باشگاه خبرنگاران جوان؛ محبوبه کباری – توسعه یکپارچه میدان مشترک نفتی آزادگان، یکی از حیاتی‌ترین پروژه‌های ملی کشور به‌شمار می‌رود و نقشی تعیین‌کننده در افزایش تولید نفت و تأمین پایدار منابع انرژی ایفا می‌کند.

توسعه اصولی این میدان مشترک، یک ضرورت استراتژیک برای کشور و عرصه رقابت منطقه‌ای محسوب می‌شود؛ چراکه در آن‌سوی مرز، شرکت‌های بین‌المللی در میدان مجنون عراق فعال هستند و هرگونه تأخیر در توسعه آزادگان، خسرانی چندوجهی برای کشور به همراه خواهد داشت.

در همین راستا، هفته گذشته آیین افتتاح و راه‌اندازی دومین ردیف واحد فرآورش مرکزی میدان مشترک آزادگان جنوبی (CTEP) با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد.

محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، در این مراسم با تأکید بر نقش توان داخلی گفت: هر زمان که به ظرفیت‌های داخلی تکیه کرده‌ایم، به دستاوردهای قابل توجهی رسیده‌ایم. توسعه میادین نفت و گاز و افزایش تولید، نیازمند دو مؤلفه اصلی است؛ تأمین منابع مالی و توانمندی اجرایی و تخصصی مجریان.

افزایش بیش از ۵۰ هزار بشکه‌ای تولید در ۱۴ ماه

وزیر نفت با اشاره به عملکرد شرکت پتروپارس در میدان آزادگان جنوبی اظهار کرد: این شرکت به‌عنوان پیمانکار عمومی، طی ۱۴ ماه گذشته موفق شده تولید را بیش از ۵۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد.

وی افزود: پتروپارس به‌عنوان پیمانکار EPC، دو ردیف از تأسیسات CTEP را به بهره‌برداری رسانده که تمامی این دستاوردها با هدایت شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه نفت محقق شده است.

بزرگ‌ترین واحد فرآورش نفت و گاز کشور

پاک‌نژاد با تشریح مشخصات این واحد گفت: واحد فرآورش مرکزی آزادگان جنوبی، بزرگ‌ترین واحد فرآورش نفت و گاز کشور است که شامل چهار ردیف فرآورشی با ظرفیت مجموع ۳۲۰ هزار بشکه نفت خام در روز و حدود ۲۰۰ میلیون فوت مکعب گاز همراه است. بخشی از این گازها به‌دلیل تکمیل نشدن ظرفیت فرآورشی، همچنان در فلرها می‌سوزد.

وی ادامه داد: با راه‌اندازی دومین ردیف، ظرفیت فرآورش نفت خام به ۱۶۰ هزار بشکه در روز رسیده و دو ردیف باقی‌مانده نیز در ماه‌های آینده راه‌اندازی خواهد شد.

برنامه‌ریزی برای رسیدن به تولید ۱۹۰ هزار بشکه‌ای

وزیر نفت با اشاره به وضعیت چاه‌های میدان آزادگان جنوبی گفت: از مجموع ۱۹۰ حلقه چاه حفاری‌شده، هم‌اکنون ۱۶۰ حلقه با تولید متوسط ۱۸۰ هزار بشکه در روز در مدار تولید قرار دارد و طبق برنامه‌ریزی، تا پایان امسال این رقم به ۱۹۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.

به گفته وی، مجموع افزایش تولید طی ۱۴ ماه گذشته و تا پایان سال، به بیش از ۶۲ هزار بشکه در روز خواهد رسید.

ساخت داخل و اشتغال بومی؛ مزیت‌های توسعه آزادگان

در همین زمینه، حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، با تأکید بر اهمیت بهره‌برداری از ردیف جدید فرآورشی آزادگان جنوبی گفت: بیش از ۸۵ درصد تجهیزات این پروژه ساخت داخل است و حدود ۸۰ درصد نیروی انسانی شاغل در آن از نیروهای بومی منطقه هستند.

در همین زمینه هم پیش از این حمیدرضا ثقفی مدیر عامل پتروپارس با اشاره به اهمیت توسعه زیرساخت‌های فرآورشی در میدان آزادگان جنوبی اعلام کرد: واحد فرآورش مرکزی این میدان در چهار ردیف ۸۰ هزار بشکه‌ای طراحی شده و فرآیندهای جداسازی آب، نمک و رسوبات، کنترل سطح سولفور هیدروژن و تنظیم فشار بخار را انجام می‌دهد، با بهره‌برداری از ردیف دوم، ظرفیت عملیاتی این مرکز به ۱۶۰ هزار بشکه در روز رسیده و دو ردیف باقی‌مانده نیز طی سه ماه آینده تکمیل خواهد شد.

وی افزود: در مدت ۱۵ ماه گذشته، با همکاری وزارت نفت، شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه نفت، پروژه‌های متعددی در حوزه حفاری، تکمیل و اسیدکاری ۱۲ حلقه چاه و راه‌اندازی تأسیسات سرچاهی ۳۰ حلقه چاه به انجام رسانده که نتیجه آن افزایش حدود ۶۰ هزار بشکه‌ای تولید روزانه بوده است.

وی با اشاره به اقدامات تکمیلی در حوزه چاه‌ها گفت: عملیات رانش پمپ‌های درون‌چاهی (ESP) از هفته آینده آغاز خواهد شد و با بازگشت تدریجی چاه‌های دچار افت یا توقف تولید به مدار، ظرفیت تولید میدان به‌صورت پایدار افزایش می‌یابد.

هشدار کارشناسان درباره واگذاری توسعه آزادگان

کارشناسان انرژی بر این باورند که توسعه اصولی میدان آزادگان، یک الزام استراتژیک برای کشور است و هرگونه تعلل در آن، به از دست رفتن فرصت‌های برداشت اصولی منجر خواهد شد.

به گفته بسیاری از کارشناسان، کنسرسیوم پروژه دشت آزادگان اروند نه سرمایه کافی برای توسعه این میدان دارد و نه از تجربه، ساختار مدیریتی و توان اجرایی لازم برای راهبری چنین پروژه عظیمی برخوردار است. این مجموعه فاقد تجهیزات حفاری، کمپ‌های کارگری و نیروی متخصص سازمان‌یافته است و واگذاری آزادگان به چنین کنسرسیوم‌هایی، پروژه را معطل تصمیمات غیر فنی و فشارهای سیاسی خواهد کرد.

ورود بانک‌ها؛ تکرار یک تجربه شکست‌خورده

این رویکرد، برخلاف منویات رهبر معظم انقلاب درباره بنگاهداری بانک‌هاست؛ موضوعی که صراحتاً ورود بانک‌ها به حوزه‌های عملیاتی پرریسک را منع می‌کند.

تجربه میدان گازی کیش نمونه‌ای روشن از پیامدهای این رویکرد است. در سال ۱۳۸۹ توسعه این میدان به یک بانک واگذار شد، اما به‌دلیل نبود تخصص فنی، پروژه متوقف و در نهایت با خلع‌ید رسمی، منابع و فرصت‌های کشور هدر رفت.

ناترازی نظام بانکی و تشدید ریسک ملی

امروز، در شرایطی که نظام بانکی کشور با ناترازی شدید، دارایی‌های قفل‌شده سنگین، اضافه‌برداشت گسترده و کفایت سرمایه پایین مواجه است، واگذاری میدان آزادگان به بانک‌ها یا کنسرسیوم‌های بانکی، نه‌تنها منطقی نیست، بلکه می‌تواند تورم ساختاری و اتلاف منابع ملی را تشدید کند.

تجربه جهانی چه می‌گوید؟

تجربه جهانی نیز هشدار مشابهی می‌دهد. در آمریکا، قوانین Glass–Steagall و Dodd–Frank بانک‌ها را از ورود به مالکیت شرکت‌های غیرمالی منع کرده‌اند. در برزیل نیز ورود بانک‌ها به پروژه‌های نفتی Petrobras به رسوایی‌های گسترده و اعمال محدودیت‌های شدید انجامید. پیام این تجربه‌ها روشن است: بانک‌ها توان پذیرش ریسک عملیاتی بلندمدت ۱۵ تا ۲۰ ساله را ندارند.

در مقابل، شرکت‌های تخصصی اکتشاف و تولید (E&P) مانند پتروپارس، برای مدیریت پروژه‌های بزرگ و پرریسک طراحی شده‌اند. این شرکت اخیراً ردیف دوم بخش نفتی CTEP را راه‌اندازی کرده و در آستانه اتمام حفاری آخرین چاه در بسته کاری خود قرار دارد.پس از پایان این مرحله، در صورت عدم تداوم توسعه یکپارچه، افزایش تولید به‌طور طبیعی متوقف خواهد شد.

آزادگان؛ پروژه‌ای بدون مجال آزمون و خطا

توسعه بزرگترین میدان مشترک نفتی ایران، آزادگان یک ضرورت ملی و استراتژیک است و تحمل آزمون و خطا ندارد. تصمیمات نادرست در این مقیاس، همانطور که تا امروز ۳ سال متوقف مانده ، با ادامه این روند خسارت بار منجر به از دست رفتن فرصت ها و هدررفت منابع ملی شود. کشور نیازمند اقدام قاطع است؛ بانک‌ها باید به نقش خود به عنوان تأمین‌کننده مالی محدود باقی بمانند و توسعه میادین مشترک، به شرکت‌های تخصصی E&P واگذار شود.