به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در دنیای امروز که جمعیت سالمندان رو به افزایش است، توجه به کیفیت زندگی و ارتقای ارتباطات اجتماعی این قشر اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. تحقیقات و تجربیات جهانی نشان می‌دهد که طراحی شهری می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش انزوا، افزایش مشارکت اجتماعی و بهبود سلامت روانی سالمندان ایفا کند. ایجاد زیرساخت‌ها و فضاهای عمومی دوستدار سالمند، طراحی مسکن و ساختمان‌های مناسب برای تقویت تعاملات اجتماعی، طراحی جامعه‌محور و بین‌نسلی و بهره‌گیری از فناوری و راهکارهای هوشمند شهری از جمله راهکارهایی است که موفقیت طرح‌های شهری را برای فراگیری و پویایی تضمین می‌کند.
ایجاد زیرساخت‌ها و فضاهای عمومی دوستدار سالمند
شهرها باید با پیاده‌روهای عریض و هموار، رمپ‌ها، دستگیره‌ها، سطوح ضد لغزش و بریدگی‌های مناسب در جدول‌ها طراحی شوند تا حرکت سالمندان با واکر، ویلچر یا عصا به‌راحتی و با ایمنی کامل انجام شود. نورپردازی مناسب خیابان‌ها و نصب تابلوهای راهنمای واضح نیز به افزایش امنیت و سهولت تردد این گروه کمک می‌کند.
قرار دادن نیمکت‌های مناسب و محلهای استراحت در نقاط مختلف شهر، سالمندان را به حضور در فضای باز و تعامل با دیگران ترغیب می‌کند و از بروز احساس تنهایی در آنها می‌کاهد، همچنین وجود سرویس‌های بهداشتی عمومی با کیفیت و دسترسی آسان، امکان حضور طولانی‌تر و راحت‌تر سالمندان در شهر را فراهم می‌سازد.
علاوه‌بر این، ایجاد پارک‌ها، باغ‌ها و به‌کارگیری اصول طراحی زیست‌دوست (بیوفیلیک) در محیط شهری، فرصت فعالیت بدنی، آرامش و تعامل اجتماعی را برای سالمندان فراهم می‌کند. باغ‌های اجتماعی به‌طور ویژه می‌توانند انگیزه‌ای برای ارتباط با همسایگان و حضور فعال سالمندان در اجتماع باشند.
طراحی مسکن و ساختمان‌ها
واحدهای مسکونی باید علاوه‌بر پایداری و مقرون‌به‌صرفه بودن، برای سالمندان قابل دسترس نیز باشند و ویژگی‌هایی همچون ساختمان‌های یک‌طبقه، درب‌های بزرگ، دستگیره‌های کمکی و کفپوشهای ضد لغزش داشته باشند تا محدودیت‌های حرکتی سالمندان را پوشش دهند. بازسازی خانه‌های موجود و ساخت مسکن‌های جدید با قابلیت تطبیق‌پذیری، استقلال سالمندان را افزایش می‌دهد.
ایجاد فضاهای مشترک در مجتمع‌های مسکونی سالمندان نقش بسیار مهمی در تقویت ارتباطات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی این گروه ایفا می‌کند. این فضاها شامل لابی‌ها، حیاط‌ها، اتاق‌های چندمنظوره و محلهای تجمع نزدیک به ورودی‌ها هستند که با طراحی دقیق و متناسب با نیازهای سالمندان، امکان دیدارهای روزمره و تعاملات اجتماعی را به آسانی فراهم می‌آورند. برای این منظور، باید توجه ویژه‌ای به سهولت دسترسی سالمندان به این فضاها به گونه‌ای صورت گیرد که مسیرهای رفت‌وآمد بدون مانع، هموار و با حداقل شیب طراحی شوند تا افراد با محدودیت‌های حرکتی بتوانند به‌راحتی در آن تردد کنند.
قرار دادن نیمکت‌های ارگونومیک و راحت در نقاط کلیدی از جمله کنار ورودی‌ها و مسیرهای منتهی به فضاهای مشترک، فرصتی برای استراحت و گفت‌وگو برای سالمندان فراهم می‌کند که به کاهش احساس تنهایی و افزایش حس تعلق آنها به جامعه منجر می‌شود. نورپردازی مناسب و کافی در این فضاها، به‌ویژه در اتاق‌های نشیمن و سالن‌های چندمنظوره، اهمیت فراوانی دارد، چرا که نور طبیعی و مصنوعی با کیفیت، علاوه‌بر ایجاد محیطی دلپذیر، به سلامت روانی سالمندان نیز کمک می‌کند.
فضاهای بیرونی همچون حیاط‌ها و تراس‌ها نیز باید با سایبان‌ها و پوشش‌های مناسب، امکان استفاده در تمام فصول را برای این افراد فراهم کنند. طراحی این فضاها باید امکان برگزاری فعالیت‌های گروهی، ورزش‌های سبک و تفریحات سالم را فراهم آورد تا سالمندان علاوه‌بر استراحت بتوانند در فعالیت‌های اجتماعی و بدنی مشارکت فعال داشته باشند. توجه به نکات ایمنی همچون نصب دستگیره‌ها، نرده‌های حمایتی، کفپوشهای ضد لغزش و سیستم‌های هشدار، تضمین‌کننده رفاه و آسایش آنها در این فضاهای مشترک خواهد بود.
ترویج طراحی جامعه‌محور و بین‌نسلی
طراحی فضاهایی که امکان تعامل سالمندان با افراد در گروه‌های سنی مختلف را فراهم می‌کند، نقش مهمی در تقویت حس تعلق و کاهش احساس تنهایی در میان سالمندان دارد. این فضاها شامل پارک‌ها، مراکز اجتماعی و فضاهای تفریحی می‌شوند که باید به‌گونه‌ای طراحی و تجهیز شوند که برای تمام سنین جذاب، امن و قابل استفاده باشند.
ایجاد محیط‌هایی که نسل‌های مختلف بتوانند به‌طور طبیعی و مستمر در آنها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، علاوه‌بر تقویت پیوندهای اجتماعی، به ارتقای سلامت روانی و جسمی سالمندان نیز کمک می‌کند. این فضاها باید امکانات متنوعی همچون مسیرهای پیاده‌روی هموار، نیمکت‌های مناسب، تجهیزات ورزشی سبک و فضاهای فرهنگی و هنری را در بر داشته باشند تا نیازهای مختلف ساکنان را پوشش دهند و مشارکت فعال همه گروه‌های سنی را تسهیل کنند.
ساخت محله‌های پیاده‌محور که در آنها مسکن، مشاغل، امکانات رفاهی و خدمات درمانی در نزدیکی یکدیگر و در مسیرهای حمل‌ونقل عمومی قرار گرفته‌اند، دسترسی سالمندان به نیازهای روزمره را به شکل چشمگیری آسان می‌کند. این نوع طراحی شهری، امکان انجام فعالیت‌های روزانه بدون نیاز به استفاده گسترده از خودرو را فراهم می‌آورد و به سالمندان اجازه می‌دهد به‌صورت مستقل‌تر و فعال‌تر در زندگی اجتماعی مشارکت داشته باشند. تجمیع مراکز درمانی با فضاهای تفریحی و نصب تجهیزات ورزشی در پارک‌ها، سبک زندگی سالم و تعامل اجتماعی را در این افراد تقویت می‌کند.
نزدیکی خدمات به محل سکونت، کاهش خستگی و استرس ناشی از رفت‌وآمدهای طولانی را به‌دنبال دارد و با افزایش فرصت‌های تعامل اجتماعی در محیط‌های محلی، از انزوای سالمندان جلوگیری می‌کند. وجود مسیرهای پیاده‌روی امن، ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی قابل دسترس و فضاهای عمومی مناسب نیز به آنها کمک می‌کند تا با اطمینان و راحتی بیشتری در محله خود تردد کنند و ارتباطات اجتماعی خود را گسترش دهند.
بهره‌گیری از فناوری و راهکارهای هوشمند شهری
نصب چراغ‌های راهنمای عابرپیاده با زمان عبور طولانی‌تر یکی از راهکارهای مؤثر در افزایش ایمنی سالمندان هنگام تردد در معابر شهری است، چراکه به آنها فرصت کافی برای عبور آرام و بدون استرس از خیابان‌ها را می‌دهد. علاوه‌بر این، توسعه اپلیکیشن‌های هوشمند مکان‌یابی امکانات قابل دسترس همچون سرویس‌های حمل‌ونقل، پارک‌ها و مراکز درمانی، سالمندان را در یافتن سریع و آسان این خدمات یاری می‌کند و منجر به افزایش راحتی و استقلال آنها در محیط شهری می‌شود. سیستم‌های مدیریت هوشمند ترافیک نیز با بهینه‌سازی جریان حرکت وسایل‌نقلیه و کاهش خطرات احتمالی، محیطی امن‌تر و آرام‌تر برای آنها فراهم می‌آورند.
استفاده از سیستم‌های مسیریابی واضح، ساده و قابل فهم در فضاهای عمومی و ساختمان‌ها، نقش مهمی در افزایش اعتمادبه‌نفس سالمندان هنگام حرکت در محیط‌های شهری دارد. تابلوهای راهنما با فونت‌های بزرگ، رنگ‌های متضاد و علائم تصویری کمک می‌کنند تا سالمندان به‌راحتی مسیر خود را پیدا کنند و از سردرگمی و اضطراب ناشی از گم شدن جلوگیری شود. این امر نه‌تنها تردد سالمندان را آسان‌تر می‌کند، بلکه موجب حضور فعال‌تر آنها در جامعه و افزایش مشارکت‌شان در فعالیت‌های اجتماعی می‌شود و در نهایت به بهبود کیفیت زندگی و کاهش احساس تنهایی و انزوا میان این گروه کمک می‌کند.
اجرای این راهکارها، بهبود کیفیت زندگی، کاهش احساس تنهایی و ایجاد جوامعی پویا و فراگیر را برای سالمندان به ارمغان می‌آورد و جوامعی را ایجاد می‌کند که سالمندان می‌توانند در آنها از نظر اجتماعی و جسمی شکوفا شوند. در ادامه نمونه‌هایی از شهرهای موفق جهان ارائه می‌شود که با رویکردهای نوآورانه و سیاست‌های شهری فراگیر، گام‌های مؤثری در بهبود ارتباطات اجتماعی سالمندان برداشته‌اند.
نمونه‌های موفق جهانی
شهر آرنسبرگ در آلمان به‌عنوان یکی از پیشگامان جهانی در زمینه توسعه شهری دوستدار سالمند شناخته می‌شود. این موفقیت مرهون تأسیس دپارتمان تخصصی تحت‌عنوان «آینده سالمندی» است که پس از انجام یک نظرسنجی گسترده در سطح شهر برای شناسایی نیازهای سالمندان شکل گرفت. این سازمان با تمرکز بر ایجاد فضاهای فراگیر و خدمات حمایتی، شرایطی را فراهم کرده است که سالمندان بتوانند مدت طولانی‌تری به‌صورت مستقل زندگی کنند. از جمله برنامه‌های برجسته این شهر، راه‌اندازی «آزمایشگاه یادگیری زوال عقل» است که از سال ۲۰۰۸ فعالیت می‌کند و با ایجاد شبکه‌ای از حمایت‌ها و برنامه‌های اجتماعی همچون کافه «زایتلوس» فضایی امن و صمیمی برای افراد مبتلا به زوال عقل و مراقبانشان فراهم می‌آورد. آرنسبرگ با یکپارچه‌سازی مسائل سالمندی در برنامه‌ریزی شهری و تغییر نگرش مدیران، توانسته است سالمندان را به مشارکت فعال در زندگی اجتماعی ترغیب و به این ترتیب، شهری پویا و حمایتگر برای این گروه جمعیتی ایجاد کند.
دو شهر ونتا و واسا در فنلاند، به‌عنوان اعضای شبکه نوردیک شهرهای دوستدار سالمند، نمونه‌های درخشان دیگری از توجه به نیازهای سالمندان در فصول سرد سال هستند. برای مقابله با چالش‌های زمستانی در ونتا، گنبدهای موقتی روی زمین‌های ورزشی روباز نصب شده است تا سالمندان بتوانند در فعالیت‌های پیاده‌روی و بازی‌های مخصوص خود شرکت کنند و در فضایی ایمن و گرم به فعالیت بدنی و تعامل اجتماعی بپردازند.
در شهر واسا برنامه‌ای جامع تحت‌عنوان «دستیار مراقبت در منزل» اجرا می‌شود که خدمات اجتماعی و عملی را به سالمندان ارائه می‌دهد و همزمان فرصت‌های آموزشی و شغلی برای افراد بیکار فراهم می‌کند. ابتکار «دوستان فضای باز» نیز با همکاری داوطلبان، سالمندان را در طول سال به فعالیت‌های بیرون از خانه تشویق می‌کند که منجر به کاهش انزوای اجتماعی می‌شود.
تویاما در ژاپن نمونه‌ای از مدل «شهر فشرده» است که به‌طور ویژه برای پاسخ به چالش‌های همزمان سالمندی و شهرنشینی طراحی شده است. این شهر با تمرکز خدمات در مناطق تشویقی مسکونی، سالمندان را از حومه به مناطق مرکزی و متراکم‌تر جذب می‌کند تا دسترسی آنها به امکانات رفاهی و خدمات درمانی افزایش پیدا کند. شبکه تراموای قابل دسترس، ستون فقرات حمل‌ونقل شهری تویاما است که حرکت سالمندان را تسهیل می‌کند. از سوی دیگر، مدارس قدیمی به مراکز مراقبت از سالمندان تبدیل شده‌اند و خدمات مراقبت در منزل به مناطق روستایی اطراف نیز ارائه می‌شود. پروژه‌های مسکن مختلط و هم‌زیستی نسل‌ها در این شهر زمینه‌ساز تقویت پیوندهای اجتماعی بین سالمندان و نسل‌های جوان‌تر شده است. این رویکرد جامع، امکان سالمندی فعال و مشارکت اجتماعی را در محیطی به‌خوبی متصل و حمایت‌شده فراهم می‌آورد.
منچستر بریتانیا به‌عنوان نخستین شهر این کشور که از سوی سازمان جهانی بهداشت به‌عنوان شهر دوستدار سالمند شناخته شد، نمونه‌ای موفق در زمینه مشارکت اجتماعی سالمندان و مدیریت سیاسی است. مؤسسه تحقیقات مشارکتی سالمندی در این شهر، سالمندان را به‌طور مستقیم در پژوهش‌های مربوط به بهبود محیط شهری مشارکت می‌دهد تا سیاست‌ها و برنامه‌های شهری بر اساس نیازهای واقعی آنها شکل گیرد. منچستر همچنین با حمایت از گروه‌های محلهای و همکاری نزدیک با مدیران اجتماعی، بر تقویت ارتباطات انسانی و شبکه‌های اجتماعی تمرکز کرده است تا سالمندان را در تعاملات واقعی و مستمر مشارکت دهد.
چندین شهر در منطقه شمال نیوجرسی آمریکا، با تشکیل ائتلاف‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای به توسعه جوامع دوستدار سالمند پرداخته‌اند. این شهرها با ایجاد باشگاه‌هایی همچون «با هم برای بازنشستگی برنامه‌ریزی کنیم (FORT)» سالمندان را در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌دهند و مراکز اجتماعی جدیدی را برای برنامه‌های ویژه آنها افتتاح کرده‌اند. همکاری‌های منطقه‌ای از طریق میزگردها و شوراهای مشورتی، امکان تبادل تجربیات و گسترش سیاست‌های دوستدار سالمند را فراهم کرده است. این رویکرد هماهنگ و منطقه‌ای، شبکه‌های اجتماعی سالمندان را تقویت و مراکز مهمی برای تعامل و مشارکت آنان ایجاد کرده است که نمونه‌ای موفق از مدیریت جمعی در حوزه سالمندی به شمار می‌رود.
