیونیستی با همکاری همدستان بین‌المللی‌اش یک تجاوز آشکار نظامی را ـ که نقض صریح قوانین و مقررات بین‌المللی بود ـ علیه خاک کشورمان ترتیب داد.
از همان آغازین روزهای دولت و پس از تشکیل کابینه، مشخص بود که پیشبرد اهداف دیپلماسی نظام در چنین شرایطی، طراحی دقیق و کوششی چندلایه را می‌طلبد؛ طراحی‌ای که در رفتار باید فعال و در نتیجه فراگیر و تأثیرگذار باشد.
با تشکیل دولت و همزمان با تلاش برای از سرگیری مذاکرات رفع تحریم‌ها ـ که از همان ابتدا با گفت‌وگو با وزرای خارجه کشورهای متعامل در برجام در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل آغاز شد و پیش از جنگ تحمیلی رژیم اسرائیل علیه ایران در قالب پنج دور با وساطت عمان ادامه یافت ـ تقویت تعامل با کشورهای منطقه در بالاترین سطح دستگاه دیپلماسی، از طریق سفر به کشورهای منطقه و گفت‌وگو با مقام‌های ارشد همسایگان خلیج فارس، ترکیه، پاکستان و فراتر از آن مصر و اردن، تصمیمی بسیار مهم در زمانی حساس بود.
در این یک سال، دستگاه دیپلماسی با چشمانی باز و نگاهی واقع‌بینانه، چالش‌های پیچیده امنیتی و ملی را رصد کرد، برای مواجهه مؤثر با آنها تدبیر اندیشید و همزمان کوشید فرصت‌های ارزشمند جدیدی را برای پاسداری از منافع و امنیت ملی شناسایی یا حتی خلق کند.
تمام این اقدامات، ذیل راهبرد اصلی سیاست خارجی دولت ـ یعنی سیاست خارجی فعال، فراگیر و اثرگذار ـ از ابتدا برنامه‌ریزی و اجرا شد. اما باید اذعان کرد که تجربه سخت و تاریخی تجاوز ۱۲روزه رژیم صهیونیستی به ایران، محک بزرگی برای آزمودن این راهبرد بود.
در روزهایی که رژیم صهیونیستی و همدستان بین‌المللی‌اش با نقض قوانین و مقررات بین‌المللی به خاک ایران تجاوز نظامی کردند، وزارت امور خارجه با تمام توان وارد صحنه شد. در همان ساعات اول، نامه‌ای رسمی به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت ارسال کردم و در آن تصریح شد:«جمهوری اسلامی ایران قربانی تجاوز آشکار است و بر اساس منشور ملل متحد، حق ذاتی دفاع مشروع را برای خود محفوظ می‌دارد».
وزارت امور خارجه توانست در سازمان همکاری اسلامی و جنبش عدم تعهد، بیانیه‌هایی قاطع در محکومیت تجاوز رژیم صهیونیستی به تصویب برساند. در نشست ویژه وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی، این جمله را بیان کردم: «امروز دفاع از ایران، دفاع از منشور ملل متحد است؛ زیرا اگر این تجاوز بی‌پاسخ بماند، فردا نوبت دیگر ملت‌ها خواهد بود.»
پس از پایان جنگ، مأموریت وزارت امور خارجه وارد مرحله‌ای تازه شد؛ پیگیری خسارات واردشده، فشار برای محکومیت تجاوز در مجامع بین‌المللی و تلاش برای بازسازی روابط منطقه‌ای. بارها تأکید کردم: «ایران نه‌تنها از این جنگ سربلند بیرون آمد، بلکه توانست مشروعیت دفاع خود را در عرصه بین‌المللی تثبیت کند».
دیپلماسی دفاع
وزارت امور خارجه در طول یک سال گذشته کوشید دیپلماسی خود را به فراتر از مرزهای ملی و در چهارچوب یک «دیپلماسی چندجانبه و بین‌المللی» هدایت کند؛ حرکتی که با استراتژی مشخص محور تعامل با نهادهای جهانی و گروه‌های منطقه‌ای را شکل داد، از سازمان ملل گرفته تا سازمان همکاری اسلامی‌از سازمان همکاری «شانگهای» تا گروه «بریکس» و هر گامی‌که برداشته شد، نه تنها بازتاب دهنده منافع ملی ایران بلکه نشانگر توانایی تهران در مدیریت بحران‌ها و مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستی در سطح جهانی بود؛
ارتقای روابط همسایگی
در فضایی که تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی در هر لحظه، تهران را با آزمون‌های استراتژیک و فرصت‌های دیپلماتیک همزمان مواجه می‌کرد، «دیپلماسی همسایگی» نه تنها از دستور کار خارج نشد بلکه به محور راهبردی و نشانه‌ای از اولویت‌بندی دقیق سیاست خارجی تبدیل شد؛ رویکردی که بیشترین سفرهای خارجی رئیس‌جمهوری را به کشورهای همسایه اختصاص داد و به روشنی نشان می‌داد تهران بر تحکیم روابط با همسایگان، تثبیت اعتماد متقابل و ایجاد شبکه‌ای ملموس از همکاری‌های عملی تمرکز دارد؛
ساخت روایت و تصویر
وزارت امور خارجه سال گذشته نشان داد که «دیپلماسی عمومی» دیگر صرفاً ابزار اطلاع‌رسانی نیست بلکه بخشی حیاتی از استراتژی ملی برای شکل‌دهی به افکار عمومی‌داخلی و جهانی، روایت‌سازی از مسائل کلیدی و مقابله با تبلیغات دشمنان است. در طول این دوره، تلاش‌ها نه تنها برای انعکاس مواضع رسمی‌کشور در موضوعاتی چون تحریم‌ها، مذاکرات هسته‌ای و تجاوز نظامی‌آمریکا و رژیم صهیونیستی به خاک ایران متمرکز بود بلکه هدف آن ارائه تصویری شفاف و مستند از تصمیم‌ها و سیاست‌ها همزمان با خنثی‌سازی اقدامات روانی دشمنان بود.
بیش از ۳۰ جلسه سخنگویی، مصاحبه با رسانه‌های خارجی و انتشار مقالات متعدد، همراه با تولید محتوای متنوع در فضای مجازی، تنها بخش قابل مشاهده این تلاش‌ها بودند و در دوران دفاع میهنی، ۲۷ مصاحبه با رسانه‌های مطرح جهانی توسط وزیر امور خارجه، سخنگو و برخی معاونین، روایت ایران را به دقت و صراحت برای جهان تشریح کردند؛ گامی‌که همزمان مشروعیت دیپلماسی کشور را تقویت و فضای افکار عمومی‌جهانی را مدیریت کرد.
برگزاری نشست‌های متعدد توجیهی و تبیینی با اصحاب رسانه، انسان رسانه‌ها، فعالان فضای مجازی، نخبگان و... تنها بخشی از اقدامات مرکز سخنگویی وزارت امور خارجه در سال گذشته بوده است. در این راستا تلاش شده که منطق جمهوری اسلامی‌ایران در حوزه سیاست خارجی در فضای مجازی و از طریق تولید محتواهای چندرسانه‌ای تشریح گردد.
همچنین به منظور تصویرسازی از کشورمان فعالیت‌های چشم‌گیری انجام یافته و تلاش شده که از ظرفیت فضای مجازی در این مسیر، به بهترین شکل ممکن بهره‌برداری شود. لذا تهیه پیوست‌های رسانه‌ای در مقاطع حساس و همزمان با رویدادهای مهم همواره در دستور کار قرار داشته است. هماهنگی برای حضور خبرنگاران رسانه‌های خارجی در کشور به منظور مشاهده میدانی و عینی واقعیت‌ها و انعکاس آن، از دیگر اقداماتی است که به همین منظور انجام شده است. علاوه بر این، تغذیه مستمر مقامات، تصمیم‌سازان و نخبگان در حوزه سیاست خارجی از دیگر اقدامات وزارت امور خارجه طی یکسال گذشته می‌باشد. طی این بازه زمانی، در حوزه دیپلماسی عمومی‌تلاش شده که حضور جمهوری اسلامی‌ایران در محافل ورزشی، فرهنگی و هنری تسهیل گردد و از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های دوستی به منظور ارتقای روابط با سایر کشورها بهره‌برداری شود. همچنین تداوم گسترش زبان فارسی و مسأله ایران‌شناسی همواره مورد توجه و پیگیری مستمر قرار داشته است.
مقابله با تحریم‌های غیر انسانی
وزارت امور خارجه در مواجهه با تحریم‌های غیرانسانی نیز با بسیج ظرفیت‌های کارشناسی، دیپلماتیک و رسانه‌ای خود وارد صحنه شد تا با ایجاد شبکه‌ای پیچیده از رایزنی‌ها، تماس‌ها و پیام‌های محرمانه اثرات این محدودیت‌ها را نه تنها مدیریت کند بلکه از دل آنها فرصتی برای مشروعیت بخشی و تثبیت موقعیت ایران در عرصه بین‌المللی بسازد؛
دیپلماسی خدمت
در کنار این تحرک جهانی، دیپلماسی ایران به درون کشور نیز سرک کشید؛ «دیپلماسی پارلمانی» با مجلس شورای اسلامی‌در بالاترین سطح ممکن شکل گرفت. ارتباط نزدیک با کمیسیون‌های مربوطه و تشریح و تبیین مواضع کشور در حوزه سیاست خارجی از مهم‌ترین اقدامات در این حوزه محسوب می‌شود. همچنین تلاش شد ارتباط مجلس با دستگاه دیپلماسی بیش از پیش تعمیق و تحکیم شده و از ظرفیت دیپلماسی پارلمانی در ابعاد دوجانبه و چندجانبه برای پیشبرد سیاست خارجی کشور و تأمین منافع ملی بهره‌برداری شود.
علاوه بر این، «دیپلماسی استانی» نیز از طریق سفر وزیر امور خارجه به استان فارس نشان داد که وزارت امور خارجه می‌تواند شبکه‌ای هماهنگ از روابط داخلی و خارجی ایجاد کند، جایی که سیاست، اقتصاد و همکاری محلی با هم تلاقی می‌کنند و تجربه‌ای نوین از تعامل بین سطح ملی و محلی ارائه می‌دهند. همزمان، خدمات کنسولی و حمایت از ایرانیان در خارج از کشور محور توجه ویژه بود؛ تسهیل بازگشت هموطنان در دوران دفاع میهنی، پاسخ به پرسش‌های آنان، حمایت حقوقی از بازداشت‌شدگان و پیگیری استرداد مجرمین نشان داد که دیپلماسی ایران نه تنها در عرصه بین‌المللی فعال است، بلکه حفاظت از حقوق و منافع داخلی شهروندان را نیز در اولویت دارد.
ابتکار عمل برای بانک شانگهای
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را می‌توان نقطه عطفی در مسیر تازه‌ای دانست که دیپلماسی ایران در سال‌های اخیر برای تثبیت جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی خود برگزیده است. این مسیر با حضور فعال در نشست‌ها، کارگروه‌ها و مجامع تخصصی این سازمان به بستری عملی برای پیگیری منافع اقتصادی، امنیتی و فرهنگی ایران بدل شده است. در این چهارچوب، تهران کوشیده است تا با طرح ابتکارات متنوع، هم در حوزه همکاری‌های سخت و امنیتی و هم در عرصه‌های نرم و اجتماعی سهمی‌تعیین‌کننده داشته باشد.از یک سو، محکومیت تجاوز نظامی‌آمریکا و اسرائیل علیه ایران و نیز حمایت از مسأله فلسطین در چهارچوب مواضع خود، به ابزاری برای تقویت مشروعیت منطقه‌ای تهران تبدیل شد و از سوی دیگر تصمیم برای برگزاری رزمایش مشترک ضدتروریسم در سال ۲۰۲۵ در خاک ایران و نیز کسب میزبانی نشست رؤسای قوه قضائیه در ۲۰۲۶ نشان داد که تهران نه تنها یک عضو منفعل نیست بلکه خود را در موقعیت بازیگری فعال و اثرگذار قرار داده است.
افزون بر این، حضور پررنگ در
شتاب دیپلماسی اقتصادی
در سال اول دولت، «دیپلماسی اقتصادی» هم از یک شعار و وعده سیاسی فراتر رفت و به ستونی محوری در سیاست خارجی کشور تبدیل شد؛ مسیری که وزارت امور خارجه با شتاب بخشی به تعاملات دو و چندجانبه و با درک فشارهای خارجی و فرصت‌های منطقه‌ای و جهانی کوشید از آن به عنوان کلیدی برای کاهش تنش‌ها و تثبیت جایگاه تهران در معادلات اقتصادی جهانی بهره گیرد.
اما این دیپلماسی فراتر از مرزهای اوراسیا بود؛ چه طی یک سال گذشته، ۱۵ کمیسیون مشترک اقتصادی با کشورهای مختلف برگزار شد و در هر یک، بسته‌ای تازه از توافقات و برنامه‌های اجرایی به تصویب رسید و به شکل‌گیری شبکه‌ای انجامید که تدریجاً از سطح حرف و برنامه فراتر رفت و به واقعیتی عملیاتی و قابل سنجش بدل شد.
مذاکرات ترجیحی با کویت و بحرین نیز در خرداد ۱۴۰۴ نشانه‌ای از گسترش پیوسته شبکه اقتصادی ایران بود.
همزمان، برگزاری هفتمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران موسوم به «ایران اکسپو ۲۰۲۵»، با حضور بیش از سه هزار و صد فعال اقتصادی از ۱۱۲ کشور صحنه‌ای زنده و ملموس از ظرفیت‌های نوین تعاملات تجاری ارائه داد و تصویری روشن از این واقعیت که تهران می‌تواند دیپلماسی سیاسی و اقتصادی را در هم تنیده و با قدرت مدیریت کند. در کنار همه این تحولات، تشکیل منظم ۹ جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی با حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف و به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور نشان داد که دیپلماسی اقتصادی با یک طراحی راهبردی می‌تواند جایگاه ایران را در معادلات اقتصادی منطقه‌ای تثبیت کند و حضور کشور در بازارهای جهانی را پررنگ‌تر سازد.
دیپلماسی با قدرت‌های نوظهور
در همین حال«دیپلماسی قدرت‌های نوظهور» نیز وارد میدان شد و آغاز
سکویی برای گفت‌وگوی غیررسمی
دستگاه دیپلماسی با استفاده از «دیپلماسی اندیشکده‌ای» هم کوشید روایت ایران را از مهم‌ترین چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی شکل دهد.
بررسی آخرین روندهای بین‌المللی با تمرکز بر حوزه‌های مرتبط با ایران و منطقه و همین طور حضور فعال در رویدادها و مجامع بین‌المللی با هدف استمرار ارتباطات و تبیین مواضع و شبکه‌سازی از دیگر اقدامات مهم مرکز مطالعات سیاسی و بین‌الملل بوده است.
سیطره حقوقی کشور در فراتر از مرزها
در چهارچوب اقدامات حقوقی، ایران با مستندسازی نقض‌های حقوق بین‌الملل توسط رژیم صهیونیستی و آمریکا در جریان جنگ 12 روزه، اسنادی محکم برای ارائه به شورای امنیت سازمان ملل آماده کرد و با مشارکت فعال در فرآیند صدور نظر مشورتی دیوان بین‌المللی علیه رژیم صهیونیستی، نخستین تجربه‌های مکتوب و شفاهی از نوع خود را رقم زد. همزمان، ایران در فرآیند صدور نظر مشورتی دیوان درباره تعهدات دولت‌ها نسبت به تغییرات اقلیمی‌و در تصویب کنوانسیون مقابله با جرایم سازمان‌یافته فراملی و تودیع سند تصویب آن نزد دبیرکل سازمان ملل متحد، نقش مؤثر و فعال ایفا کرد.
چشم‌انداز پیش روی
اینک
315 315
