التهاب تاریخی در بازار ارز و سکه ایران/ بازار آزاد طوفانی، واردکنندگان در برزخ و چشم‌انداز تورمی بلندمدت

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛  بازار ارز و طلا در ایران در روز‌های اخیر وارد فاز بی‌سابقه‌ای از نوسان و بی‌ثباتی شده است. در معاملات شب گذشته، قیمت دلار در بازار آزاد بار دیگر از مرز ۱۳۰ هزار تومان عبور کرد و قیمت سکه تمام به بیش از ۱۴۱ میلیون تومان رسید؛ اعدادی که نشان‌دهنده عمق شوک‌های اقتصادی و انتظارات تورمی شدید در اقتصاد کشور است.

این رشد قیمتی در شرایطی رخ می‌دهد که عوامل متعددی به‌طور همزمان در حال فشار بر بازار هستند؛ از افزایش قیمت بنزین گرفته تا مشکلات در تأمین ارز واردات و افزایش نگرانی‌ها از کسری بودجه و تداوم ناپایداری در سیاست‌های پولی و ارزی.

چرا بازار ارز این‌قدر ملتهب است؟

یکی از دلایل اصلی، اختلاف عمیق بین نرخ‌های رسمی و بازار آزاد ارز است. در حال حاضر بسیاری از کالا‌های وارداتی قرار بود با ارز نیمایی (نرخ رسمی بازار عمده‌فروشی ارز) در محدوده حدود ۷۰ تا ۷۵ هزار تومان تأمین شوند، اما به‌تدریج بخش زیادی از این تقاضا به بازار نیما ۲ منتقل شده که نرخ‌های ۱۰۵ تا ۱۱۰ هزار تومان برای ارز وارداتی در آن گزارش می‌شود. این اختلاف گسترده بین نرخ‌های رسمی و بازار آزاد، به‌طور طبیعی رشد تقاضا برای نگهداری ریال در مقابل دلار در بازار غیررسمی را تشدید کرده است.

علاوه بر این، بخش قابل‌توجهی از واردکنندگان و تولیدکنندگان اعلام می‌کنند که علی‌رغم افزایش رسمی نرخ‌های ارز، هنوز ارزی به آنها تخصیص داده نشده است و مجبورند برای تسویه حساب با شرکای خارجی خود به بازار آزاد مراجعه کنند؛ موضوعی که در روز‌های پایانی سال میلادی فشار تقاضا برای ارز را تشدید کرده است و نقش مهمی در بالا رفتن قیمت دلار داشته است.

یکی دیگر از مولفه‌های ساختاری، وجود چند نرخ ارزی در اقتصاد ایران است که علاوه بر بازار آزاد، شامل نرخ‌های رسمی، نیما و بازار‌های متفاوت دیگر می‌شود؛ ساختاری که به سردرگمی فعالان اقتصادی و ایجاد فضای سوداگرانه در بازار ارز کمک می‌کند.

تأثیرات سیاست‌های کلان و تحریم‌ها

تحولات سیاسی و تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه فشار‌های اخیر باعث شده ریال به یکی از ضعیف‌ترین ارز‌های جهان تبدیل شود و تا لحظه نگارش این گزارش خبری، در بازار آزاد به بیش از ۱.۳ میلیون ریال برای هر دلار سقوط کند، موضوعی که تبعات جدی برای قدرت خرید مردم و قیمت کالا‌های ضروری خواهد داشت.

سیاست‌های کنونی ارزی که منجر به افزایش نرخ رسمی و راه دادن بازار‌های غیررسمی شده‌اند، در کنار تداوم تحریم‌ها و کسری بودجه، باعث کاهش اعتماد عمومی و افزایش انتظار تورمی شده‌اند. در چنین فضایی، بسیاری از خانوار‌ها و کسب‌وکار‌ها برای محافظت از سرمایه‌های ریالی خود به خرید دلار و طلا روی آورده‌اند.

رفتار بازار ارز همچنین تحت تأثیر انتظارات سیاسی و بین‌المللی است؛ انتظار برای ادامه فشار‌های تحریمی، عدم قطعیت درباره مذاکرات بین‌المللی و پیامد‌های آن بر درآمد‌های نفتی و معاملات خارجی، از جمله عوامل دیگری هستند که نوسانات ارزی را تشدید کرده‌اند.

چشم‌انداز کوتاه‌مدت و بلندمدت بازار

از منظر تحلیل تکنیکال و ساختاری بازار، قیمت دلار در محدوده‌های فعلی به سقف روند چندساله خود رسیده و این ممکن است برای مدتی باعث اصلاح کوتاه‌مدت قیمت‌ها شود؛ موضوعی که می‌تواند برای سرمایه‌گذارانی که تازه قصد ورود به بازار ارز و سکه دارند، فرصتی برای صبر و احتیاط فراهم کند. با این حال، در چشم‌انداز بلندمدت اغلب تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در صورت ادامه ناپایداری‌های اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های نامطمئن، بازار ارز و طلا ممکن است شاهد قیمت‌های بسیار بالاتر باشد. برخی کارشناسان بر این باورند که با ادامه روند‌های موجود، احتمال تحقق سطوح قیمتی بالای ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار تومان برای دلار در ماه‌های آینده وجود دارد.

پیامدهای اجتماعی و اقتصادی

این نوسانات شدید ارزی مستقیماً بر قیمت کالا‌های وارداتی، بهای خدمات و سطح عمومی قیمت‌ها در جامعه تأثیر می‌گذارد و قطعا می‌تواند تورم را تشدید کند. فشار هزینه‌ها بر خانوار‌ها و کسب‌وکارها، کاهش توان خرید واقعی، افزایش هزینه‌های تولید و در نهایت کاهش رشد اقتصادی از پیامد‌های ملموس این التهاب‌های ارزی هستند.

در شرایطی که نرخ تورم بالا و انتظارات تورمی همچنان در سطح بالاست، بسیاری از فعالان بازار و مصرف‌کنندگان نگرانند که بدون اصلاحات ساختاری در سیاست‌های ارزی و تجاری، این نوسانات به وضعیت chronic  یعنی مزمن، پایدار و طولانی‌مدت ( وضعیتی که نه مقطعی است و نه کوتاه‌مدت، بلکه به‌صورت ساختاری و تکرارشونده ادامه پیدا می‌کند) تبدیل شود.