همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: در این مطلب به مسائل مطرح شده از سوی دکتر رضا همایونفر متخصص تغذیه در گفت و گو با روزنامه همشهری در زمینه ارتباط بین مصرف چای پررنگ، نوشابه گازدار و نوشابه‌های انرژی‌زا با سنگ کلیه، عوارض دیگر این نوشیدنی‌ها، عوارض سنگ کلیه و راه‌های پیشگیری از آن، به صورت نکته وار پرداخته‌ایم.
مصرف کم باعث سنگ کلیه می‌شود؟
تحقیقات نشان می‌دهند که خطر تشکیل سنگ کلیه به میزان مصرف این نوشیدنی‌ها بستگی دارد. در ادامه، تأثیر هر یک از این نوشیدنی‌ها بررسی می‌شود:
نوشابه گازدار
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ در Clinical Journal of the American Society of Nephrology نشان داد که مصرف دو یا بیشتر کولا در روز خطر ابتلا به سنگ کلیه را تا ۲۳ درصد افزایش می‌دهد در مقایسه با افرادی که کمتر از یک بار در هفته کولا مصرف می‌کنند. این خطر برای کولاهای شیرین‌شده با شکر و کولاهای حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی مشابه است، که نشان می‌دهد اسید فسفریک موجود در این نوشیدنی‌ها نقش مهمی دارد. اسید فسفریک می‌تواند سطح سیترات ادراری را کاهش دهد، ماده‌ای که از تشکیل سنگ‌های کلسیم اگزالات جلوگیری می‌کند.
مصرف کمتر از یک بار در هفته کولا به نظر نمی‌رسد خطر قابل توجهی ایجاد کند، به‌ویژه اگر با مصرف کافی آب همراه باشد.
نوشابه انرژی‌زا
تحقیقات مستقیم در مورد نوشابه‌های انرژی‌زا و سنگ کلیه محدود است، اما محتوای بالای قند (به‌ویژه فروکتوز)، کافئین و سدیم این نوشیدنی‌ها آن‌ها را به‌عنوان عامل خطر احتمالی مطرح می‌کند. فروکتوز می‌تواند سطح کلسیم ادراری را افزایش دهد، که یکی از عوامل اصلی تشکیل سنگ‌های کلسیمی است. کافئین نیز به دلیل اثر دیورتیک می‌تواند باعث کم‌آبی شود، که خطر تشکیل سنگ را افزایش می‌دهد. مصرف گاه‌به‌گاه (مثلا یک بار در هفته) احتمالا خطر زیادی ندارد، به شرطی که با مصرف آب کافی کم آبی بدن جبران شود.
چای سیاه
چای سیاه حاوی اگزالات است، ماده‌ای که می‌تواند با کلسیم ترکیب شده و سنگ‌های کلسیم اگزالات را تشکیل دهد، که شایع‌ترین نوع سنگ کلیه است. با این حال، یک مرور سیستماتیک در سال ۲۰۱۴ نشان داد که مصرف متوسط کافئین (مانند آنچه در چای یافت می‌شود) ممکن است خطر سنگ کلیه را کاهش دهد، که احتمالا به دلیل اثر دیورتیک و افزایش حجم ادرار است. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در چای، مانند پلی‌فنول‌ها، نیز ممکن است اثرات محافظتی داشته باشند. مصرف یک یا دو فنجان چای سیاه در روز، به‌ویژه اگر با هیدراتاسیون (آبرسانی) کافی همراه باشد، بعید است خطر سنگ کلیه را افزایش دهد و حتی ممکن است مفید باشد.
عوارض دیگر این نوشیدنی‌ها
این نوشیدنی‌ها علاوه بر تأثیر بر سنگ کلیه، عوارض دیگری نیز دارند:
نوشابه
- قند بالا: می‌تواند منجر به چاقی، دیابت نوع ۲ و پوسیدگی دندان شود.
- اسید فسفریک: ممکن است به کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر استئوپروز کمک کند.
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی: در نوشابه‌های رژیمی، ممکن است با سندرم متابولیک مرتبط باشند، اگرچه شواهد قطعی نیست.
نوشابه انرژی‌زا
- کافئین بالا: می‌تواند باعث بی‌خوابی، اضطراب، تپش قلب و در موارد شدید، آریتمی قلبی شود.
- قند بالا: مشابه نوشابه‌های گازدار، خطر چاقی و دیابت را افزایش می‌دهد.
- مواد دیگر: موادی مانند تائورین و گوارانا ممکن است اثرات بلندمدت ناشناخته‌ای داشته باشند.
چای پررنگ
- کافئین: مصرف بیش از حد می‌تواند باعث اضطراب، بی‌خوابی و تپش قلب شود.
- تانن‌ها: می‌توانند جذب آهن را کاهش دهند، که برای افراد مبتلا به کم‌خونی مشکل‌ساز است.
- عوارض سنگ کلیه
سنگ کلیه می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند:
- درد شدید: عبور سنگ از مجاری ادراری یکی از دردناک‌ترین تجربیات گزارش‌شده است.
- عفونت مجاری ادراری: انسداد ناشی از سنگ می‌تواند محیطی برای رشد باکتری‌ها فراهم کند.
- آسیب کلیوی: انسداد طولانی‌مدت می‌تواند به هیدرونفروز (تورم کلیه) و آسیب دائمی به کلیه منجر شود.
- بیماری کلیوی مزمن: تکرار سنگ کلیه می‌تواند عملکرد کلیوی را کاهش دهد و در موارد نادر به نارسایی کلیوی منجر شود.
راه‌های پیشگیری از سنگ کلیه
پیشگیری از سنگ کلیه با تغییرات ساده در سبک زندگی و رژیم غذایی امکان‌پذیر است:
هیدراتاسیون: مصرف ۲-۳ لیتر آب در روز برای رقیق کردن ادرار و جلوگیری از تجمع مواد معدنی ضروری است.
کاهش سدیم: رژیم غذایی کم‌نمک می‌تواند ترشح کلسیم ادراری را کاهش دهد.
محدود کردن پروتئین حیوانی: پروتئین حیوانی سطح اسید اوریک را افزایش می‌دهد، که خطر سنگ‌های اسید اوریکی را بالا می‌برد.
مصرف سیترات: میوه‌هایی مانند لیمو و پرتقال حاوی سیترات هستند که از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کنند.
محدود کردن اگزالات: برای افراد مستعد سنگ‌های کلسیم اگزالات، کاهش مصرف غذاهایی مانند اسفناج، آجیل و شکلات توصیه می‌شود.
حفظ وزن سالم: چاقی خطر سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
نظارت پزشکی: افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، باید تحت نظر پزشک باشند و ممکن است نیاز به داروهای پیشگیرانه داشته باشند.
مصرف کم چای پررنگ، نوشابه سیاه و نوشابه انرژی‌زا احتمالا خطر سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد، اما مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها می‌تواند خطر را بالا ببرد، به‌ویژه به دلیل محتوای قند، اسید فسفریک و اگزالات. این نوشیدنی‌ها عوارض دیگری مانند چاقی، دیابت و مشکلات قلبی دارند. سنگ کلیه می‌تواند عوارض جدی مانند درد شدید و آسیب کلیوی ایجاد کند، اما با هیدراتاسیون کافی، رژیم غذایی مناسب و نظارت پزشکی می‌توان از آن پیشگیری کرد.
بیشتر بخوانید:
