همشهری آنلاین: انتخاب نماینده ایران آنقدر با کش‌وقوس همراه بود که دیگر لازم نیست مته به خشخاش بگذاریم که این فیلم عملاً نه جریان اصلی فربه سینمای ایران را نمایندگی می‌کند و نه حتی بخش غیرتجاری نحیف آن را.
«علت مرگ: نامعلوم» از جنس سینمای اجتماعی انتقادی است که اتفاقاً همین نگرش انتقادی برای‌اش دردسرساز شد و ۳ سال اکرانش را به تأخیر انداخت و وقتی هم که اکران شد، با حداقل سانس، پیش پای همان جریان اصلی ذبح شد. کنایه‌آمیز است فیلمی که حتی با وجود ۶ رأی موافق از ۷ رأی اعضای هیئت انتخاب جشنواره فجر امکان حضور در جشنواره چهلم را پیدا نکرد، حالا با گردش ایام، به عنوان نماینده سینمای ایران در اسکار انتخاب شد. جالب است که تا قبل از اعلام نام این فیلم هیچ صحبت غیررسمی‌ای از انتخاب آن در محافل سینمایی به گوش نمی‌رسید. چه شد و چه گذشت که این فیلم سرآخر توانست سودای حضور در سالن دالبی تیاتر هالیوود را در سر بپزد؟
۱. قبل از هر چیز بگوییم، احتمالاً سینمای رسمی ایران امسال بختی در اسکار ندارد. «چیزهایی که می‌کُشی»، نماینده کانادا در اسکار ۲۰۲۶ را یک ایرانی ساخته به نام علیرضا خاتمی. از طرف دیگر، فیلم کن‌برده «یک تصادف ساده» جعفر پناهی هم احتمالاً از فرانسه یا لوکزامبورگ راهی اسکار خواهد شد. همین دو رقیب با تبار ایرانی شانس هر فیلمی از طرف سینمای رسمی ایران در اسکار را به شدت کاهش می‌دهد.
۲. اعضا و روال کاری هیئت انتخاب نماینده ایران، به روال همیشه، محل مناقشه بود. خانه سینما که به اعتقاد طرفداران سینمای مستقل (از نظر وابستگی‌های فکری و مناسبات بوروکراتیک) باید نقش اصلی را در انتخاب نماینده ایران ایفا کند، خودش را از فرآیند انتخاب کنار کشید و با این حرکت خواست نشان دهد در جریان این انتخاب قدرت‌هایی در کار است که شاید نسبتی با سینمای ایران و بدنه آن ندارند. اعضای این هیئت هم از خالی کردن پشتشان توسط خانه سینما گله کردند و از عهدشکنی خانه در جریان ایفای نقش در این انتخاب گفتند.
۳. از ابتدا که حرف انتخاب نماینده سینمای ایران در اسکار شد، همه صحبت‌ها حول‌وحوش «پیرپسر» اکتای براهنی و «زن و بچه» سعید روستایی بود. «پیرپسر» به واسطه استقبال داخلی سینماروها و اغلب منتقدان و «زن و بچه» به پشتوانه نمایش در کن گزینه‌هایی بودند که به نظر می‌رسید رقابت نهایی رسیدن به اسکار میان آنها باشد. کمتر کسی در این میان بختی برای «علت مرگ: نامعلوم» قائل بود. از قضا، برجسته شدن نام آن دو فیلم به «علت مرگ: نامعلوم» کمک کرد که طرفداران «پیرپسر» و «زن و بچه» در هیئت انتخاب که گویا به راحتی به نتیجه واحدی نمی‌رسیدند، گزینه سومی را که فیلم علی زرنگار بود برای سفر به اسکار برگزینند.
۴. «علت مرگ: نامعلوم» به نظر نمی‌رسد «صرفاً» انتخابی از سر مصالحه بوده باشد. فیلم در جشنواره شانگهای به نمایش درآمد و نامزد ۴ جایزه شد و جایزه بهترین فیلمبرداری را هم داود ملک‌حسینی برد. در یکی دو جشنواره کوچک دیگر هم حضور داشته و سابقه حضور جشنواره‌ای دارد که برای بردن اسکار بهترین فیلم بین‌المللی مهم است. اما این سابقه آنچنان بزرگ نیست که امید زیادی برای فیلم به بار آورد. همین که تصمیم‌گیران سینمایی بفهمند روزی کارشان به همین فیلم‌هایی می‌افتاد که ممنوع می‌کنند، کافی است.
