یک نوازنده و سازنده ساز در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛
دریافت کارت بازرگانی دردی از سازندگان ساز دوا نمی‌کند/ حل مشکلات صادرات یعنی پایان مصائب سازگران
وقتی «عود» جهانی است فروش آنهم باید بین‌المللی باشد
سازندگان ساز را باید یکی از مظلوم‌ترین اقشار جامعه هنری دانست. این دسته از هنرمندان که صنعت‌گر هم محسوب می‌شوند، معمولا مورد حمایت‌های مالی و معنوی نهادهای مرتبطی چون وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیستند. وزارت ارشاد، خانه موسیقی و البته دفتر موسیقی نیز در این میان توجه ویژه‌ای به سازندگان ساز ندارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، اصولا ساختن ساز خط تولید ندارد و هر کدام از از ادوات موسیقی تا زمان ساخته شدن مراحل متعددی را در بازه زمانی طولانی‌مدت پشت سر می‌گذارند. از سویی دیگر صنف مشخصی از این قشر تولید کننده، حمایت رسمی و واقعی نمی‌کند! طی چند سال گذشته نیز نابسامانی‌های اقتصادی، مشکلات جدیدی را پیش روی سازندگان ساز قرار داده است. مقوله فروش و صادرات نیز در نوع خود چالش بزرگ دیگری است که همواره وجود دارد.
همه این مصائب و چالش‌ها، گویای این است که نهادهای فرهنگی و تجاری، همچنین رسانه‌ها باید بیش از قبل به سازندگان ساز و وضعیت معیشتی آنها توجه داشته باشند.
مهران طالبی (نوازنده، مدرس و سازنده سازهای ایرانی) یکی از هنرمندان خطه خوزستان و شهر آبادان است که سال‌هاست در این عرصه فعالیت دارد. چندسال پیش بود که سه‌تارهای ساخته او از وزارت میراث فرهنگی نشان ملی مرغوبیت دریافت کرد. تار، عود، کمانچه نیز برخی دیگر از سازهایی هستند که مهران طالبی به ساختن آنها مشغول است. در ادامه گفتگوی ایلنا را با این سازنده ساز می‌‌خوانیم.
دو نمونه از سه‌تارهایی که توسط مهران طالبی ساخته شده و نشان ملی مرغوبیت کالا دردیافت کرده است
به عنوان سوال اول از عمده‌ترین مشکلات سازندگان ساز داخل کشور بگویید.
متاسفانه سازندگان ساز طی سال‌های اخیر با افزایش بسیار مواد اولیه مواجه شده‌اند. می‌توانم با ذکر مثال به شما بگویم که چه موادی افزایش قیمت داشته‌اند و ما چقدر برای ساخت یک ساز با مشکل مواجهیم.
آیا چوب هم گران شده است؟
بله چوب یکی از مواد اصلی ماست که طی دو سال گذشته ده برابر شده است. بحرانی که طی یکی دوسال گذشته شدت گرفته منجر به تعطیلی خیلی از کارگاه‌های سازگری شده است. شاهد هستم که دوستان همکار روزانه به فروش ابزارشان می‌پردازند یا از روی ناچاری به فروش مواد اولیه‌شان اقدام می‌کنند! همه این موارد هشدار است. با این شرایط کارگاه‌های سازنده ساز در هر شهر و منطقه تعطیل خواهند شد.
شما به عنوان هنرمند و صنعت‌گری که سال‌هاست در زمینه موسیقی و بازار فروش ساز فعال هستید، چه تمهیدی برای رفع این معضل در نظر داشته‌اید؟
درباره ارائه پیشنهادات و تمهیدات که باید صحبت کرد. اما آنچه می‌توانم بگویم این است که در چنین شرایطی ما به عنوان سازنده، مجبوریم سازی که می‌سازیم را حدود سه برابر قیمت قبل بفروشیم. البته باید گفت نوازندگان و علاقمندان موسیقی نیز تا جایی این افزایش قیمت‌ها را برمی‌تابند. یعنی اگر ما سازهای‌مان را کمی گران‌تر از قیمت‌های فعلی بفروشیم، آنها دیگر تمایل به خرید نخواهند داشت؛ چون وسعشان نمی‌رسد. همین الان که من با شما صحبت می‌کنم فروش ساز به شدت پایین آمده است.
این فروش محصولات برای شما که سازنده و نوازنده هستید به چه شکل است؟ منظور قاعده‌ای است که برایتان وجود دارد.
تولید من به گونه‌ای است که باید از طریق آموزشگاه‌های موسیقی و استادان و مدرسان باید به دست مصرف‌کنندگان برسد.
اما این رویه نیز ساز و کار محدودی دارد و فراگیر و گسترده نیست.
بله درست است. چند سال پیش بود که پیشنهاداتی دادم و رایزنی‌هایی هم انجام شد. طی این اتفاق ما از مسئولان درخواست کردیم که از آموزشگاه‌های موسیقی بخواهند تا با ما سازندگان ساز، تعامل داشته باشند و درصدی از درخواست‌های‌شان را هم به کارگاه ما سفارش بدهند. به نظرم این اتفاق اگر رخ می‌داد نتایج قابل قبولی را رقم می‌زد که متاسفانه با وجود تلاش‌هایی که داشتیم محقق نشد.
مرحله‌ای از ساخت ساز «عود» در کارگاه مهران طالبی/ باید گفت «عود» سازی ایرانی است که کاربردی جهانی دارد
عمده خریداران شما اهالی خوزستان و آبادان هستند؟
ما بازار فروش‌مان را در شهرها و استان‌های دیگر هم داریم. حتی در برخی از کشورها هم مشتری‌های خودمان را داریم. موضوعی که برای ما وجود دارد محدودیت در فروش است که دلایل مختلفی دارد.
همواره می‌شنویم که سازندگان ساز با صادرات مشکل دارند. این رویه برای شما چگونه روندی است؟
صادرات و فروش سازهای موسیقی ایرانی به صورت برون‌مرزی کار بسیار مشکلی است. کلا قضیه صادرات برای سازندگان ساز در نوع خود معضلی است که با مشکلات بسیار همراه است. اتفاقا همین چندوقت پیش بود که در سی و هفتمین دوره نمایشگاه ملی صنایع دستی تهران حضور یافتم. غرفه‌ای به ما داده شده بود و ما نیز تعدادی از سازهای‌مان را پیش روی مخاطبان قرار دادیم. طی همین برگزاری بود که برخی اعضای اتاق بازرگانی نزد ما آمدند. آنها گفتند برای انجام بهتر کارهای صادرات بهتر است بیایید و کارت بازرگانی دریافت کنید. موضوع این است که ما نمی‌توانیم چنین کاری کنیم. یکی از دلایل این است که ما مشکل پست داریم و کالایی که تولید می‌کنیم، کاملا شکننده است. مورد دیگر این است که معمولا خریداران حاضر نیستند پیش‌خرید کند. یعنی نمی‌پذیرد که اول برای ما پول واریز کند و بعد ساز را برایش ارسال کنیم. اینطور مسائل شاید ظاهرا به چشم نیاید اما مشکل‌ساز است.
با توجه به تجارب خودتان در زمینه تولید و فروش ساز، آیا تمهیدی کارآمد را در ذهن دارید تا به رفع برخی از معضلات بینجامد؟
به نظرم لازم است میان ما سازندگان ساز و خارج از کشور پلی ارتباطی ایجاد شود. به هرحال سازنده باید بدون هیچ دغدغه‌ای کار تولیدش را انجام دهد. مقوله فروش بخش خیلی مهم کار ماست و نباید در این زمینه دغدغه‌ای وجود داشته باشد. به هرحال ایجاد یک ساز و کار مشخص اگر بر اساس برنامه‌ریزی باشد، کار خیلی دشواری نیست.
موضوعی که این مسئله و چالش‌های‌اش را اهمیت بیشتر می‌بخشد، تعداد کثیر سازندگان ساز در شهرهای مختلف است و خب خودتان بهتر می‌دانید که هر منطقه موسیقی و سازهای مختص به خود را دارند. از طرفی، گویا آمار دقیقی از تعداد سازندگان ساز در کشور وجود ندارد.
درست است. این موضوع را هم مد نظر داشته باشید که موسیقی نواحی مختلف کشور بنا به دلیل مختلف در حال منسوخ شدن است. این فراموشی، منسوخ شدن برخی از سازها را نیز به همراه خواهد داشت.
از نقش وزات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در بهبود اوضاع سازندگان و جلوگیری از منسوخ شدن برخی موسیقی‌ها و سازها بگویید.
معمولا دوستان و مسئولان در میراث فرهنگی به کارهای دیگری می‌پردازند؛ اموری مانند برگزاری نمایشگاه صنایع دستی و دیگر رویدادهای داخلی. در نهایت اینکه انجام برخی کارها و حمایت‌ها باید توسط میراث فرهنگی و صنایع دستی انجام شود.
مثلا چه؟
یکی از سازهایی که من در کارگاهم می‌سازم «عود» یا همان «بربط» است. عود سازی جهانی است و قاعدتا تولیدش نیز جهانی است. مانند ویلون که سازی جهانی است و در اغلب موسیقی‌ها کاربرد دارد. اینجاست که میراث فرهنگی باید وارد عمل شود. زمانی که سازی جهانی تولید می‌کنیم و به کیفیت آن اطمینان داریم، قاعدتا باید عرضه جهانی داشته باشیم. واقعا ندیده‌ام فرد یا افرادی به این موضوع مهم توجه کنند. ما می‌توانیم ارزآور باشیم.
بر اساس شنیده‌ها اتفاقا عودهای ساخت ایران میان هنرمندان عرب و ترک نسبت به سازهای ساخته خودشان، کیفیت و اعتبار بیشتری دارند.
درست است. البته من می‌توانم صرفا بر اساس دانش و اطلاعات خودم در این زمینه صحبت کنم؛ لذا باید بگویم بله در خارج از کشور عودهای ما را مثلا خیلی بیشتر از سازهای عراقی می‌پسندند. ما با سلایق و مواد اولیه بهتری کار می‌کنیم و به لحاظ مقاومت سازهای‌مان بهتر است.
این مقاومت ساز که روی آن تاکید دارید، چرا اهمیت دارد؟ از سویی دیگر عود از دیگر سازهای ایرانی و حتی عرب و ترک، گران‌تر است.
بله «عود» سازی گران است. درباره بخش اول سوال‌تان هم باید بگویم بله «عود» باید مقاوم و محکم باشد چراکه به واسطه سیم‌هایی که به آن وصل است، تحت فشار قرار دارد. اینطور بگویم که ساز «عود» به دلیل فشارهایی که روی آن است، همیشه در تنش قرار دارد. این ساز ضمن صدادهی خوب باید مقاومتش در طولانی مدت تامین و حفظ شود. مشتری‌هایی در خارج از کشور داشته‌ام که سال‌های قبل از من «عود» خریده‌اند و حال پس از چند سال تماس می‌گیرند و بابت استحکام و کیفیت ساز تشکر می‌کنند.
چه بخواهیم چه خیر، موضوع این است که شما در دسته هنرمندان عرصه موسیقی هم قرار می‌گیرید. با این حساب خانه موسیقی و کانون سازندگان ساز که زیر مجموعه آن است، چقدر باید به صورت واقعی از سازندگان حمایت هنری و صنفی کند؟
خانه موسیقی ایران یک مرجع است و به هر حال باید حمایت‌هایی را در دستور کار قرار دهد. قاعدتا اینگونه است که اعضای یک خانه از صاحب آن انتظار حمایت دارند. خانه موسیقی نیز مامنی برای خانواده موسیقی است و اگر اعضا توقع حمایت دارند، طبیعی است. خانه موسیقی ایران لااقل می‌تواند در تهیه مواد اولیه به سازندگان ساز کمک کند. ارائه تسهیلات و وام نیز خدمات دیگری است که خانه موسیقی می‌تواند به سازندگان ساز ارائه دهد. متاسفانه در بحرانی که در آن قرار داریم، تا به امروز چنین امکاناتی وجود نداشته است. کار درست این است که خانه موسیقی در جهت حل معضلات مذکور و مرتفع شدن این بحران تبصره و ماده‌ای ایجاد کند تا عزیزان سازگر و اساتید این عرصه از چرخه‌ای که در آن قرار دارند، خارج نشوند. خانه موسیقی می‌تواند چنین کاری انجام دهد. باید در نظر داشت که ما اقتصاددان نیستیم، بلکه صنعت‌گر هستیم. ما فقط می‌توانیم کاری که بلد هستیم را خوب انجام دهیم. آن‌هایی که می‌توانند کاری کنند و تخصص هم دارند و قدرت اجرایی هم دارند باید اقدام کنند. سازنده ساز نهایتا می‌تواند سازی را به صورت تکی به مشتری داخلی یا نهایتا سفارش دهنده خارجی بفروشد و بیش از این کاری نمی‌توان کرد. متاسفانه اکثریت قریب به اتفاق صرفا شاهد هستند و به این سیلی که در گرفته، نگاه می‌کنند. معلوم است که در صورت عدم انجام کارهای لازم این سیل همه چیز را با خودش خواهد برد.
آیا شما آموزشگاه موسیقی هم دارید؟
خیر من آموزشگاه ندارم، اما در زمینه ساز «عود» شاگردانی دارم که آنها را در کارگاهی که دارم، آموزش می‌دهم.
در اینباره هم توضیح دهید که آیا فعالیت‌های‌تان صرفا محدود به ساخت ساز است یا اینکه در زمینه تولیدات و اجراهای آثار موسیقایی نیز فعال هستید؟
فعالیت‌های من محدود به ساخت ساز نیست. به مدت پنج سال از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۴ مسئول واحد موسیقی حوزه هنری آبادان بودم. اتفاقا اجراهای خیلی متعددی نیز داشتیم. اما خب در سال‌های اخیر بیشتر مشغول ساخت و تولید هستم. در حال حاضر نیز در کانون هنری پالایشگاه آبادان به تدریس موسیقی می‌پردازم.
مرحله ساخت و پرداخت ساز «عود»
با توجه به حضورتان در نمایشگاه صنایع دستی تهران در آبان‌ماه امسال دراینباره توضیح دهید که چنین رویدادهایی را چگونه می‌توان به اتفاقاتی جهانی و بین‌المللی تبدیل کرد؟
یکی از بهترین اتفاقاتی که پتانسیل انجامش به واسطه برگزاری رویدادهایی چون نمایشگاه صنایع دستی وجود دارد، حضور سازندگان ساز در نمایشگاه‌های خارجی است. حضور در نمایشگاه‌های خارجی برای ما مانند کیکی دوبل است و انرژی مضاعفی در ما ایجاد خواهد کرد. اگر مثلا در ایران ده ساز بفروشم، فروش یک ساز در نمایشگاهی خارجی برایم اتفاق بهتری خواهد بود. بخصوص در رابطه با سازی چون «عود» که حدود هفتاد درصد مواد اولیه آن اروپایی است. ما اغلب مواد اولیه مورد نیازمان را از ترکیه خریداری می‌کنیم و پولی که با آن کار می‌کنیم دلار است. اگر ما بدانیم صادرات داریم کلی از مشکلات حل خواهد شد؛ چون سازهای‌مان را به قیمت واقعی خودشان خواهیم فروخت. زمانی که همه چیزمان را با دلار بخریم و ساز را به تومان بفروشیم، مشکلات متعدد خواهند بود.
آیا ناگفته‌ای باقی مانده؟
ما در هر شرایطی خودمان را حفظ کرده‌ایم چون عاشق کاری هستیم که انجام می‌دهیم. عاشق زمستان و تابستان و سرما و گرما نمی‌شناسد.
