نوزدهمین جشنواره سینماحقیقت از نظر تعداد فیلم رکوردشکن است/ نمایش مستندی از آتنبرو

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، جدیدترین قسمت برنامه «هفت» با گفت‌وگوی ویژه درباره جشنواره «سینماحقیقت» با حضور محمد حمیدی‌مقدم، دبیر نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» جمعه ۱۴ آذر از شبکه نمایش پخش شد. محمدرضا مقدسیان مجری این برنامه است.

محمد حمیدی مقدم ابتدا درباره نسبت جشنواره امسال با ماجرای جنگ دوازده روزه گفت: این اتفاق تأثیر عمیق و لایه‌لایه‌ای در حوزه‌های مختلف کشور گذاشت. در حوزه سینمای مستند توانست یک انرژی تازه را آزاد کند. ما چه به عنوان مرکز تولید و چه به عنوان میزبان و یکی از مهم‌ترین درگاه‌های عرضه سینمای مستند، در رصد این فیلم‌ها شاهد اتفاق‌های بسیار خوبی بودیم. امسال ما بخش ویژه‌ای به نام «ایران؛ ایرانِ یکپارچه، تمدن کهن و جنگ دوازده‌روزه» داریم.

وی افزود: ۳۱ فیلم در این بخش حضور دارد؛ برخی از آنها در بخش‌های دیگر جشنواره نیز پذیرفته شده‌اند. این مجموعه می‌تواند آینه‌ای، نه کامل، اما بخشی بسیار مهم، از آن چیزی باشد که مستندسازان ما در این شرایط روایت کرده‌اند. مهم‌ترین نکته، ثبت تاریخی این رخداد است. کار مستند، سندسازی است. اگر سند‌ها از دست بروند، ما برای آینده هیچ چیز نداریم. من از همه مستندساز‌هایی که در شرایط سخت پای کار آمدند، تشکر می‌کنم.

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی گفت: یک بحث هم وجود دارد که آیا مستندساز‌ها توانستند تمام ثبت لازم را انجام دهند یا نه؟ این خودش یک علامت سؤال مهم است. یکی از فیلم‌های همین بخش دقیقاً به همین موانع می‌پردازد؛ اینکه چه اتفاق‌هایی رخ داد که مانع شد برخی مستندسازان امکان معمول برای ثبت لحظه‌ها را نداشته باشند. اینها بحث‌های جذاب و جدی است. مستند ذاتاً پرسشگر است؛ مستند همیشه با سؤال همراه است، با کنکاش و جست‌و‌جو. امیدوارم این بخش بتواند همان کارکرد واقعی مستند را نشان دهد.

دبیر نوزدهمین جشنواره «سینما حقیقت» در پاسخ به این سوال که «آیا این بخش فقط مربوط به جنگ دوازده‌روزه است یا موضوعات هویتی، ملی و تمدنی را هم شامل می‌شود؟» گفت: عنوان بخش «ایرانِ یکپارچه، تمدن کهن و جنگ دوازده روزه» است؛ یعنی مجموعه‌ای از موضوعات هویتی، تمدنی و تاریخی ما را دربر می‌گیرد. البته، چون شرایط ساخت، مربوط به سال جشنواره سینماحقیقت ۱۴۰۳ به بعد است، فیلم‌ها طبیعتاً نمی‌توانند به دوره‌های دورتر بپردازند؛ اما برخی آثار واجد شرایط بودند و مسائل تمدنی، میراثی و فرهنگی ما را طرح کرده‌اند. بااین‌حال، نگاه ویژه ما امسال به جنگ دوازده‌روزه است و خوشبختانه در این حوزه هم آثار قابل توجهی داریم.

حمیدی مقدم درباره گستردگی جشنواره امسال گفت: امسال، آنچه مخاطبان خواهند دید، پُر‌فیلم‌ترین و متراکم‌ترین دوره جشنواره مستند در تمام دوران است. ما حدود ۲۰۵ فیلم روی پرده می‌بریم: حدود ۷۰ فیلم در بخش بین‌الملل، ۱۴۰ فیلم در بخش ایرانی و مجموعاً رقمی بی‌سابقه در تاریخ جشنواره به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: واقعاً اگر در جایی غیر از پردیس سینمایی ملت بودیم، اصلاً امکان چنین چیدمانی وجود نداشت؛ کمبود سالن، امکان نمایش را از ما می‌گرفت. برای همین هم آنهایی که گاهی نقد می‌کنند چرا جشنواره در «ملت» برگزار می‌شود، خوب است این را بدانند: چنین حجم و تنوعی فقط در یک فضای فرهنگی با این امکانات ممکن است.

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی تشریح کرد: جشنواره‌های استاندارد سینمایی در دنیا، تنوع فرهنگی تولید می‌کنند. شما نمی‌روید جشنواره تا فقط ۱۲ فیلم ببینید؛ ممکن است ۳۰ یا ۴۰ فیلم ببینید و هرکدام متعلق به جهان‌بینی، انگیزه، دانش و مخاطب خاص خودش باشد. همین تنوع، هویت یک جشنواره را می‌سازد.

وی افزود: ما در ایران هنوز یک ایراد داریم: جشنواره‌ها معمولاً در یک لوکیشن ثابت برگزار می‌شوند، درحالی‌که جشنواره‌های مهم جهان نمایش را در نقاط مختلف شهر تکثیر می‌کنند. در این مرحله، آنچه مهم است تنوع موضوعی و گوناگونی مضامین است؛ اینکه مستند در گونه‌های مختلف دیده شود و بتواند مخاطب خود را پیدا کند.

حمیدی مقدم توضیح داد: درست است که مستند ذاتاً اندیشمند و مبتنی بر تعقل است، اما مستندساز ایرانی باید یک فاصله را کم کند؛ فاصله با مخاطب. مستندساز ما باید بتواند مخاطب بیشتری جذب کند و این، سال‌به‌سال دارد بهتر می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه امسال، از نظر مقایسه با بخش بین‌الملل، مستندسازان جوان ما می‌توانند در کنار آثار برتر جهان فیلم‌های خود را ببینند.

دبیر نوزدهمین جشنواره سینماحقیقت بااشاره به دوتا از بهترین مستند‌های دنیا در جشنواره امسال گفت: یکی درباره «اقیانوس» ساخته یکی از نامدارترین چهره‌های مستند جهان، دیوید آتنبرو. دیگری یک مستند بسیار مهم درباره فقدان‌های بزرگ انسانی و طبیعی؛ فیلمی که برای کسانی که دنبال استاندارد بین‌المللی تولید زندگی‌نامه، تاریخی، طبیعت یا سیاست هستند، بسیار جذاب است. این دو اثر، ترازویی می‌سازد که مخاطب بتواند سطح مستندسازی ایران را با سطح بین‌الملل مقایسه کند؛ هم نقاط قوت را ببیند، هم تفاوت‌ها را.

حمیدی مقدم درباره اهداف این جشنواره گفت: یکی از اهداف مهم ما در جشنواره و البته در بخش تولید، این است که مدل‌های مختلف فیلم‌سازی را بدون اینکه آموزش تقلیدی باشد، برای نسل جوان به نمایش بگذاریم. اینکه چه تجربه‌هایی در جهان وجود دارد و چه زیست‌هایی پشت ساخت یک مستند هست. ژانر پرتره و زندگی‌نامه‌ای در ایران هم بسیار محبوب است.

وی در همین راستا ادامه داد: بعضی وقت‌ها در جشنواره‌های سینمایی کمی نسبت به آن کم‌لطفی می‌شود یا آن را در حد یک گزارش ساده تلویزیونی می‌بینند. خوشبختانه چند سالی است که این نگاه تغییر کرده و امروز پرتره‌ها به لایه‌های عمیق‌تر می‌روند و می‌توانند به اثری جدی و خاص تبدیل شوند. ما در مرکز تولید نیز یکی از اهدافمان همین است؛ یعنی تولید مستند درباره چهره‌ها و مفاخر ملی ایران. این موضوع در برنامه سالانه ما قرار دارد و حتی برای سال‌های آینده آن را گسترش داده‌ایم.

دبیر نوزدهمین جشنواره سینما حقیقت درباره بخش‌های جدید جشنواره امسال توضیح داد و گفت: اولین بخش، «بخش عکس» است. چند سالی بود که علاقه‌مند بودیم چنین بخشی را ایجاد کنیم. نه به معنای نمایش عکس به شکل معمولی، بلکه بر اساس این اعتقاد که بسیاری از مستند‌ها از یک عکس شروع می‌شوند؛ یک قاب خاص که خاستگاه تحقیق و پژوهش است و می‌تواند نقطه آغاز یک مستند باشد.

وی ادامه داد: با حضور بزرگان عکاسی و مستندسازانی که پیش‌زمینه عکاسی دارند، این بخش شکل گرفت. چند ماه جلسه و گفت‌و‌گو داشتیم و نهایتاً راه‌اندازی شد. امسال اولین سال است و طبعاً آزمون و خطا داریم، اما مجموعه‌های بسیار خوبی دریافت کردیم؛ عکس‌های متوالی یا همان فریم‌سیکوئنس‌ها که قابلیت تبدیل به ایده‌های مستند را دارند.

حمیدی‌مقدم افزود: این نمایشگاه با همکاری خانه هنرمندان برگزار می‌شود تا ارائه آثار، شأنِ یک نمایشگاه فاخر را داشته باشد. ورکشاپ، مسترکلاس و نشست‌های تخصصی هم پیش‌بینی شده که اسامی برگزارکنندگان طی یکی دو روز آینده اعلام می‌شود. از میان حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ عکاس، ۱۳ مجموعه برای نمایشگاه انتخاب شده‌اند.

وی درباره بخش جدید دیگری در جشنواره گفت: امسال مصرانه ایستادیم و با پیشنهاد یکی از دوستان و اعضای هیئت امنای مرکز گسترش بخش دانشجویی اجرا شد. امسال ۱۸ فیلم به مسابقه دانشجویی راه یافت آثار باید در بازه زمانی تعیین‌شده تولید شده باشند، سازندگان زیر ۳۰ سال باشند و در مقطع دانشگاهی مرتبط تحصیل کنند.

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی گفت: یک نکته مهم را هم بگویم: همیشه با این سؤال مواجهیم که چرا جشنواره‌ها بیشتر چهره‌های تهرانی را می‌بینند؟ اما واقعیت این است که در حوزه فیلم کوتاه و مستند، بخش عمده آثار توسط بچه‌های سراسر ایران ساخته می‌شود. خیلی از کسانی که امروز در تهران تحصیل یا کار می‌کنند، اصالتاً شهرستانی هستند.

وی درباره آمار فیلم‌ها در جشنواره گفت: امسال آمار جالبی داریم: بیش از ۷۰۰ فیلم به دبیرخانه رسید و از این تعداد، نزدیک ۶۰ درصد تولیدِ شهرستان‌ها بود. این در حالی است که نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود ۳۰ درصد افزایش تولید مستند داشتیم؛ یعنی حال سینمای مستند آن‌طور که بعضی‌ها می‌گویند بد نیست، بالعکس رشد داشته‌ایم. اما حدود ۳۵ درصد از این آثار به بخش مسابقه اصلی راه پیدا می‌کنند.

حمیدی مقدم در پایان گفت: ما همیشه دغدغه اسکان و میزبانی بچه‌های شهر‌های دیگر را داریم و امسال هم در این زمینه تدارکات جدی دیده‌ایم. از همه مهم‌تر این است که بسیاری از سوژه‌های جذاب و بدیع جشنواره، توسط همین فیلم‌سازان استان‌ها کشف و تبدیل به اثر می‌شود. این برای ما مایه خوشحالی است. چهارشنبه مهمانان بین‌المللی بسیار خوبی وارد می‌شوند؛ چه برای کلاس‌های آموزشی، چه فیلم‌سازانی که آثارشان نمایش داده می‌شود. از تمام علاقه‌مندان مستند که کارت حضور گرفته‌اند دعوت می‌کنم در سالن‌ها حضور داشته باشند.

نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» ۱۹ تا ۲۵ آذرماه ۱۴۰۴ با دبیری محمد حمیدی مقدم برگزار می‌شود.