پیامبر (ص) درباره دوری جامعه از اخلاق رحیمانه چه هشداری دادند؟

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام والمسلمین هادی سروش- استاد فقه و فلسفه حوزه علمیه قم- به تبیین مفهوم رحمت به عنوان اساس و بنیان رسالت پیامبر خاتم (ص) پرداخت و اظهار کرد: خداوند در قرآن، خود را با نام رحمان و رحیم معرفی می‌کند و پیامبر اسلام (ص) نیز در همین افق، «رحمةً للعالمین» خوانده شد؛ رحمتی نه برای یک قوم یا یک عصر، بلکه برای همه‌ی عالم.

وی با استناد به آیه «وَما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ» (انبیا، ۱۰۷) تصریح کرد: این آیه با تعبیر "إلا" نشان‌دهنده حصر است؛ یعنی رسالت پیامبر (ص) حامل رحمت است و لاغیر. بر این اساس، کتاب درسی این معلم بشریت یعنی قرآن، کتاب رحمت است و روش او نیز روشی رحیمانه است.

این استاد حوزه با اشاره به سیره عملی پیامبر (ص) در برابر بداخلاقان و حتی دشمنان، به آیه ۱۹۹ سوره اعراف («خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ») استناد کرد و گفت: روش این معلم بزرگ در برابر انسان‌های جاهل، اعراض و عدم توجه به جهالت آنان بود. حتی در فتح مکه، دشمنان شکست‌خورده که سال‌ها با آن حضرت جنگیده بودند، با اطمینان گفتند که ایشان فقط نیکی و برادری می‌بینند.

سروش با انتقاد از برخی روایات و روش‌های منسوب به پیامبر (ص) که خلاف رحمت و محبت است، تأکید کرد: متأسفانه ما نتوانسته‌یم پیامبر رحمت را به درستی بشناسیم و به جهان معرفی کنیم. هر حکم، سخن یا تصمیمی که بوی تعصب، خشونت، بی‌منطقی و خونریزی بدهد، با منطق این معلم بزرگ بشریت فاصله دارد و باید از نظر منبع و سند تاریخی به دقت بررسی شود.

وی در ادامه به هشدار پیامبر (ص) درباره دوری جامعه از اخلاق رحیمانه اشاره کرد و گفت: ایشان فرمودند روزی می‌آید که مردم مانند گرگ‌ها هستند و اگر گرگ نباشند، گرگ‌ها آنها را می‌خورند. این هشدار، درباره عده‌ای خاص است که روش‌های ناپسند و دور از رحمت را در پیش می‌گیرند و چنان جلوه می‌کنند که گویی کل جامعه اینگونه شده‌اند. اما رحمت واسعه الهی هیچگاه اجازه نمی‌دهد سطح کلی جامعه بر ظلم و تعدی استوار باشد.

حجت‌الاسلام سروش با کلام امام علی (ع) در نهج‌البلاغه که فرمودند: «خداوند دین خود را بر اساس محبت اقامه کرده است»، نتیجه‌گیری کرد و گفت: دین اسلام بر پایه رحمت استوار شده و پایدار خواهد ماند. احکام سخت‌گیرانه‌ای که نقل شده باید در چارچوب این اصل کلیدی نگریسته و بازخوانی شود.