همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: البته اگر دغدغه آموزش هم داشته باشیم، تا حرف از کلاس درس و مدرسه به میان می‌آید آهی می‌کشیم و سخن از تبعیض‌های فراوان آموزشی به میان می‌آوریم و کلی یقه دولت‌ها و مدیران را می‌گیریم که چرا چنین می‌کنند و چنان نمی‌کنند؛ غافل از اینکه صدها راه تحصیل و میلیون‌ها موضوع ارزشمند وجود دارند که لابه‌لای کتاب‌های درسی پیدا نمی‌شوند و در برنامه‌های معمول یک مدرسه نمی‌گنجند؛ اما در یک‌گوشه جهان دری به تخته می‌خورد و ستاره سهیلی می‌آید و کلاس درسی برپا می‌شود که در عین بی‌امکاناتی، کاری می‌کند کارستان و گروهی دانش‌آموز چنان در مسیر نوآوری و خلاقیت قرار می‌گیرند که در آسمان آموزش، بال درمی‌آورند و سر بلند می‌کنند و مملو از شعور و آگاهی می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
دیوارهایی که بوی شعر می‌دهند
موارد زیر البته نمونه‌ای از خروارخروار و میلیون‌ها کلاس درس منحصربه‌فرد است که در آنها معلمان عاشق با روش‌های خلاق و کمترین امکانات، قدم‌هایی بلند در مسیر آموزش کودکان و نوجوانان جهان برداشته‌اند تا آینده را روشن‌تر بسازند.
- کلاس مهارتی
بروندی کشوری خشک در شرق آفریقاست و با توجه به تغییرات اقلیمی سال‌های اخیر، در یکی از مدارس این کشور، علاوه بر آموزش‌های عمومی، دانش‌آموزان را درگیر مهارت‌های واقعی زندگی هم می‌کنند. در فضای اطراف این مدرسه مزرعه‌ای عمودی ایجاد شده تا بچه‌ها در کنار درس، کار هم بکنند و در کنارش مهارتی پرکاربرد مثل کشاورزی در شرایط کم‌آبی را تجربه کنند و ساعاتی از روز را در این مزرعه بگذرانند.
- کلاس در راهرو
قرن جدید با گذشته بسیار متفاوت شده و حتی محتوای درسی هم در برخی کشورها بسیار به‌روز است، اما شکل کلاس‌های درس همچنان مثل گذشته مانده. وقتی از ایده کلاس به‌عنوان تنها مکان یادگیری فراتر برویم، به مدرسه‌ای در سنگاپور می‌رسیم که تلاش کرده کل محوطه مدرسه را به کلاس درس تبدیل کند. در اینجا راهرو می‌تواند به یک گالری تبدیل شود و یک راه‌پله می‌تواند کتابخانه‌ای کوچک را در خود جای دهد.
- کلاس‌های شیشه‌ای
برخی معلم‌ها معتقدند کلاس چهاردیواری اختیاری آن‌هاست، اما این فرضیه برای دنیای کنونی دیگر جواب نمی‌دهد؛ آن هم در دنیایی که هر لحظه همه از کار هم خبردار می‌شوند و حتی ایده‌هایی برای رشد و تعالی ارائه می‌کنند. به همین دلیل در برخی مدارس ایران و جهان دیوار کلاس‌ها اکنون شیشه‌ای است و مدیر، ولی دانش‌آموز و حتی بچه‌های یک‌کلاس دیگر می‌توانند در جریان اتفاق‌های آن قرار گیرند.
- مدرسه غاری
فرض کنید در روستایی فقیر زندگی می‌کنید و امکاناتی حداقلی دارید. آیا باید آموزش‌وپرورش در آن روستا تعطیل شود؟ اهالی روستای دونگ‌ژونگ در چین، البته جوابشان به این سؤال منفی بود و غاری در نزدیکی روستا پیدا کردند و شرایط تحصیل فرزندانشان را در آنجا فراهم کردند. البته این طرح هوشمندانه چندسالی است با موانعی مواجه شده و این مدرسه فعلا فعالیت نمی‌کند.
- مدرسه سکوی قطار
ایندرجیت معلمی هندی بود که با قطار به مدرسه می‌رفت. او یک روز متوجه شد کودکان فراوانی در هند زندگی می‌کنند که به‌جای مدرسه روزهای خود را با گدایی در ایستگاه‌های راه‌آهن می‌گذرانند. آنها برای فرار از این شکل زندگی احتیاج به آموزش داشتند. او اکنون سال‌هاست از مدرسه خود استعفا کرده و کلاس‌های درس خود را در سکوهای راه‌آهن برای کودکانی برپا می‌کند که امکان ثبت‌نام در مدرسه را ندارند.
- کلاس مجازی
سلمان‌خان می‌خواست به یکی از بستگانش که کیلومترها از او دور بود، موضوعی را آموزش دهد، پس ویدئویی آموزشی را در یوتیوب برایش منتشر کرد، اما بعد از چند روز متوجه شد که بسیاری در سراسر جهان از ویدئوی او استفاده کرده‌اند. همین موضوع ایده تشکیل کلاس و مدرسه مجازی را در ذهن او ایجاد کرد و اکنون خان‌آکادمی سال‌هاست آموزش رایگان در اختیار کسانی قرار می‌دهد که لااقل به اینترنت دسترسی دارند.
- کلاس روی آب
بنگلادش کشوری است استوایی و مرطوب که همواره گرفتار سیل، رانش زمین و کمبود مکرر برق است. چند سالی است سیستم آموزشی جدیدی برخی کلاس‌های درس را در قایق و روی آب برگزار می‌کند. این کلاس‌های قایقی مجهز به کتابخانه کوچک، لپ‌تاپ، اینترنت و صفحات پنل خورشیدی برای تولید برق است و بچه‌ها در کنار درس، در همین قایق‌ها بازی هم می‌کنند.
- مدرسه دورانی
معماری برخی مدارس که سازگار با محیط بومی است، می‌تواند تأثیر بسزایی در ارتقای آموزش داشته باشد. یکی از آنها مدرسه جدگال در روستای سیدبار چابهار است، مدرسه‌ای دورانی همراه با حفره‌های نامنظم روی دیوارهایش که آن را شبیه هوتک یا همان آبگیرهای منطقه کرده و علاوه بر هماهنگی با طبیعت، فضای مناسبی برای بازی بچه‌ها شده است. این مدرسه در سال۲۰۲۲ در فهرست ۲۰اثر برگزیده معماری جهان قرار گرفت.
- کلاس معکوس
فنلاند یکی از کشورهای پیشرو در حوزه آموزش است. یکی از شیوه‌های برخی مدارس این کشور، کلاس معکوس است. به این معنی که معلم برخلاف کلاس‌های معمول، تدریس را در منزل انجام می‌دهد و ویدئوی بسیار کوتاهی تولید می‌کند تا بچه‌ها قبل از حضور در کلاس آن را ببینند و کاری که در کلاس انجام می‌دهند، تنها تمرین و تکرار و بازی گروهی است. در این کلاس‌ها نقش معلم فقط تسهیلگری است.
