دردناک‌ترین بیماری‌هایی که قربانیان خود را به کام مرگ می‌کشانند؛ از هاری تا سندرم مرد سنگی

مرگ، واقعیتی اجتناب‌ناپذیر در زندگی انسان است. در برخی فرهنگ‌ها صحبت از مرگ نه‌تنها تابو نیست، بلکه فرصتی برای تأمل در چرخه‌ی زندگی محسوب می‌شود. برای مثال، مراسم روز مردگان در مکزیک، فرصتی برای زنده‌نگه‌داشتن یاد درگذشتگان و یادآوری نقش مرگ در سرنوشت است. در ایران باستان نیز آیین‌هایی برای گرامیداشت روان درگذشتگان برگزار می‌شد، خانواده‌ها با روشن‌کردن آتش و نثار گل و خوراکی، یاد رفتگان را زنده نگه می‌داشتند و مرگ را نه پایان، بلکه گذر به جهانی دیگر می‌دانستند.

بااین‌حال، مرگ همیشه چهره‌ای آرام و پذیرفتنی ندارد. شیوه‌های جان‌باختن انسان‌ها، تفاوت‌های عمیقی دارند و برخی به‌مراتب دردناک‌تر از چیزی هستند که بتوان تصور کرد. در جهان امروز، هرچند بیشتر ما دیگر با تهدیدهای مستقیم حیات‌وحش روبه‌رو نیستیم، بیماری‌ها همچنان بخشی از ما را به کام مرگ می‌کشانند؛ بیماری‌هایی که اغلب، آخرین روزهای زندگی را به نبردی فرساینده بدل می‌کنند.

امروزه، پیشرفت‌های پزشکی توانسته‌اند روند برخی بیماری‌ها را کند کنند و یا دردهایشان را کاهش دهند، اما هنوز هم مرگ با درد برای بسیاری از بیماران، واقعیتی تلخ است. در ادامه با هفت نمونه از دردناک‌ترین بیماری‌هایی آشنا می‌شویم که هم جسم را می‌فرسایند و هم روح را در تنگنا قرار می‌دهند.

ابولا شاید یکی از وحشت‌انگیزترین بیماری‌هایی باشد که بشر با آن مواجه شده است. این بیماری ویروسی، با نرخ مرگ‌ومیر بالا و علائمی که رنج انسانی را به اوج می‌رساند، نخستین‌بار در سال ۱۹۷۶ در کنگو شناسایی شد و سپس، در بخش‌های دیگری از آفریقای جنوب صحرا گسترش یافت. در دهه‌های اخیر، ابولا به یکی از مهم‌ترین چالش‌های سلامت عمومی در این منطقه تبدیل شده و در ۳۸ مورد شیوع، جان بیش از ۱۵ هزار نفر را گرفته است.

تابه‌امروز، شش سویه مختلف از ابولا شناسایی شده که چهار مورد آن‌ها انسان را مبتلا می‌کنند. ویروس از طریق مایعات بدن، نظیر بزاق و عرق منتقل شده و علائم در دو مرحله ظاهر می‌شود. بیماری ابتدا با تب، درد عضلانی و خستگی شروع می‌شود؛ مرحله‌ای که به آن «خشک» می‌گویند و سپس مرحله‌ی شدیدتر «مرطوب» با استفراغ، اسهال و خون‌ریزی‌های گاه کنترل‌ناپذیر، آغاز می‌شود. این مرحله نشانه‌ای از نارسایی سیستم انعقاد خون است.

ابولا نه‌تنها بدن را از درون نابود می‌کند، بلکه به‌دلیل شیوع بالا و فقدان درمان قطعی، ترسی عمیق در جوامع محلی ایجاد کرده است. بااین‌حال، واکسن‌های جدیدی که در سال‌های اخیر تأیید شده‌اند، امیدهایی برای مهار شیوع این بیماری در آینده ایجاد کرده‌اند.

هاری، یکی دیگر از بیماری‌های ویروسی بسیار خطرناک است که از طریق گازگرفتن حیوان آلوده به انسان منتقل می‌شود و در ۹۹ درصد موارد، منشأ آن سگ آلوده است. آمار مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه، حیرت‌انگیز است؛ حدود ۵۹ هزار نفر در سال جان خود را بر اثر هاری از دست می‌دهند.

ویروس هاری، در ابتدا مغز و نخاع را مورد هدف قرار می‌دهد و در آن‌ها التهاب ایجاد می‌کند. این بیماری در دو شکل ظاهر می‌شود: «هاری خشمگین» که با رفتارهای هیجانی و پرخاشگرانه همراه است و احتمال گازگرفتن را افزایش می‌دهد، «هاری فلج‌کننده» که موجب از‌دست‌رفتن عملکرد حرکتی و در نهایت کما می‌شود.

از نشانه‌های وحشتناک بیماری، آب‌هراسی یا هیدروفوبیا است. تلاش برای نوشیدن آب در مراحل پایانی بیماری باعث اسپاسم‌های دردناک می‌شود و عطشی آزاردهنده و مرگی همراه با رنج فراوان را به همراه دارد. خوشبختانه واکسن‌های مؤثر پیشگیرانه توانسته‌اند بار این بیماری را در بسیاری کشورها کاهش دهند.

اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یا ای‌ال‌اس (ALS)، شاید نامی ناآشنا برای عموم باشد، اما رنج ناشی از آن برای بیماران و خانواده‌هایشان بسیار واقعی است. ALS که یکی از بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی است، مغز و نخاع را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. آسیب به سلول‌های عصبی به ضعف عضلات و در نهایت، ناتوانی در حرکت و انجام عملکردهای بدنی منجر می‌شود. نشانه‌های اولیه‌ی بیماری، معمولاً شامل دشواری در استفاده از دست‌ها و پاها، لکنت زبان و افزایش دفعات زمین‌خوردن است.

پیشرفت‌هایی در درمان‌های حمایتی و فناوری‌هایی مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی، توانسته‌اند کیفیت زندگی بیماران را تا حدی بهبود دهند؛ اما هنوز راهی برای توقف بیماری وجود ندارد.

بیماری فیبرودیسپلازی استخوانی‌شونده پیشرونده یا اف‌او‌پی، به‌عنوان سندرم مرد سنگی شناخته می‌شود. این بیماری را می‌توان نمونه‌ای از شکنجه درون بدن دانست؛ زیرا یکی از نادرترین بیماری‌های ژنتیکی شناخته‌شده است و تنها یک نفر از هر یک میلیون نفر را مبتلا می‌کند. علت اصلی این بیماری جهش ژنی است که فرایند طبیعی استخوان‌سازی را کنترل می‌کند.

در بدن افراد سالم، این ژن مانع از رشد بیش‌ازحد استخوان‌ها می‌شود؛ اما در مبتلایان به اف‌او‌پی، رشد کنترل‌نشده‌ی بافت استخوانی در اطراف مفاصل اتفاق می‌افتد. نشانه‌های اولیه‌ی بیماری اغلب در دوران کودکی ظاهر می‌شوند؛ از جمله انگشتان پای بدشکل و سفتی تدریجی در نواحی گردن و شانه‌ها که در نهایت به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش می‌یابد.

تشکیل بافت استخوانی در اطراف عضلات قفسه سینه می‌تواند تنفس را دشوار و دردناک کند و خطر مرگ را افزایش دهد. بررسی‌ها نشان داده‌اند که میانگین سنی مرگ در مبتلایان، حدود ۴۰ سال است و بیش از نیمی از این افراد به دلیل نارسایی قلبی و تنفسی فوت می‌کنند.

بیماری هانتینگتون یک تراژدی ژنتیکی است. این اختلال، عملکردهای مغز را نابود می‌کند، رفتار و خلق‌وخو را تغییر می‌دهد و در مراحل پیشرفته، کنترل بر بدن را به‌کل از بین می‌برد. بیماری معمولاً در میانسالی بروز می‌کند، اگرچه شکل نوجوانان آن نیز وجود دارد. علائم بیماری شامل اختلال در حافظه و تمرکز، تغییرات رفتاری و خلقی و همچنین، حرکات غیرارادی بدن است.

در گذشته تصور می‌شد که این بیماری دردناک نیست، اما بر اساس مطالعات تازه، حدود ۴۱ درصد از بیماران دردهایی را تجربه می‌کنند که با پیشرفت بیماری شدیدتر نیز می‌شود.

فاشئیت نکروزان که معمولاً با نام عامیانه‌ی بیماری باکتری گوشت‌خوار شناخته می‌شود، یکی از ترسناک‌ترین عفونت‌های باکتریایی است. این بیماری با سرعت پیشرفت بالا و تخریب گسترده‌ی بافت‌ها شناخته می‌شود. ورود باکتری از طریق خراشی ساده، می‌تواند آغازگر زنجیره‌ای از رویدادهای دردناک و مرگبار باشد.

بیماری گوشت‌خوار، در مواردی بسیار نادر و معمولاً در افرادی با بیماری‌های زمینه‌ای رخ می‌دهد. ابتدا، درد در ناحیه‌ای موضعی شروع می‌شود؛ دردی غیرعادی و شدیدتر از ظاهر زخم. سپس، بافت‌ها سیاه می‌شوند، تاول‌ها و زخم‌ها شکل می‌گیرند و در نهایت، بافت‌ها یکی‌یکی می‌میرند.

علائم اولیه شامل تب و ناحیه‌ای دردناک، قرمز و گرم روی پوست است که به‌سرعت پیشرفت می‌کند. در ادامه، بیماری به تشکیل تاول، زخم‌های وسیع، تغییر رنگ پوست، حالت تهوع، سرگیجه و خستگی شدید منجر می‌شود. درمان این بیماری، مبارزه‌ای با زمان است. جراحی فوری برای برداشتن بافت‌های مرده و استفاده تهاجمی از آنتی‌بیوتیک، تنها راه‌هایی هستند که ممکن است جان بیمار را نجات دهند.

سرطان، دشمنی آشنا اما همچنان هولناک است. انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد و بسیاری از آن‌ها با دردهای طاقت‌فرسا همراه هستند. سرطان دومین علت اصلی مرگ‌ومیر در جهان به‌شمار می‌آید و سالانه، میلیون‌ها نفر را قربانی می‌کند. رشد بی‌رویه‌ی سلول‌ها در این بیماری، می‌تواند هر اندامی را درگیر کند و انواع مختلفی از درد را به دنبال داشته باشد.

سرطان استخوان از دردناک‌ترین انواع سرطان است، زیرا در فرایند تحلیل استخوان توسط سلول‌های استئوکلاست، موادی اسیدی تولید می‌شود که موجب تخریب و درد شدید در بافت استخوانی می‌گردد.

سرطان پانکراس نیز یکی دیگر از موارد بسیار دردناک است و معمولاً با دردی مبهم و عمیق در ناحیه شکم همراه است. درد شدید از فشار تومور بر ستون فقرات ناشی می‌شود.

درمان‌های جدید مانند آنتی‌بادی «تانزوماب» که با مهار رشد اعصاب در محل تومور باعث کاهش درد می‌شود، امیدبخش بوده‌اند. همچنین، پژوهش‌ها درباره‌ی سلول‌های ایمنی مهندسی‌شده که ممکن است همه‌ی انواع سرطان را درمان کنند، چشم‌انداز تازه‌ای را پیش روی علم پزشکی گشوده‌اند.