بیوگرافی ترانه علیدوستی
کمتر کسی است که ترانه علیدوستی را نشناسد. هنرمندی که فراتر از یک بازیگر، به عنوان یک چهره دغدغهمند اجتماعی و مترجمی توانا در بین مردم شناخته میشود. او با انتخابهای هوشمندانه و دوری از کلیشهها، مسیر متفاوتی را در سینمای ایران طی کرد و توانست استاندارد جدیدی برای بازیگری در سنین پایین تعریف کند. اگر میخواهید با جزئیات زندگی هنری، ادبی و شخصی این ستاره بینالمللی بیشتر آشنا شوید، با چطور همراه شوید.
در این مطلب مرور بر زندگینامه ترانه علیدوستی داریم.
✨ شناسنامه هنری: ترانه علیدوستی
- 🎂 تاریخ تولد: ۲۲ دی ۱۳۶۲ (تهران)
- 🎭 زمینه فعالیت: بازیگری سینما، تئاتر، صداپیشگی و ترجمه ادبی
- 🎬 اولین درخشش: فیلم سینمایی «من ترانه ۱۵ سال دارم» (۱۳۸۰)
- 🏆 مهمترین افتخارات: برنده یوزپلنگ نقرهای جشنواره لوکارنو، سیمرغ بلورین جشنواره فجر، و جایزه ادبی پروین اعتصامی
- 🥋 دیگر نکات مهم: فمینیست، مترجم زبان انگلیسی و مبتلا به کلاستروفوبیا و سندروم درس (تنگناهراسی)
ترانه علیدوستی در ۲۲ دی ۱۳۶۲ در تهران متولد شد. او در خانوادهای کاملاً شناختهشده و موفق رشد کرد؛ پدرش «حمید علیدوستی»، هفتمین گلزن برتر ملی تاریخ فوتبال ایران و مربی سابق تیمهای سایپا و پیکان است.
مادرش، «نادره حکیمالهی»، سنگتراش و مجسمهساز مشهوری است که تاکنون نمایشگاههای متعددی برگزار کرده است.
ترانه پیش از آنکه دیپلم کامپیوتر بگیرد و وارد دنیای بازیگری شود، مدتی را به تحصیل در رشتههای موسیقی و علوم تجربی اختصاص داده بود. او در صفحه رسمیاش در توییتر اعلام کرده که به بیماری «کلاستروفوبیا» (ترس از محیطهای بسته) مبتلاست. ترانه همچنین در سالهای اخیر به سندروم درس (سندرم درس؛ همهچیز درباره بیماری خود ایمنی ترانه علیدوستی) مبتلا شده است. ترانه علیدوستی در تمام سالهای گذشته از جدیترین فعالین حقوق زنان بوده و به عنوان یک فمنیست شناخته میشود. ترانه علیدوستی در پی اعتراضات سال ۱۴۰۱ (زن، زندگی، آزادی) ۲۶ آذر ۱۴۰۱ دستگیر و ۱۴ دی با وثیقه یک میلیاردی آزاد شد.
ازدواج و زندگی شخصی
ترانه علیدوستی همواره سعی کرده حریم خصوصیاش را حفظ کند. او در تابستان ۱۳۹۰ با علی منصور ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری به نام «حنا» است. برخلاف بسیاری از سلبریتیها، همسر او فعالیتی جدی در حوزه سینما ندارد. ترانه رابطه عمیقی با دخترش دارد و گاهی تصاویری از لحظات مادرانهاش را با مخاطبان به اشتراک میگذارد.
شروع طوفانی و یک وقفه خودخواسته
ورود ترانه به سینما با کلاسهای بازیگری امین تارخ آغاز شد. استعداد او چنان نمایان بود که خیلی زود برای نقش اصلی فیلم «من ترانه ۱۵ سال دارم» به کارگردانی رسول صدرعاملی انتخاب شد. اجرای بینقص او در نقش «ترانه پرنیان»، تمام درهای موفقیت را به رویش باز کرد و جوایز معتبر داخلی و خارجی را برایش به ارمغان آورد.
اما نکته جالب در کارنامه او این است که پس از این موفقیت بزرگ، ترانه به مدت دو سال از سینما فاصله گرفت. او در این مدت بیکار ننشست و دوره فیلمنامهنویسی را در حوزه هنری گذراند. بازگشت او به دنیای هنر، نه با سینما، بلکه با تئاتر «فنز» رقم خورد؛ جایی که در کنار بزرگان سینما همچون پرویز پرستویی، مهتاب نصیرپور و حبیب رضایی روی صحنه رفت و پختگی بیشتری کسب کرد.
همکاریهای ماندگار و سینمای مؤلف
سال ۱۳۸۲ تنها یک تاریخ در تقویم کاری ترانه علیدوستی نیست، بلکه نقطه عطفی است که مسیر او را از یک «پدیده نوجوان» به یک «بازیگر مؤلف» تغییر داد. بازی در فیلم «شهر زیبا» آغازگر همکاری تاریخی او با اصغر فرهادی بود. این همکاری تنها یک رابطه کارگردان-بازیگر نبود، بلکه شکلگیری یک زوج هنری بود که توانستند زبان مشترکی در سینمای رئالیستی و اجتماعی ایران پیدا کنند.
این همکاری در چهار پرده، بلوغ بازیگری ترانه را به تصویر کشید:
- شهر زیبا (۱۳۸۲): عبور از معصومیتِ «من ترانه ۱۵ سال دارم» و ورود به دنیای تلخ و خشن فقر و اعدام.
- چهارشنبهسوری (۱۳۸۴): اوج هنرنمایی در سکوت. ترانه در نقش «روحی»، خدمتکاری ساده و کنجکاو، تنها با نگاههایش التهاب یک زندگی زناشویی در آستانه فروپاشی را به مخاطب منتقل کرد.
- درباره الی (۱۳۸۷): مرموزترین نقش کارنامه او. شخصیت «الی» با بازی ترانه، به نمادی از پنهانکاری و قضاوت در سینمای ایران تبدیل شد. حضور کوتاه اما سایهوار او بر تمام دقایق فیلم سنگینی میکرد.
- فروشنده (۱۳۹۴): پختگی کامل. در نقش «رعنا»، زنی که مورد تعرض قرار گرفته، او تصویری دقیق از تروما، ترس و تلاش برای بقا را بدون افتادن در دام اغراقهای احساسی ارائه داد.
جسارت در انتخاب؛ فراتر از فرهادی
اما هوشمندی ترانه علیدوستی تنها به انتخاب کارهای فرهادی محدود نشد. او با پذیرش نقشهای چالشبرانگیز در سینمای مانی حقیقی (فیلمهای «کنعان»، «پذیرایی ساده» و «تفریق»)، وجه دیگری از تواناییهایش را رو کرد. در «پذیرایی ساده»، او در فضایی ابزورد و در موقعیتهای سخت فیزیکی در کوهستان، نقشی جنونآمیز و متفاوت را ایفا کرد که فرسنگها با نقشهای آرامِ شهریاش فاصله داشت.
علاوه بر اینها، حضور در فیلم «شیرین» ساخته عباس کیارستمی، مهر تأییدی بود بر جایگاه او به عنوان یک بازیگر هنری. همکاری با کارگردانان صاحبسبکی مانند رسول صدرعاملی (که کاشف او بود)، واروژ کریممسیحی (در فیلم تردید) و در سالهای اخیر سعید روستایی (در برادران لیلا)، نشان میدهد که ترانه علیدوستی بازیگری نیست که به هر پیشنهادی بله بگوید.
ترانه معروف است به «نه» گفتنهای زیاد و وسواس شدید در انتخاب نقش. همین سختگیری و گزیدهکاری باعث شده تا نام او در تیتراژ هر فیلمی، برای مخاطب سینما تضمینی بر کیفیت و متفاوت بودن آن اثر باشد. او نه برای گیشه و شهرت، بلکه برای هنر و ماندگاری بازی میکند.
ترانه علیدوستی حضور در اسکار را تحریم کرد! فیلم «فروشنده» در حالی نامزد اسکار و گلدن گلوب شد که ترانه علیدوستی در اعتراض به قانون منع ورود ایرانیان به آمریکا (دستور ترامپ)، اعلام کرد در مراسم اسکار ۲۰۱۷ شرکت نخواهد کرد. این تصمیم شجاعانه بازتاب گستردهای در رسانههای جهان از جمله گاردین، سیانان و هالیوود ریپورتر داشت.
قهر با تلویزیون و درخشش در نمایش خانگی
یکی از نکات جالب فعالیتهای ترانه علدوستی ترانه علیدوستی، غیبت کامل او در صداوسیماست. او علیرغم پیشنهادات، هرگز در سریالهای تلویزیونی بازی نکرده است. با این حال، او مدیوم نمایش خانگی را جدا از تلویزیون دانست و با بازی در نقش «شهرزاد سعادت» در سریال «شهرزاد» (به کارگردانی حسن فتحی)، محبوبیتی افسانهای کسب کرد. رابطه فوقالعاده او با شهاب حسینی و مصطفی زمانی در این سریال که فصل اولش بیش از ۱۵ میلیارد تومان فروش داشت، او را به یکی از پولسازترین بازیگران دهه ۹۰ تبدیل کرد.
فعالیتهای ادبی و هنری دیگر
ترانه علیدوستی تنها یک بازیگر نیست. تسلط او به زبان انگلیسی باعث شد تا وارد دنیای ترجمه شود. ترجمه او از کتاب «رویای مادرم» اثر آلیس مونرو و رمان «تاریخ عشق» نوشته نیکول کراوس، با استقبال خوبی روبرو شد و حتی جایزه ادبی پروین اعتصامی را نیز برای او به همراه داشت.
علاوه بر این، او در انیمیشن «جمشید و خورشید» صداپیشگی کرده، در نمایشنامهخوانی «آنا کارنینا» حضور داشته و حتی تجربه سرمایهگذاری در فیلم خاص و متفاوت «اژدها وارد میشود!» ساخته مانی حقیقی را نیز در کارنامه دارد.
جوایز و افتخارات ترانه علیدوستی
ترانه علیدوستی در طی سالها فعالیت، نامزد بیش از ۱۵ جایزه معتبر شده و ۵ بار موفق به کسب تندیس شده است. او همچنین سابقه داوری در جشنوارههای بینالمللی وزول فرانسه و هانوی ویتنام را دارد.
- یوزپلنگ نقرهای بهترین بازیگر زن از جشنواره لوکارنو سوئیس (برای من ترانه ۱۵ سال دارم)
- سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از جشنواره فیلم فجر (برای من ترانه ۱۵ سال دارم)
- نخل زرین بهترین بازیگر زن از جشنواره اجتماعی آبادان
- جایزه بهترین بازیگر زن از انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران
- جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره اوسیان سینه فن هند (برای پذیرایی ساده)
- نامزد نخل طلا جشنواره کن (به عنوان بازیگر فیلم برادران لیلا)
نگاهی سریع به کارنامه فعالیتهای هنری ترانه علیدوستی
فیلمهای هنری ترانه علیدوستی
- من ترانه ۱۵ سال دارم (۱۳۸۰)
- شهر زیبا (۱۳۸۲)
- چهارشنبهسوری (۱۳۸۴)
- کنعان (۱۳۸۶)
- شیرین (۱۳۸۷)
- تردید (۱۳۸۷)
- درباره الی (۱۳۸۷)
- زندگی با چشمان بسته (۱۳۸۷)
- راز دشت تاران (۱۳۸۸)
- هر چی خدا بخواد (۱۳۸۹)
- انتهای خیابان هشتم (۱۳۸۹)
- پذیرایی ساده (۱۳۹۰)
- آسمان زرد کمعمق (۱۳۹۱)
- زندگی مشترک آقای محمودی و بانو (۱۳۹۱)
- مادر قلب اتمی (۱۳۹۳)
- استراحت مطلق (۱۳۹۳)
- فروشنده (۱۳۹۴)
- اورکا (۱۳۹۹)
- تفریق (۱۳۹۹)
- برادران لیلا (۱۴۰۱)
سریالهای نمایش خانگی
- شهرزاد (فصل ۱، ۲ و ۳) (۱۳۹۴-۱۳۹۷)
تئاتر
- فنز (طرفداران)
- مانیفست چو
- روز حسین
ترجمه کتاب
- رویای مادرم (آلیس مونرو)
- تاریخ عشق (نیکول کراوس)
ترانه علیدوستی: نماد جسارت و هوشمندی
مسیر حرفهای ترانه علیدوستی ترکیبی از استعداد ذاتی، انتخابهای دقیق و دغدغههای اجتماعی است. او از دختر نوجوانی که در ۱۵ سالگی سیمرغ گرفت، به زنی تأثیرگذار در سطح جهانی تبدیل شد که برای اصولش حتی قید فرش قرمز اسکار را هم میزند. به نظر شما ماندگارترین تصویر از ترانه علیدوستی کدام است؟ «الی» مرموز، «ترانه» مادر یا «شهرزاد» عاشق؟
