تهران-مینسک؛فراتر از تحریمها
دیدار عراقچی با مقامات بلاروس نشان دهنده اراده ۲ کشور برای تعمیق مناسبات است
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در سفر یک روزه به مینسک با مقامهای ارشد جمهوری بلاروس دیدار و درباره گسترش همکاریهای دوجانبه و تحولات بینالمللی گفتوگو کرد. این سفر در ادامه دیدارهای متقابل مقامات دو کشور و با هدف پیگیری توافقات پیشین، بهویژه در حوزههای سیاسی، اقتصادی و چندجانبه انجام شد.وزیر امور خارجه کشورمان در نخستین دیدار برنامه ریزی شده خود در بلاروس با الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهور بلاروس دیدار کرد. لوکاشنکو در این دیدار با اشاره به روابط بسیار خوب تهران و مینسک، بر آمادگی بلاروس برای توسعه و گسترش همکاریها در همه حوزههای مورد علاقه طرفین، بهویژه در زمینههای اقتصادی و تجاری تأکید کرد. عراقچی نیز با ابراز خرسندی از روند رو به رشد روابط دو کشور، بر اهتمام ایران برای پیگیری اجرای تفاهمات و توافقهای صورتگرفته، از جمله نتایج کمیسیون مشترک اقتصادی اخیر در تهران، تأکید کرد. وزیر امور خارجه کشورمان در دومین دیار رسمی خود در مینسک، با ماکسیم ریژنکوف، وزیر امور خارجه بلاروس دیدار و گفتوگو کرد. در این دیدار، دو طرف ضمن بررسی روابط دوجانبه در حوزههای دیپلماتیک، اقتصادی، تجاری، حملونقل، ترانزیت و صنعت، درباره تحولات منطقهای و بینالمللی تبادل نظر کردند و بر اراده رهبران دو کشور برای تعمیق همکاریها تأکید داشتند. در جریان این مذاکرات، راههای تقویت همکاری در سازمانهای بینالمللی از جمله سازمان ملل متحد، بریکس، سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و جنبش عدم تعهد، با هدف مقابله با اقدامات قهری یکجانبه و حمایت از چندجانبهگرایی بررسی شد. در پایان این دیدار، وزرای خارجه ایران و بلاروس سه سند همکاری شامل اعلامیه مقابله با اقدامات قهری یکجانبه، اعلامیه تقویت نقش حقوق بینالملل و برنامه همکاری وزارتهای خارجه دو کشور برای سالهای ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۰ را امضا و تبادل کردند.
سفر عراقچی به مینسک؛ بازتاب دهنده واقع گرایی سرد در سیاست خارجی ایران
سفر عراقچی به مینسک و دیدار با رئیسجمهور و وزیر خارجه بلاروس، در ظاهر یک سفر دیپلماتیک کمسروصدا بود، اما در واقع بازتابدهنده نوعی واقعگرایی سرد در سیاست خارجی ایران است. نه بیانیههای تند صادر شد و نه ادعای اتحاد راهبردی مطرح شد. این سفر بیش از هر چیز نشان داد که ایران در شرایط فعلی جهان، بهدنبال حفظ و گسترش روابطی است که کمهزینه، قابل مدیریت و متناسب با فشارهای بینالمللی باشد. بلاروس نیز از همین زاویه به تهران نگاه میکند. در جهانی که خطوط تقابل شفافتر شدهاند، این دو کشور ترجیح میدهند با احتیاط حرکت کنند؛ نه در صف اول تقابل با غرب بایستند و نه به انزوای کامل تن بدهند. پیام ضمنی این سفر به بیرون روشن است: دیپلماسی الزاماً با سروصدا پیش نمیرود و گاهی حفظ کانالهای ارتباطی، خود یک دستاورد است.
بلاروس؛ نقطه تماس ژئوپلیتیک برای ایران در شرق اروپا
واقعیت این است که بلاروس برای ایران یک شریک بزرگ یا تعیینکننده نیست. نه وزن اقتصادی آن قابل مقایسه با قدرتهای بزرگ است و نه نقش مستقلی در سیاست اروپا دارد. با این حال، موقعیت بلاروس در اروپای شرقی و پیوند ساختاریاش با روسیه، آن را به یک نقطه تماس ژئوپلیتیکی مفید برای ایران تبدیل کرده است. ایران با حفظ روابط با مینسک، نشان میدهد که سیاست خارجیاش صرفاً به چند مسیر بسته خلاصه نمیشود. از سوی دیگر، بلاروس نیز از این رابطه برای کاهش تصویر وابستگی کامل به مسکو استفاده میکند.
اقتصاد؛ مدیریت محدودیتها، نه جهش بزرگ
در بعد اقتصادی، سفر عراقچی انتظارات را عمداً بالا نبرد. واقعیت این است که روابط اقتصادی ایران و بلاروس بیشتر در خدمت مدیریت محدودیتهاست تا توسعه اقتصادی بلندمدت. همکاری در حوزههایی مثل ماشینسازی، کشاورزی، دارو و صنایع متوسط، میتواند عملی و کمریسک باشد حتی در حوزه ترانزیت، نقش بلاروس مکمل و محدود باقی میماند. اما همین سطح از همکاری، برای دو کشوری که تحت فشارند، بسیار حائز اهمیت است. هدف نه شکوفایی، بلکه حفظ انعطاف و جلوگیری از بسته شدن کامل مسیرهاست؛ هدفی که سفر اخیر عراقچی به مینسک کاملاً با آن همراستا بود.
ایران و روسیه؛ تقویت همکاری در دیپلماسی منطقهای و بینالمللی
از سویی سفر عراقچی به مینسک را می توان به عنوان مکملی در روابط راهبردی ایران و روسیه نیز تعبیر کرد. مسئله ای که انعکاس آن حتی در برنامه سفر عراقچی نیز وجود دارد و او پس از پایان سفرش به مینسک به مسکو رفت تا در ادامه همکاری های راهبردی دو کشور با مقامات روسی دیدار و گفت و گو کند. شایان ذکر است که سفر عراقچی به مسکو، در ادامه رایزنیهای دیپلماتیک منطقهای و بینالمللی جمهوری اسلامی ایران، در مقطعی انجام میشود که سطح همکاری تهران و مسکو در پی همسویی مواضع دو کشور و همراهی روسیه و چین با ایران در مخالفت با تلاشهای انگلیس، فرانسه و آلمان برای سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف در برجام و فعالسازی مکانیسم ماشه، وارد مرحلهای پررنگتر شده است؛ اقدامی که طی ماههای اخیر حتی به بروز شکاف در شورای امنیت سازمان ملل متحد انجامید و بر اهمیت هماهنگیهای سیاسی میان ایران و روسیه افزود.
رایزنی فعال ایران با بلاروس و روسیه و دیدارهای مکرر مقامات عالیرتبه، نشاندهنده تداوم سیاست دیپلماسی فعال تهران در اوراسیا و تاکید بر تقویت شراکتهای راهبردی و هماهنگی مواضع منطقهای و بینالمللی است. این تعاملات نه تنها ظرفیت همکاری اقتصادی و سیاسی را گسترش میدهد، بلکه ایران را در مدیریت فشارهای خارجی و شکلدهی به تحولات بینالمللی با قدرت و ثبات بیشتری قرار میدهد و نقشی مؤثر در ایجاد ثبات و انسجام در مناسبات دوجانبه و منطقهای ایفا میکند.
