به گزارش شمانیوز، صنعت پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر موفقیت‌های قابل‌توجهی را در بخش‌های مختلف کسب کرده است. بر اساس گزارش‌ها، ایران در حال حاضر یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در خاورمیانه است و این صنعت به یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های صادرات غیرنفتی کشور تبدیل شده است.

در سال ۱۴۰۲، مجموع ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی ایران به بیش از ۸۰ میلیون تن رسید که سهم عمده‌ای از تولیدات این بخش به صادرات اختصاص یافته است. گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز نشان می‌دهد که در سال گذشته، صادرات محصولات پتروشیمی ایران حدود ۹ میلیارد دلار برآورد شده است که این رقم، نسبت به سال‌های گذشته رشد داشته است. این رشد عمدتاً به دلیل تکمیل طرح‌های توسعه‌ای در این صنعت و استفاده از ظرفیت‌های داخلی بوده است. 

 صنعت پتروشیمی ایران در سال ۱۴۰۳ با دستیابی به رشد تولید و صادرات، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، نقش مهمی ایفا کرد. با این حال، این صنعت با چالش‌هایی نظیر محدودیت‌های انرژی، تأمین خوراک و زیرساخت‌های حمل‌ونقل مواجه بود که بر عملکرد آن تأثیر گذاشت.

مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی از پیش‌بینی تولید تا پایان سال به میزان ۸۳ میلیون تن و صادرات ۳۴ میلیون تنی محصولات پتروشیمی در همایش مردادماه سال جاری خبر داد که ۴۸ میلیون تن آن به فروش می‌رسد و حدود ۱۴ میلیون تن جذب بازار داخلی می‌شود.

در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳، تولید محصولات پتروشیمی به ۲۰ میلیون و ۴۱۰ هزار تن رسید که از این میزان، ۷ میلیون و ۷۴۰ هزار تن صادر شد و حدود ۱۱ میلیون تن به‌عنوان خوراک بی‌مجتمعی و درون‌مجتمعی مصرف گردید.  در مهر ۱۴۰۳، حدود ۱۳.۵ هزار میلیارد تومان محصولات پتروشیمی به‌صورت اعتباری در بورس‌های کالایی عرضه شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۸۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. 

چالش‌های پیش روی صنعت پتروشیمی ایران  

با وجود دستاوردهای بزرگ، صنعت پتروشیمی ایران با چالش‌های متعددی روبرو است که می‌تواند بر روند رشد و توسعه آن تأثیرگذار باشد.

یکی از چالش‌های اصلی صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۳، محدودیت‌های تأمین انرژی و خوراک بود. ناترازی انرژی و قطع مکرر گاز طبیعی، موجب کاهش تولید و بهره‌وری شده و زیان‌های قابل‌توجهی به صنعت وارد کرد. بر اساس گزارش‌ها، زیان‌های ناشی از عدم تأمین خوراک گاز در سال گذشته به ۷۵۰ میلیون دلار و برای سال جاری به حدود یک میلیارد دلار برآورد شده است. 

عدم توسعه کافی صنایع پایین‌دستی یکی دیگر از مشکلات اصلی صنعت پتروشیمی کشور است. در حالی که ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ مواد اولیه پتروشیمی شناخته می‌شود، بخش زیادی از این تولیدات در داخل کشور به فرآورده‌های ارزش‌افزوده تبدیل نمی‌شود. عدم توجه کافی به این بخش، موجب کاهش اشتغال‌زایی و ارزش‌افزوده در اقتصاد کشور می‌شود. براساس گزارش‌های ارائه‌شده، ایران هنوز در فرآیند توسعه صنایع پایین‌دستی مانند تولید پلیمرهای تخصصی و شیمیایی پیشرفته با چالش‌هایی مواجه است.

مشکلات تأمین انرژی؛ چالشی جدی است که همچنان از مشکلات عدیده و عمده در مسیر افزایش تولید و درآمدزایی صنعت پتروشیمی و دیگر صنایع کشور محسوب می‌شود. واحدهای پتروشیمی به‌طور گسترده‌ای به انرژی گاز و برق وابسته هستند و در صورت بروز اختلال در تأمین این منابع، تولید محصولات تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. در فصول سرد سال و به‌ویژه در مواقعی که مصرف انرژی در کشور به اوج خود می‌رسد، صنعت پتروشیمی با مشکلات جدی در تأمین انرژی روبرو می‌شود.  

صنعت پتروشیمی ایران در حالی که در خاورمیانه بزرگ‌ترین تولیدکننده به شما می‌آید، با رقابت شدید جهانی مواجه است. کشورهای پیشرفته در زمینه پتروشیمی، با استفاده از فناوری‌های نوین و بهبود کیفیت محصولات، در تلاش هستند سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به‌دست آورند. در این راستا، ایران باید برای حفظ سهم خود در بازارهای جهانی، به ارتقاء کیفیت محصولات و بهبود فرآیندهای تولید توجه بیشتری داشته باشد.

برنامه‌های آتی صنعت پتروشیمی  

برای مقابله با چالش‌های موجود و بهره‌برداری از فرصت‌ها، صنعت پتروشیمی ایران برنامه‌هایی را برای توسعه پایدار و تکمیل زنجیره ارزش در نظر دارد.

۱. توسعه فناوری و نوآوری

در راستای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، توجه به نوآوری‌های تکنولوژیک و توسعه فناوری‌های جدید در دستور کار قرار گرفته است. شرکت‌های پتروشیمی ایران در حال سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) برای ارتقاء فرآیندهای تولید و افزایش کیفیت محصولات هستند. به گزارش شانا، استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی کمک کند.

۲. تنوع‌بخشی به محصولات پتروشیمی  

یکی از برنامه‌های مهم در صنعت پتروشیمی ایران، توسعه و تنوع‌بخشی به سبد محصولات است. ایران در حال حاضر در تولید محصولات پایه پتروشیمی مانند متانول، اتیلن و پروپیلن موفق است، اما برای افزایش ارزش‌افزوده و اشتغال‌زایی، باید به تولید محصولات بالادستی و با ارزش‌افزوده بیشتر مانند پلیمرها و مواد شیمیایی پیشرفته توجه بیشتری داشته باشد.

۳. توسعه صنایع پایین‌دستی  

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، برای توسعه پایدار صنعت پتروشیمی ایران، لازم است که به صنایع پایین‌دستی توجه بیشتری شود. این امر می‌تواند با تشویق سرمایه‌گذاری در این بخش و ایجاد مشوق‌های مالی برای شرکت‌های تولیدکننده پلیمرها و محصولات شیمیایی پیشرفته تحقق یابد.

۴. حمایت از صادرات و بازاریابی جهانی  

یکی از راهکارهای اصلی برای توسعه صنعت پتروشیمی ایران، گسترش بازارهای صادراتی است. در این راستا، وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حال تلاش برای افزایش صادرات به کشورهای مختلف از جمله چین، هند و کشورهای اروپایی هستند. توسعه برندهای ایرانی و افزایش کیفیت محصولات از مهم‌ترین اولویت‌های صادراتی صنعت پتروشیمی ایران به‌شمار می‌آید.

صنعت پتروشیمی ایران با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه در زمینه تولید و صادرات، هنوز با چالش‌های متعددی روبرو است که رفع آن‌ها نیازمند توجه بیشتر به توسعه فناوری، تأمین پایدار منابع انرژی، و افزایش کیفیت محصولات است. با برنامه‌ریزی‌های صحیح و توجه به نیازهای بازارهای جهانی، صنعت پتروشیمی ایران می‌تواند به یکی از قطب‌های برتر جهانی در این حوزه تبدیل شود.