ابونصر فارابی؛ با ارسطوی ایران‌زمین آشنا بشوید!
ابونصر فارابی در ۴ آذرماه سال ۲۵۱ هجری شمسی به دنیا آمد. فارابی اولین فرد مسلمان بود که فلسفه غرب را به‌شکل جدی به جهان اسلام معرفی کرد. به همین سبب، درحالی‌که ارسطو را با عنوان «معلم اول» به یاد می‌آورند، به او لقب «معلم ثانی» را دادند.
فرارو- ابونصر محمد فارابی، یکی از نوابغ ایرانی و بالیده در فرهنگ ایران است که خدمات بسیاری را در علوم مختلف به تاریخ عرضه داشته است. از او به‌عنوان یکی از بزرگترین فیلسوفان تاریخ یاد می‌شود.
به گزارش فرارو، فرهنگ ایران‌زمین تا به امروز تا حدی از بالندگی برخوردار بوده است که علاوه‌بر خود ایرانیان، دیگرانی نیز از سفره این فرهنگ سترگ بهره‌مند شده‌اند. گواه این مسئله چهره‌های فرهنگی و علمی مهم ایران هستند که تاثیر بسزایی بر رشد علم و فرهنگ در سراسر جهان داشته‌اند.
فارابی: معلم ثانی و ارسطوی ایران
فارابی در سال 872 میلادی در فاراب متولد شد. فاراب که امروزه بخشی از قزاقستان است، در روزگار گذشته متعلق به ایران بود. فاراب، واژه‌ای فارسی است به معنی زمینی که با آب قنات آبیاری می‌شود. پدر فارابی از سرداران سپاه سامانی بود و خود او نیز از همان ابتدا در فرهنگی ایرانی رشد و پرورش یافت. محیط فرهنگی و جغرافیایی آن ناحیه، که در آن زمان بخشی از قلمرو تمدن ایرانی محسوب می‌شد، بستری مناسب برای آموزش زبان فارسی، عربی و همچنین آشنایی با سنت‌های فکری گوناگون فراهم می‌کرد. فارابی در چنین فضایی بالید و از همان آغاز جوانی علاقه‌ای ژرف به فلسفه، موسیقی و علوم نظری نشان داد.
در دوران نوجوانی و جوانی، نشانه‌هایی از هوش فلسفی و توانایی تأمل در مسائل انتزاعی در او دیده می‌شد. به دلیل نبودن مراکز بزرگ علمی در فاراب، او مانند بسیاری از دانش‌جویان و جویندگان علم آن روزگار راهی سرزمین‌های فرهنگی‌تر و فعال‌تر شد. دوران اولیه کسب علم را در شهر مرو پشت سر گذاشت. از همان روزهای ابتدایی علم‌اندوزی، استعداد شگفتی که در یادگیری داشت، همگان را بهت‌زده کرده بود. در روزگاری که علوم غربی رفته‌رفته و به‌آرامی سر از مشرق درمی‌آوردند، شخصیتی مانند فارابی به ستاره‌ای بدل شد که یک تنه تاثیر بسیار مهمی در رشد علم در سراسر دنیا به‌جا گذاشت.
فارابی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فلاسفه در طول تاریخ به شمار می‌برند. او در واقع اولین کسی بود که فلسفه غربی را به معنای دقیق کلمه وارد فرهنگ ایرانی و اسلامی کرد. به همین سبب هم بود که بسیاری از اهالی علم، به او لقب «معلم ثانی» را دادند؛ در واقع «معلم اول» لقبی بود که در غرب به ارسطو داده بودند و در همین راستا نیز، فارابی ملقب به معلم ثانی شد.
فارابی، تلاش کرد تا میان اندیشه یونانی و جهان‌بینی اسلامی نوعی پیوند منطقی و فکری برقرار کند. به باور او، عقل و وحی مکمل یکدیگرند؛ عقل انسان می‌تواند راه را برای فهم بهتر حقیقتی که در دین و وحی عرضه شده، باز کند. این نگاه او را در میان فیلسوفان مسلمان به چهره‌ای تأثیرگذار و بنیادگذار تبدیل کرد.
یکی از مهم‌ترین آثار فارابی کتاب المدینه الفاضله است که در آن تصویری از جامعه آرمانی ارائه می‌دهد. این جامعه شبیه آرمان‌شهر افلاطون است، اما با ویژگی‌هایی هماهنگ با فرهنگ اسلامی. در نظر فارابی، سعادت انسان تنها در جامعه‌ای ممکن است که رهبری آن به دست انسانی حکیم، دانا، آگاه به خیر و شایستهٔ هدایت مردم باشد.
فارابی علاوه بر فلسفه، در علم منطق نیز نقشی تعیین‌کننده داشت. او نظام منطقی ارسطو را سامانمندتر کرد و به صورت مجموعه‌ای آموزشی و قابل فهم برای دانشمندان و طلاب جهان اسلام ارائه داد. همچنین، در موسیقی نیز از دانشمندان کم‌نظیر محسوب می‌شود. کتاب موسیقی کبیر او یکی از جامع‌ترین و علمی‌ترین آثار موجود دربارهٔ موسیقی در تمدن اسلامی است و از جنبهٔ نظری، ساختاری و تأثیری که نغمه بر روان انسان می‌گذارد، موسیقی را تحلیل می‌کند.
مورخان از زندگی ساده و بی‌پیرایه فارابی بسیار یاد کرده‌اند. گفته می‌شود او بیشتر وقت خود را به مطالعه و تفکر می‌گذراند و توجهی به مقام و ثروت نداشت. بسیاری از حاکمان به او پیشنهاد منصب و دارایی می‌دادند اما او به فضیلت اندیشیدن، خلوت و پژوهش بیش از همه چیز اهمیت می‌داد.
مرگ فارابی نیز ازجمله مرگ‌های عجیب است. مطابق با روایتی، او درحالی‌که 80ساله بود، در مسیر سفری که از دمشق آغاز کرده بود، مورد سرقت راهزنان قرار گرفت. راهزنان علاوه‌بر اینکه داروندار فارابی را از او گرفتند، در نهایت شخص وی را نیز به قتل رساندند. در نهایت نیز به همت امرای شام، راهزنان دستگیر شده و همگی بر مزار فارابی به دار کشیده شدند.
