به گزارش ایسنا، فیلم مستند «الکافی» حکایتی است از سرگذشت ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی و تالیف کتاب الکافی مهمترین کتاب مذهب تشیع، که سعی شده در این فیلم اهمیت و ویژگی‌های این کتاب روایت شود.
مسعود طاهری- کارگردان مستند «الکافی»- در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد ایده ساخت این مستند توضیحاتی ارائه داد و گفت: مستند الکافی در ادامه مستند پیشین من یعنی «حرفه‌ای» ساخته شد. پیش از پژوهش پروژه مستند «حرفه‌ای» در نوشته‌های استاد محمدعلی امیرمعزی به موضوع شیخ کلینی برخورد کردم و در اصل سوژه از همانجا در ذهن من شکل گرفت.
وی با اشاره به اینکه در مورد شخصیت شیخ کلینی اطلاعات تاریخی زیادی موجود نیست، تصریح کرد: در حوزه پژوهش راجع به شخصیت کلینی با دشواری‌های زیادی روبه‌رو بودیم. در واقع اطلاعات در مورد این شخصیت کم است و ما به سختی این اطلاعات محدود برای فیلم را استخراج کردیم. البته کلینی شخصیت گمنامی نیست و می‌توان گفت بعد از نواب اربعه یکی از مهمترین شخصیت‌ها در مذهب شیعه به شمار می‌رود، اما در خصوص زندگی او خیلی اطلاعاتی در دست نیست.
این مستندساز در ادامه یادآور شد: نکته‌ای که نباید از آن غافل شد اینکه در مستند الکافی ما بیش از معرفی مرحوم کلینی به دنبال معرفی کتاب «الکافی» و روندی که باعث نگارش این کتاب شده است، هستیم.
طاهری ابراز کرد: کتاب «الکافی» یکی از کتب حدیثی بسیار مهم در مکتب تشیع است، به همین منظور ما سعی داشتیم نشان دهیم پشت این کتاب چه کسی یا کسانی بودند. به هرحال مرحوم کلینی دارنده اولین موسوعه جامع حدیثی شیعه بوده است، ضمنا در یک خانواده مهم متولد شده و در شهر ری در زمان خود مهمترین فرد امامیه محسوب می‌شد که مکتب حدیثی را ری با تاثیر از مکتب حدیثی قم تحکیم بخشید.
وی افزود: از آنجایی که کتاب «الکافی» یک کتاب جامع در حوزه تشیع است ما سعی کردیم افراد مرتبط با نگارش این کتاب را مورد بررسی قرار دهیم و حتی افرادی که در پژوهش این کتاب به کلینی کمک کردند را بیشتر بشناسیم. ضمنا پس از نوشتن شدن این کتاب یکسری کاتبان هم این کتاب را به نگارش در آوردند که آنها هم مهم هستند.
این مستندساز در مورد استفاده از صحنه‌های تاریخی در این مستند تاکید کرد: ما به تمام اطلاعاتی که در مورد مرحوم کلینی وجود داشت در این مستند پرداختیم، اما به نظر می‌رسید اگر مستند صرفا به صورت یکنواخت فقط گفت‌وگو با کارشناسان باشد، خسته‌کننده خواه شد، از این رو تصمیم گرفتیم بخشی از روایت زندگی این شخصیت را به صورت بازسازی تاریخی روایت کنیم.
طاهری خاطرنشان کرد: بخش زیادی از قسمت‌های تاریخی این مستند در شهرک غزالی ضبط شده است و سعی کردیم تمام المان‌ها، لباس‌ها و چهره‌ها را متناسب با همان زمان طراحی کنیم تا مخاطب قرابت بیشتری با جریان مستند و شخصیت اصلی داشته باشد.
وی در خصوص زمان طولانی این مستند نیز توضیح داد: نسخه اصلی این مستند درحدود ۱۴۰دقیقه بود که ٣٠ دقیقه آن حذف و ۱۱۰دقیقه برای اکران آنلاین آماده شد. البته آنچه از فیلم حذف شده است مربوط به موضوع کتاب «الکافی» نیست بلکه مربوط به روستای کلین و محل تدفین مرحوم کلینی در بغداد است.
این مستندساز با بیان اینکه از زمان پژوهش تا ساخت این مستند ۲ سال به طول انجامید، ادامه داد: پیش از این مستند برخی پژوهشگران ایرانی در مورد مرحوم کلینی پژوهش کرده و قلم زده‌اند، همچنین یک عده شیعه‌پژوه اسرائیلی هم به این شخصیت پرداخته‌اند اما هر دو روند پژوهش‌ها دارای ایرادهای پژوهشی بود که ما در آن ۴۰دقیقه حذف شده به این ایرادات پرداخته بودیم.
طاهری با گلایه از وضعیت اکران این مستند نیز یادآور شد: این مستند با تهیه‌کنندگی خود بنده با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و بخشی از هزینه کرد خودم ساخته شد و هزینه زیادی برای ساخت روی دست من گذاشت، به هرحال ضبط صحنه‌های تاریخی، تصاویر هوایی اختصاصی، تصویربرداری در ایران، عراق و فرانسه و همچنین دستمزدهای عوامل این مستند به زمان خود عدد کمی نبود. اما متاسفانه در اکران به درهای بسته خوردیم.
وی افزود: هدف اول ما این بود که این مستند به صورت سریالی در تلویزیون پخش شود تا هم عموم مردم با این شخصیت آشنا شوند و هم اینکه بار مالی ساخت این مستند کم شود. اما متاسفانه تلویزیون علیرغم ظاهر مذهبی که دارد با موضوع این مستند مخالفت کردند و گفتند «کلینی ارزش ساختن یک مجموعه را ندارد».
این مستندساز بیان کرد: در مورد کلینی خیلی چیزها وجود دارد اما متاسفانه برخی معتقدند اصلاً نباید در مورد کلینی حرف زد و این موضوع خیلی دردناک است. من تقریبا یک هفته است که به خاطر اکران فیلم «حرفه‌ای» از سفر فرانسه بازگشتم. اگر در فرانسه چنین حرف‌هایی در مورد کلینی بزنند من خرده نمی‌گیرم، به هرحال آنها یک نظام لائیسیته دارند و برایشان پرداختن به کسی مثل کلینی خیلی مفهومی ندارد اما در کشور خودمان که نظامی ذیل آموزه‌های شیعی دارد در مورد شخصیتی که در تشیع زبانزد است اینگونه حرف می‌زنند.
طاهری تاکید کرد: خیلی جالب است نسخه‌ای که از این مستند در پاریس ارائه دادم بیشتر دست به دست می‌شود. یعنی پژوهشگران و علاقمندان به تشیع خیلی بیشتر علاقمندند که بدانند این شخصیت کیست. البته اگر این مستند در پاریس حمایت نشود به همان دلیلی که عرض کردم برای من خیلی جای تعجب ندارد، اما در اینجا کسانی که مدعی هستند در سایه توجهات امام زمان(عج) فعالیت می کنند برایشان کلینی اهمیتی ندارد.
وی ابراز کرد: تمام مذهبی‌ها که ادعای دین‌داری دارند فیلم معاویه را نگاه کردند اما امثال این مستند را نگاه نمی‌کنند و نگاه نکردن این افراد خیلی دردناک است. حالا نکته جالب اینکه وقتی صاحب یک اثر می‌میرد و آن اثر بدون صاحب می‌ماند همان فیلم را صدبار تلویزیون نمایش می‌دهد و از همان کاری که مشتری نداشت و برخی به آن بی‌توجه بودند شروع به تعریف می‌کنند.
این مستندساز مطرح کرد: با خیلی از شبکه‌های پخش خانگی و تلویزیونی که صحبت کردم تا مستند را پخش کنند گفتند این نوع مستندها مشتری ندارد و مشکل این مستندها این است که مد روز نیستند و شما مستند مد روز به ما بدهید. بنابراین می‌توان گفت ساختن این چنین مستندهایی یک جور خودکشی به حساب می‌آید ولی امیدوارم خداوند به خاطر این مستند عاقبت ما را بخیر کند.
طاهری در مورد اکران این فیلم برای حوزویان و شخصیت‌های علمی و دینی نیز توضیح داد: برخی از چهره‌های حوزوی با این فیلم زاویه دارند، متاسفانه برخی اهالی حوزه نگاه تکثرگرا در ارائه و تبیین امور دینی را ندارند مثلا می‌گویند چرا آقای فلانی به عنوان کارشناس حدیث در این فیلم است ما از فلانی خوش‌مان نمی‌آید. تنها حوزه علمیه خراسان در روز بزرگداشت مرحوم کلینی از اکران این فیلم استقبال کردند و فیلم را مورد تجلیل قرار دادند.
وی اظهار کرد: پس از عدم موفقیت در اکران تلویزیونی به سراغ اکران هنر و تجربه رفتیم ولی آنها هم از موضوع فیلم استقبال نکردند. پس از آن تنها گزینه اکران آنلاین بود که آن هم واقعا فروش چشمگیری نداشته است و شاید تا به امروز افراد زیادی از مستند بازدید نکردند.
این مستندساز در پایان در خصوص اینکه عدم موفقیت در ساخت این سبک مستندها تا چه اندازه بر روی کارهای بعدی تاثیر دارد، گفت: امسال تصمیم گرفته بودم که یک پروژه دیگر را آغاز کنم اما این پروژه آنقدر به من فشار آورد که همچنان مقروض هستم. البته یک قراردادی دارم که دقیقا ادامه پروژه کافی است ولی نه ادامه موضوع تاریخی بلکه در حقیقت افراد ماقبل کلینی را بررسی خواهد کرد و حالا این پروژه را باید به پایان برسانیم تا برای کارهای بعدی تصمیم بگیرم.
بیشتر بخوانید:
«الکافی»؛ مستندی درباره مهمترین کتاب حدیثی شیعیان
مستند «الکافی» نمایانگر سرگذشت مهمترین کتاب حدیث شیعه در گذر تاریخ است
انتهای پیام
