پر چم سفید اوجالان از زندان امرالی

او ادامه داد که خواهان خلع‌سلاح پ‌ک‌ک (حزب کارگران کردستان ترکیه) و انحلال این سازمان است.این سرکرده ارشد کردهای مخالف آنکارا تاکید کرد که تشکیل دولت ــ ملت، فدرالیسم و خودمختاری راه‌حل مطالبات کردها نخواهد بود، شرایط فعلی، کارکرد پ‌ک‌ک را به‌واسطه فروپاشی جهانی گفتمان سوسیالیسم در دهه ۱۹۹۰ به‌شدت کمرنگ کرده و هویت کردی دیگر در ترکیه «مطرود» تلقی نمی‌شود.
در این فراخوان، به نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) که در شمال‌شرقی این کشور طی جنگ داخلی به خودمختاری رسیدند، اشاره‌ای نکرده است، هرچند مقامات ترکیه همواره به ارتباط میان پ‌ک‌‌ک و کردهای سوریه مشکوک بودند، چراکه در اوج فعالیت حزب کارگران کردستان، یک‌سوم اعضای آن را اکراد سوری تشکیل می‌دادند.
مظلوم کوبانی، فرمانده ارشد قسد در واکنش به سخنان جدید سرکرده پ‌ک‌ک گفت که این درخواست خلع‌سلاح، ارتباطی با دولت خودمختار روژاوا (استان حسکه سوریه) ندارد. مقامات ترکیه همواره اصرار داشتند که مذاکرات صلح با حزب کارگران کردستان شمال‌شرق سوریه را نیز دربرگیرد، اما با توجه به سرنگونی دولت اسد در ۸ دسامبر (۱۸ آذر) توسط شبه‌نظامیان مورد حمایت آنکارا (هیات تحریرالشام و الجیش‌الوطنی‌السوری) و فشار کشورهای عرب محافظه‌کار، اردوغان مواضع خود را درباره روند صلح با کردها تعدیل کرد.
به نقل از المانیتور، اشاره اوجالان به رد نظریه خودمختاری با هدف فشار به قسد در هماهنگی مقامات ترک مطرح شده؛ چراکه انحلال دولت روژاوا در شمال سوریه از مطالبات اساسی آنکارا محسوب می‌شود. با وجود اظهارات تاریخی سرکرده پ‌ک‌ک، شاهدان عینی از وقوع درگیرهای شدید در شامگاه پنجشنبه میان اعضای پ‌ک‌ک و نیروهای ارتش ترکیه در دامنه کوه متین در استان دهوک خبر دادند. همزمان با تیراندازی‌های شدید و انفجارهای پراکنده، این درگیری‌ها در اطراف دو روستای کوهرزی و بلافه رخ داد و دو طرف از سلاح‌های سبک و متوسط استفاده کردند. این درگیری، اولین نقض آشکار درخواست عبدالله اوجالان، از اعضای خود برای کنارگذاشتن سلاح به‌شمار می‌آید.

 

اهداف اردوغان از مذاکره مخفیانه
دور جدید گفت‌وگوهای محرمانه بین ترکیه و حزب کارگران کردستان از اکتبر ۲۰۲۴ با پیشنهاد حضور اوجالان در پارلمان آنکارا و اعلام انحلال پ‌ک‌ک آغاز شد. واکنش‌های رسمی پ‌ک‌ک به دعوت سرکرده ارشد این سازمان محدود بوده و پاسخ روشنی از سمت دیگر سرکردگان حزب کارگران کردستان داده نشده است.
رابطه مبهم بین پ‌ک‌ک و اوجالان در حالی شرایط را به بن‌بست کشانده که این گروه از سال ۱۹۸۴ بیش از ۴۰هزار نفر (عمدتا جنگجویان کرد) را در درگیری با نهادی‌های نظامی و امنیتی آنکارا در مناطق کردنشین ترکیه از دست داده‌اند. هدف ابتدایی پ‌ک‌ک تشکیل دولت مستقل کرد بود و از دهه ۱۹۹۰ به خودمختاری محلی نیز رضایت دادند.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با انحلال پ‌ک‌ک به‌دنبال ایجاد شکاف در حزب کمالیست رقیب یعنی دموکراتیک خلق قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ۲۰۲۸ با ادعای پیروزی بر حزب کارگران کردستان است. حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه با نزدیکی به اوجالان، جذب حمایت کردها و ملی‌گرایان ترک را
دنبال می‌کند.

 

خاستگاه منازعه ترکیه و اکراد
سال ۱۹۲۳، مصطفی کمال آتاتورک با موفقیت «جنگ استقلال» ترکیه را به پایان رساند تا معاهده سور را لغو و مرزهای جدیدی را به جامعه بین‌المللی تحمیل کند. امپراتوری عثمانی، زمانی یک حکومت بسیار متنوع، چندفرهنگی و چندمذهبی بود. با از دست دادن سرزمین‌های عربی، تبادل اجباری جمعیت با یونان (که در آن بیشتر جمعیت ارتدوکس یونانی ترکیه به یونان منتقل شد و جمعیت مسلمان یونان به ترکیه فرستاده شد) و نسل‌کشی ارمنی‌ها و آشوری‌ها، جمهوری جدید ترکیه تنها با یک اقلیت سیاسی مهم باقی ماند: کردها. آتاتورک به‌سرعت تصمیم گرفت که دولت جدید را بر اساس یک زبان و فرهنگ (ترکی) بنا کند، درحالی‌که ادعای تا حدودی متناقض مطرح می‌کرد که «ترکی بودن» یک هویت مدنی است نه قومی، و بنابراین این هویت برای همه شهروندان «ترک» که ناگهان خود را در مرزهای جمهوری جدید یافتند، باز است. با هدف وادار کردن همه به پذیرش نظم جدید و تبدیل‌شدن به ترک‌های جدید، دولت به‌سرعت استفاده عمومی از زبان‌های دیگر را ممنوع کرد، که عمدتا به معنای ممنوعیت زبان کردی بود.
هنگامی که اولین شورش کردی (و واکنش مذهبی) در سال ۱۹۲۵ (شورش شیخ‌سعید) آغاز شد، صحنه سیاسی در آنکارا هنوز  تثبیت نشده بود. جناح‌های مختلف درباره امکان ایجاد یک سیستم انتخاباتی لیبرال، احیای نمادهای عثمانی مانند خلافت، سطوح مختلف عدم تمرکز یا حکومت متمرکز و ... بحث می‌کردند. شورش شیخ‌سعید به کمال آتاتورک و پیروانش (که بعدها به عنوان «کمالیست»‌ها شناخته شدند) این فرصت را داد تا حکومت اضطراری اعلام کنند،که این امر نیز در ساکت‌کردن منتقدان و مخالفان در پایتخت و بقیه کشور مؤثر بود. شورش شیخ‌سعید ــ که خواستار یک دولت کردی مسلمان بود ــ به‌شدت سرکوب شد، و دولت جدید کمالیست کنترل اقتدارگرایانه بر کشور را تا سال ۱۹۵۰ اعمال کرد.

 

ظهور پ‌ک‌‌ک
پ‌ک‌ک (حزب کارگران کردستان) از گروه‌های شورشی کردی پیشین متفاوت بود: این گروه برخلاف گروه‌های قبلی، نه مذهبی بود و نه بر پایه قبیله‌گرایی، بلکه از فعالان دانشجویی نشأت گرفته بود که از جناح چپ ترکیه جدا شده و با صبر و حوصله تلاش کردند تا یک شورش روستایی به سبک مائوئیستی در مناطق کردنشین ترکیه آغاز کنند. در ابتدا، پ‌ک‌ک هدف خود را ایجاد یک دولت کردی اعلام کرد که تمام بخش‌های کردستان را متحد کند، به استثمار سرمایه‌داری علیه همه (نه‌فقط کردها) پایان دهد و زنان را به جایگاهی برابر با مردان برساند.
در اواخر دهه ۱۹۷۰، پ‌ک‌ک شروع به حذف رقبای محلی و احزاب رقیب کُرد کرد و درنهایت اسلحه‌های خود را به سمت دولت ترکیه نشانه‌گرفت. این گروه به‌ویژه در سال‌های اولیه خود بی‌رحم عمل کرد و نه‌تنها نیروهای نظامی و پلیس ترکیه، بلکه معلمان اعزامی برای همسان‌سازی دانش‌آموزان کرد، مقامات دولتی و حتی در مواردی خانواده‌های «نگهبانان روستا»ی کرد را که دولت ترکیه برای مبارزه با پ‌ک‌ک ایجاد کرده بود، هدف قرار داد. پاسخ دولت نیز به همان اندازه خشن بود: حکومت‌نظامی در بیشتر استان‌های کردنشین ترکیه برقرار شد، حدود ۳۵۰۰ روستای کرد به زور تخلیه شدند، ناپدیدشدن گسترده فعالان کرد توسط جوخه‌های مرگ غیرقانونی تحت هدایت دولت و کمپین‌های بی‌پایان نظامی در کوهستان‌ها ازجمله اقدامات دولت بود.
از ابتدای این شورش، دولت ترکیه اصرار داشت که این یک «مناقشه قومی» نیست بلکه مشکل «تروریسم» است که توسط بازیگران خارجی خصمانه تحریک شده. دولت همچنین ادعا می‌کرد که همه کردها از پ‌ک‌ک حمایت نمی‌کنند (که تا حدی درست بود اما درعین‌حال پ‌ک‌ک توانست پایگاه مردمی قابل‌توجهی به‌دست‌آورد) و این‌که توسعه اقتصادی «باتلاقی» را که به پ‌ک‌ک اجازه ظهور داده بود، خشک خواهد کرد (این دیدگاه به‌راحتی از خواسته‌های اصلی پ‌ک‌ک و بسیاری از کردها که بر انکار و سرکوب هویت، زبان و فرهنگ کردی متمرکز بود، چشم‌پوشی می‌کرد).

 

پذیرش هویت کردها توسط ترکیه
شورش پ‌ک‌ک در یکی از اهداف اصلی خود موفق بود: احیای هویت و غرور کردی در کردستان شمالی (مناطق کردنشین ترکیه). با هر کمین موفقیت‌آمیز علیه نیروهای ترکیه و هر سال که گذشت و دومین ارتش بزرگ ناتو نتوانست شورشیان را شکست دهد، بسیاری از کردها دوباره شروع به افتخار کردن به هویت کردی خود کردند؛ حتی کلیشه‌های تحقیرآمیزی مانند «کردهای سرسخت، جنگ‌طلب، یاغی و نافرمان» نیز به نمادی از مقاومت تبدیل شد. با پیشرفت جنگ چریکی در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، برای مقامات دولتی روزبه‌روز دشوارتر و حتی غیرمنطقی‌تر شد که وجود کردها و هویت کردی در ترکیه را انکار کنند.
تا سال ۱۹۹۰، سیاست انکار کامل کنار گذاشته شد و ممنوعیت زبان کردی تا حدی کاهش یافت (اگرچه آموزش، بیشتر انتشارات، رسانه‌ها، خدمات دولتی و تبلیغات سیاسی به زبان کردی همچنان ممنوع بود، اما پخش موسیقی کردی و صحبت‌کردن به زبان کردی در مکان‌های عمومی آسان‌تر شد و افراد می‌توانستند بدون خطر دستگیری، به‌طور عمومی وجود کردها در ترکیه را تأیید کنند). اصلاحات بیشتر دولت در اواخر دهه ۱۹۹۰ و تا سال ۲۰۱۵ این محدودیت‌ها بر نمایش عمومی هویت کردی را بیشتر کاهش داد، اگرچه این تغییرات به‌هیچ‌وجه به استانداردهای حقوق اقلیت‌ها در غرب نزدیک نشد.
این تغییرات نشان‌دهنده تأثیر عمیق شورش پ‌ک‌ک بر جامعه ترکیه بود. اگرچه پ‌ک‌ک نتوانست به اهداف نظامی یا سیاسی کامل خود دست‌یابد، اما موفق شد هویت کردی را از حاشیه به مرکز توجه بیاورد و دولت ترکیه را وادار به پذیرش واقعیت وجود کردها و فرهنگ‌شان کند. بااین‌حال، این روند با چالش‌ها و تنش‌های زیادی همراه بود و تا امروز نیز مسأله کردها یکی از چالش‌های اصلی ترکیه باقی مانده است.

واکنش تهران به تحولات کردستان ترکیه
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه با استقبال از فراخوان رئیس گروه پ‌ک‌ک برای کنارگذاشتن سلاح، این تصمیم را گامی مهم در جهت نفی خشونت دانست و تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران از هر روندی که موجب توقف تروریسم و تقویت امنیت در کشور همسایه ترکیه شود استقبال می‌کند و امیدوار است این تحول در سطح منطقه نیز آثار مثبت داشته باشد.