به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایران با دارا بودن یکی از غنی‌ترین ذخایر معدنی جهان، همواره به عنوان یک قطب استراتژیک در صنایع استخراجی شناخته شده است. با این حال، توجه به عمق استخراج در سال‌های اخیر، بحثی جدید را در دستگاه تصمیم‌گیری کشور به وجود آورده است.
بر اساس اعلام وزیر صنعت، معدن و تجارت، میانگین عمق استخراج معادن در ایران هنوز به میانگین جهانی نمی‌رسد. این موضوع نه تنها یک چالش، بلکه یک فرصت بزرگ برای توسعه صنعت معدنی محسوب می‌شود. ویژگی‌های زمین‌شناسی منحصر به فرد ایران، از جمله حضور کمربندهای کوهستانی و سنگ‌های آتشفشانی، زمینه مناسبی برای یافتن ذخایر عمیق فراهم کرده است. برنامه‌های دولت در سال‌های اخیر برای افزایش عمق استخراج، گام‌های اولیه برای دسترسی به این منابع نهفته است.
در سال ۱۳۹۵، مطالعه‌ای توسط محققان دانشگاه استنفورد در کالیفرنیا (همکاری با متخصصان ایرانی) خبر از وجود منابع آب زیرزمینی در عمق ۳۰۰ تا ۳ هزار متری داد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که حتی در حوزه آب، ایران دارای منابع ناپیدایی است که می‌تواند به رونق کشاورزی و صنایع کمک کند. البته این منابع نیازمند فناوری‌های پیشرفته استخراجی هستند.
استخراج عمیق با چالش‌هایی همچون هزینه بالای تجهیزات، نیاز به نیروی متخصص و ریسک‌های زیست‌محیطی همراه است. به عنوان مثال، استخراج از بستر دریاها (که در حال تبدیل شدن به یک صنعت تجاری جهانی است) نیازمند فناوری‌هایی است که بتوانند در فشار و دمای بسیار بالا عمل کنند. این نوع استخراج می‌تواند در آینده منبع مهمی برای کسب درآمد ملی باشد، اما نیازمند سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه است.
در داخل کشور نیز محدودیت‌هایی در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته وجود دارد. با این حال، گام‌هایی در جهت رفع این مشکلات برداشته شده است. به عنوان مثال، استفاده از شاخص‌های طیفی مانند WRI با دقت ۹۹ درصد در شناسایی پهنه‌های آبی نشان می‌دهد که علم جغرافیای ایران در زمینه تحلیل داده‌های ماهواره‌ای پیشرفت قابل توجهی داشته است. این دقت بالا می‌تواند در طراحی پروژه‌های استخراج عمیق کمک کند.
استخراج مواد معدنی از لایه‌های عمیق
استخراج عمقی نه تنها می‌تواند به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک کند، بلکه فرصت‌های شغلی زیادی را نیز ایجاد خواهد کرد. بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه‌های ایران، استخراج مواد معدنی از لایه‌های عمیق زمین همچون لیتیوم، نیکل، و سایر فلزات کمیاب می‌تواند ایران را به یک صادرکننده کلیدی در بازار جهانی تبدیل کند. این موضوع به ویژه در شرایطی که تقاضای جهانی برای فلزات استراتژیک روز به روز افزایش پیدا می‌کند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. همچنین، توسعه فناوری‌های استخراج عمیق می‌تواند به کاهش وابستگی کشور به صادرات نفت کمک کند. با توجه به تحریم‌های بین‌المللی، تمرکز بر منابع معدنی یک استراتژی هوشمندانه محسوب می‌شود. برای مثال، استخراج مواد معدنی از بستر دریاها می‌تواند منبع درآمدی جدید برای کشور باشد.
جامعه علمی ایران در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه استخراج داده‌ها و تحلیل پژوهشی داشته است. به عنوان مثال، استفاده از نرم‌افزار Vosviewer برای ترسیم نقشه علمی مقالات چاپ شده در حوزه روان‌شناسی نشان می‌دهد که ایران قادر به تحلیل داده‌های پیچیده است. این توانایی می‌تواند در طراحی پروژه‌های استخراج عمیق به کار رود. همچنین، استخراج مقالات از پایگاه‌های علمی داخلی و تحلیل ۷۰ مورد مرتبط با معماری و شهرسازی ایران نشان می‌دهد که جامعه پژوهشی ما به خوبی می‌تواند دانش محلی را تقویت کند.
یکی از پیشرفت‌های مهم دیگر، قابلیت «جست‌وجوی عمیق» (Deep Research) در ChatGPT است که با ترکیب هوش مصنوعی و توانایی استخراج داده، می‌تواند به تحلیل داده‌های زمین‌شناسی کمک کند. این فناوری می‌تواند در آینده به عنوان ابزاری کلیدی برای شناسایی لایه‌های معدنی عمیق استفاده شود.
افزایش عمق استخراج از برنامه‌های دولت
دولت در سال‌های اخیر برنامه‌هایی برای افزایش عمق استخراج اعلام کرده است. این برنامه‌ها شامل جذب سرمایه‌گذاری خارجی با رعایت اصول استقلال اقتصادی، توسعه زیرساخت‌های فناوری، و آموزش نیروی متخصص است. همچنین، همکاری با کشورهایی همچون چین و روسیه در زمینه تأمین تجهیزات استخراج عمیق، می‌تواند گامی بزرگ به سوی خودکفایی باشد.
در حوزه آب نیز، پیشنهاد ایجاد چاه‌های عمیق در مناطق خشک ایران می‌تواند به رفع بحران آب کمک کند. این پروژه‌ها نیازمند همکاری بین‌المللی با مراکز تحقیقاتی پیشرفته هستند، اما می‌توانند الگویی برای سایر کشورهای در حال توسعه باشند.
با توجه به پتانسیل‌های موجود، استخراج عمقی می‌تواند در آینده نه چندان دور، چهره ایران را به یک قطب صنعتی و علمی تغییر دهد. استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های زمین‌شناسی، توسعه ربات‌های استخراجی، و بهره‌گیری از انرژی‌های پاک برای کاهش اثرات زیست‌محیطی، مراحلی است که ایران می‌تواند در آن پیشرو باشد.
بر اساس گزارش‌های علمی داخلی، دقت بالای شاخص‌های طیفی در شناسایی منابع آبی و معدنی (مانند MNDWI و WRI) نشان می‌دهد که ایران در زمینه تحلیل داده‌های ماهواره‌ای به سطح جهانی رسیده است. این دقت می‌تواند در برنامه‌ریزی برای استخراج عمیق بسیار مؤثر باشد.
به گزارش ایمنا، استخراج عمقی در ایران نه تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک فرصت استراتژیک برای تحقق خودکفایی ملی است. با بهره‌گیری از دانش علمی داخلی، جذب فناوری‌های پیشرفته، و برنامه‌ریزی بلندمدت، ایران می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی استخراج عمقی در جهان تبدیل شود. هر چند چالش‌هایی وجود دارد، اما با همت جامعه علمی و صنعتی کشور، این چالش‌ها قابل تبدیل به فرصت‌هایی بزرگ خواهند بود. زیر زمین ایران، زیر زمین امید است.
