به گزارش همشهری آنلاین؛ با آغاز سلطنت رضاخان، نهاد انتخابات و مجلس در ایران فرمایشی شدند و کارکرد تایید فرمایشات ملوکانه را پیدا کردند. رضاخان علاقه‌مند بود ظاهر مشروطه حفظ شود اما کسی با او همکاری نمی‌کرد. در دوره فرزند او، محمدرضا، به خصوص از سال ۱۳۳۲ به بعد نیز نهاد مجلس و انتخابات از ریخت و محتوا افتاد و عملا به حاشیه سیاست ورزی کشیده شد.
نهاد انتخابات و مجلس آنقدر بی ارزش شده بودند که شاه هر زمان اراده میکرد، میتوانست مجلس را منحل اعلام کند. این وضعیت بغرنج با انقلاب اسلامی دگرگون شد. در این گزارش برخی واقعیات مربوط به انتخابات، قبل و بعد از انقلاب اسلامی را از نظر خواهید گذراند.
مشارکت سیاسی در دوره پهلوی
کوته نوشت: با وجود شکل‌گیری ارکان مشارکت سیاسی در دوره پهلوی دوم از قبیل مجلس، انتخابات، احزاب و... مشارکت سیاسی نهادینه نشد و سیر منطقی خود را طی نکرد. در این باره احسان نراقی میگوید...
احسان نراقی، مشاور فرح پهلوی
سیاست رژیم در قبال مشارکت
تلاش دولت برای کاهش تاثیرگذاری نهادهای مشارکت قانونی بر ساختارها و سیاستگذاری‌ها
نتایج
- بی‌مسئولیتی حکومت در مقابل مردم رقم زد
- تشدید تمرکز و تمرکزگرایی
کوته نوشت: ویژگی های ساختار حکومت محمدرضا شاه موجب تولید و بازتولید زمینه های ضد مشارکت و در نتیجه فروپاشی رژیم شد. در این باره حسین بشیریه می گوید...
حسین بشیریه، استاد دانشگاه
تاثیر فرهنگ سیاسی ضد مشارکتی
- رواج فرهنگ سیاسی اقتدارگرا توسط شخص شاه
- تصویر حاکم ایده آل به عنوان قهرمان و شخصیتی مقدس
مدیریت فرمایشی در دوره پهلوی
کوته نوشت: انتخابات در رژیم پهلوی موضوعی بود که همواره به صورت نمایشی و در راستای تثبیت دیکتاتوری انجام می‌شد.
لویی هندرسون، سفیر آمریکا در ایران(نقل قول از حسین علاء وزیر دربار)
دست‌چین‌شدن نامزدهای انتخابات
تهیه لیست نامزدهای نمایندگی مجلس توسط اسدالله علم، رئیس املاک سلطنتی، به دستور شاه
ماجرای کمیسیون سه نفره چه بود؟
حسین فردوست، رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی
تشکیل کمیسیون سه نفره شامل فردوست، اسدالله علم و حسنعلی منصور در زمان نخست‌وزیری علم
منصور اسامی نامزدهای نمایندگی مجلس را می‌خواند، علم به دلخواه تایید یا رد میکرد
همه چیز در ید حزب ایران نوین
کوته نوشت: روز ۲۵ آذر ۱۳۴۲ حزب ایران نوین به دبیرکلی حسنعلی منصور اعلام موجودیت کرد. این حزب در دهه چهل شمسی، کارکرد فراحزبی پیدا کرد و در راستای سیاست کورپوراتیستی(صنف‌گرایی) رژیم، در تمام اصناف و سازمان‌ها و سندیکاها نفوذ یافت و منافع اصناف را با منافع رژیم همسو کرد. در دهه پنجاه شمسی، این مسئولیت به حزب واحد رستاخیز سپرده شد.
گزارش ساواک به تاریخ ۱ آذر ۱۳۴۵
تغییر کلیه فرمانداران که عضو حزب ایران نوین نیستند
جایگزینی با افرادی که کاندیدای مورد نظر حزب را از صندوق انتخابات خارج سازند
مشارکت زنان در دوره پهلوی
کوته نوشت: در دوره رضاخان، زنان حق شرکت در انتخابات را نداشتند. هر چند زنان از سال ۱۳۴۱ حق شرکت در انتخابات و همچنین انتخاب شدن برای مجلس شورای ملی و سنا را به دست آوردند، اما این امر تنها باعث شد تا برخی زنان طبقات بالا و خاص جامعه به برخی مناصب و پست‌های سیاسی برسند.
مینو صمیمی، منشی فرح:
موقعی که می‌گفتند زنان می‌توانند در انتخابات شرکت کنند، بلافاصله این سؤال به ذهنم می‌آمد که اصولاً وقتی ساواک همه نمایندگان مجلس را برمی‌گزیند، چگونه امکان دارد کسی وجود آزادی حق رأی را باور داشته باشد.
سه‌گانه زن، زر و زور
علی امینی، نخست وزیر در دوره پهلوی، درباره مجلس بیستم
هر کسی می‌خواست در مجلس حضور یابد، یا باید پول می‌داد و یا آنکه زنان زیبا را به عنوان هدیه و پیشکشی برای متنفذان می‌برد
کنترل زنان به سبک پهلوی
فرد هالیدی، جامعه شناس مشهور ایرلندی
دولت ایران خود را به صورت قهرمان حقوق زنان جلوه داده است اما مانند اصلاحات ارضی و... در این مورد نیز هدف، آن بوده است تا از ظهور جنبش‌های مستقل از دولت جلوگیری شود.
تحول در مفهوم مشارکت سیاسی با انقلاب اسلامی
کوته نوشت: به لحاظ ساختاری، جمهوری اسلامی ایران هم از منظر جمهوریت آن، و هم از منظر اسلامیت آن، خواهان مشارکت سیاسی مردم در عرصه‌های مختلف است و تا حدودی آن را تکلیفِ مردم می‌داند.
اصل ششم قانون اساسی
در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود
سه ویژگی مهم نظام سیاسی مبتنی بر جمهوریت، از نگاه امام خمینی
- با آرای مردم بر سر کار می‌آید
- بر خلاف میل مردم عمل نمی‌کند
- مردم آن را حفظ می‌کنند
مختصات مردم‌سالاری دینی در نگاه حضرت آیت الله خامنهای
- نقش‌دادن به مردم در حکومت
- تامین منافع عامه مردم نه اشخاص یا طبقه معین
- تلازم مردم‌سالاری دینی با رقابت و سلامت
- تقابل با استکبار جهانی
نگاه شهید بهشتی به مردم‌سالاری دینی
- مراعات مصالح مادی و معنوی همه طبقات
- تاکید بر حفظ هویت اسلامی
- هم‌زیستی برادرانه بین نهادهای مختلف
- پرهیز از الفبای قدرت در مواجهه با مردم
- تاکید بر نظارت‌پذیری مسئولین
توسعه مشارکت سیاسی و تعیین‌کنندگی انتخابات
کوته نوشت: امام خمینی به عنوان رهبر و راهبر خروش انقلابی مردم ایران، تعیین تمام ساختارهای سیاسی برآمده از انقلاب را به رای مردم گذاشتند. ایشان حتی در فروردین سال ۱۳۵۸، تعیین نوع نظام سیاسی را به رای مردم گذاشتند.
نهادهای برآمده از رای مردم پس از انقلاب اسلامی
- خبرگان تدوین قانون اساسی
- ریاست جمهوری
- مجلس شورای اسلامی
- شوراهای اسلامی شهر و روستا
- خبرگان رهبری
تعدادی از بالاترین مشارکت‌ها
- ریاست‌جمهوری دوره دهم با مشارکت ۸۴.۸۳
- ریاست‌جمهوری دوره هفتم با مشارکت ۷۹.۹۲
- ریاست جمهوری دوره سوم با مشارکت ۷۴.۲۶
- دوره پنجم مجلس شورای اسلامی با مشارکت ۷۱.۱ درصد
چرا انتخابات در جمهوری اسلامی تعیین‌کننده است؟
- تکیه مبانی حقوقی و نظری جمهوری اسلامی بر رای مردم
- تاثیر رای مردم بر جهت گیری مجالس و دولت‌ها
- تلازم میان مشروعیت نظام و رای مردم
- تلازم میان اسلامیت و جمهوریت نظام
تحول در مشارکت زنان پس از انقلاب اسلامی
کوته نوشت: زنان، نقشی اثرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و در طول ۴۶ سال گذشته در عرصه‌های مختلف علمی، آموزشی، درمانی، قضایی و ... در کشور داشته‌اند. انقلاب اسلامی موجب بروز اجتماعی و سیاسی ظرفیت ها و استعدادهای ذاتی زنان گشت.
چند آمار درباره افزایش حضور سیاسی و اجتماعی زنان پس از انقلاب
- افزایش نرخ زنان باسواد از حدود ۱۵ درصد قبل از انقلاب به بیش از ۸۰ درصد
- زنان ۴۴ درصد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی و ۳۳ درصد کل اعضای هیأت علمی کشور را تشکیل میدهند
- ۲۴ درصد اعضای جامعه مخترعان کشور از میان زنان هستند؛ این نرخ در سطح جامعه جهانی ۱۴ درصد است.
- افزایش انتصاب زنان در مشاغل مدیریتی از ۱۹ هزار نفر در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۴۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۳
